8 Απριλίου – Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά: Το καραβάνι της ψυχής τους

Σαν σκιές. Πολλές φορές δεν τους παρατηρείς. Ή επιλέγεις να μην τους παρατηρήσεις. Σαν να αγνοείς την ύπαρξή τους. «Δεν το βλέπω, δεν υπάρχει». Παραδοξότητα, κοινή παραποίηση της πραγματικότητας. Από φόβο; Ίσως. Από άγνοια; Σίγουρα. Για εκατοντάδες χρόνια οι Ρομά, εκδιώχνονται, στιγματίζονται, περιθωριοποιούνται, φεύγουν.

Μια ζωή, εκατομμύρια ζωές, γεμάτες δυσπιστία, διακρίσεις και διωγμούς. Η βία μπορεί να διαφέρει από χώρα σε χώρα, μπορεί να αλλάζει «πρόσωπα» από εποχή σε εποχή, μα η ουσία παραμένει ίδια, απαράλλαχτη. Το ίδιο δηλητηριασμένη με το στερεότυπο που διαφεντεύει κάθε είδος διάκρισης, με το στερεότυπο ότι η εγκληματικότητα συνδέεται με εθνολογικά ή πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Ότι κάποιοι άνθρωποι είναι… λιγότερο άνθρωποι. Με μανία προσπάθεια εξάλειψης της κουλτούρας τους. Όμως όχι. Ορκισμένοι ταξιδευτές. Άλλοτε από επιλογή. Άλλοτε από ανάγκη. Η σημερινή ημέρα, λοιπόν, η 8η Απριλίου, είναι αφιερωμένη σε εκείνους. Σε μία εκ των αρχαιότερων φυλών της Γης μας.

Ρομά σημαίνει χρώματα. Φευγιό και αναζήτηση. Περιπλάνηση. Ρομά, πεζοπόροι που ψάχνουν τις ψυχές τους. Ρομά σαν τον Τσάρλι Τσάπλιν, τον Χοακίν Κορτές, τον Πάκο Ντε Λουθία. Ποθούν το αύριο, μα περισσότερο το τώρα. Ζουν σαν συγγραφείς λογοκριμμένων έργων, σαν ρεμπέτες απαγορευμένων μελωδιών. Άνθρωποι που ξεκίνησαν το ταξίδι τους από την Ινδία χίλια χρόνια πριν, πέρασαν από κάθε πολιτεία, κάθε βασίλειο και έχουν πατρίδα τους, τον κόσμο. Μεταναστεύουν από τόπο σε τόπο. Κάποιοι μένουν έξω από το κλεινόν άστυ. Άλλοι εντάσσονται. Άλλοι δεν θέλουν. Άλλοι δεν μπορούν.

Σε στενή αγκαλιά με τον γηγενή πληθυσμό, κι άλλοι από απόσταση. Όμως με περηφάνια όλοι τους κρατούν την ξεχωριστή ταυτότητα τους. Ρομά. Ταξίδια χωρίς συγκεκριμένο σκοπό. Χωρίς αφετηρία, χωρίς προορισμό. Ρομά, ευλογία και κατάρα. Ρομά, μη ανεκτοί στον κόσμο που γεννιέται λιγότερο ανθρώπινος κάθε χρόνο. Ρομά, πλανόδιοι και στα ευρωπαϊκά γήπεδα. Ρομά, όπως ο βιρτουόζος Πορτογάλος διεθνής Ρικάρντο Κουαρέσμα.

Ο κύριος… ραμπόνα που επιβάλλεται με γοητευτικό τρόπο στην μπάλα και έχει μέσα του δύο φυλές εκείνη των Manoush όσο και αυτή των Ιβήρων Καλέ. Ή ο Ζλάταν Ιμπραϊμοβιτς, με την τσιγγάνικη καρδιά του να έχει το άρωμα των Romanisael, των Ρομά που έφτασαν στις Σκανδιναβικές χώρες το 19ο αιώνα και αντάμωσαν με τους Φινλανδούς Καλέ.

Μια ζωή σε διαρκή αναζήτηση. Μετακίνηση μέσα στην μετακίνηση. Ατελείωτη φυγή. Πρόσωπα χαμογελαστά. Αυλακωμένα, κουρασμένα. Χαμογελαστά. Πόση ζωή κρύβουν μέσα στα ταλαιπωρημένα τους σώματα;  Διαφορετικότητα. Διαφορετικός τρόπος ζωής, διαφορετικές αξίες και ιδεώδη. Διαρκής πάλη για αποδοχή της διαφορετικότητάς τους.

Πλανόδιοι έμποροι. Μουσικοί κι οργανοπαίχτες. Όπως ο Τζάνγκο Ράινχαρντ, ή οι δικοί μας Μανώλης Αγγελόπουλος, Ελένη Βιτάλη, Μάκης Χριστοδουλόπουλος. Γιορτάζουν την Άνοιξη. Αυτή είναι η σημαντικότερη γιορτή τους. Από 23 Απρίλη µμέχρι 1 Μάη σε όλη την Ευρώπη. Γιορτάζουν τον γάμο. Για μέρες ολόκληρες.

Ρομά όπως τους «διάβασε» η φαντασία και το ταλέντο του Εμίρ Κουστουρίτσα, όπως τους «έντυσε» η μουσική του Γκόραν Μπρέγκοβιτς στο «Ο καιρός των Τσιγγάνων». Ρομά, όπως (καταχρηστικά η λέξη) τα τσιγγάνικα τραγούδια, που έχουν τον ρυθμό του κλάματος ενός παιδιού. Με τον μύθο να αναφέρει ότι όλα ανεξαιρέτως τα τραγούδια τους ξεκινούν από ένα παιδικό κλάµα.

Κι αυτό, ίσως γιατί μέσα στον καημό τους, μέσα στην σκληρή ζωή που επέλεξαν ή αναγκάστηκαν να ζήσουν, το κλάμα θα γίνεται πάντα στο τέλος μελωδία. Μελωδία που θα τραγουδούν μπόμπιρες ξεγυμνωμένοι στους δρόμους.

Ρομά, όπως ο Μίλαν Μπάρος, ο Τσέχος φορ που ανήκει στη φυλή των Sinti ή ο Χεσούς Νάβας, που ανήκει στη φυλή των Ιβήρων Καλέ. Ρομά, όπως ο Χρήστος Πατσατζόγλου, εκ των αγαπημένων  των φίλων του Ολυμπιακού. Όπως ο King Eric, ο ενδεχομένως καλύτερος Γάλλος που αγωνίστηκε ποτέ στα γήπεδα της Premier, που ανήκει στη φυλή των Manush.

Ρομά, όπως ο Αντρέα Πίρλο (κι ας έχει ξεκαθαρίσει πως οι ρίζες του κρατούν από τη Μπρέσια) δεν προσπάθησε ποτέ να το προσεγγίσει ρατσιστικά. Σε όλες εκείνες τις φωνές που έλεγαν ότι προέρχεται από τους Σίντι της Ιταλίας, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με την παραγωγή Χάλυβα, όπως και η εταιρία που έχει από το 1982 ο πατέρας του. Εκείνος απαντούσε:

«Είμαι ένας πλανόδιος τσιγγάνος στο γήπεδο, ένας μέσος σε διαρκή αναζήτηση μιας καθαρής γωνίας, όπου θα μπορώ να κινούμαι ελεύθερα, τουλάχιστον για μια στιγμή, χωρίς παίκτες να με πνίγουν με το μαρκάρισμά τους. Λίγα τετραγωνικά μέτρα στα οποία θα μπορώ να είμαι ο εαυτός μου, κάνοντας αυτό που πιστεύω:

Παίρνω την μπάλα, την δίνω σε έναν συμπαίκτη και αυτός βάζει γκολ. Αποκαλείται ασίστ και προκαλεί μια απίστευτη ευτυχία. Πιθανόν εξαιτίας αυτής της επιθυμίας να πηγαίνω από το ένα σημείο στο άλλο του χορταριού με τα πόδια και χωρίς ρόδα, έτρεξε κάποτε η φωνή ότι προερχόμουν από οικογένεια Ρομά και συγκεκριμένα από Σίντι»!

Αυτά, λίγο πρόχειρα, για την αποκατάσταση των Ρομά.

*** Σύμφωνα με το site της διεθνούς Αμνηστίας οι ιστορικοί πιστεύουν ότι οι πρόγονοι των Ρομά πρωτοήρθαν στην Ευρώπη από τη βόρεια Ινδία, δια μέσου του σημερινού Ιράν, της Αρμενίας και της Τουρκίας. Σταδιακά εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη σε ένα διάστημα από τον 9ο αιώνα ως και σήμερα.

Σε πολλές περιοχές, οι Ρομά εξαναγκάζονταν να στραφούν στη δουλεία, μια τακτική που συνεχίστηκε και κατά τον 19ο αιώνα στη Ρουμανία αλλά και αλλού. Οι Ρομά συχνά καταδικάζονταν σε θάνατο κατά την μεσαιωνική εποχή στην Αγγλία, στην Ελβετία και στη Δανία. Αυτό μετατράπηκε σε οργανωμένη καταδίωξη. Πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας, της Πολωνίας και της Ιταλίας, ανήγγειλαν την απέλαση όλων των Ρομά.

Κατά τη δεκαετία του 1930, οι Ναζί στη Γερμανία θεώρησαν τους Ρομά «φυλετικά κατώτερους» και δολοφόνησαν εκατοντάδες χιλιάδες κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά το πέρας του πολέμου, οι Ρομά συνέχισαν να είναι θύματα διακρίσεων και καταπίεσης, ιδιαίτερα στη Σοβιετική Ένωση. Κατά τις δεκαετίες 1970 εώς και 1990, η Τσέχικη Δημοκρατία και η Σλοβακία στείρωσαν 90.000 γυναίκες Ρομά ενάντια στη θέλησή τους.

Στις περισσότερες γλώσσες, η λέξη «τσιγγάνος» θεωρείται προσβλητική και σε καμία περίπτωση αποδεκτή από τις οργανώσεις Ρομά. Η λέξη «Ρομά» είναι η σωστή λέξη για όλες τις σχετικές ομάδες, ανεξάρτητα από την χώρα από την οποία προέρχονται. Έγινε παγκοσμίως αποδεκτός όρος το 1971, όταν εκπρόσωποι των κοινοτήτων Ρομά υιοθέτησαν σημαία, εθνικό ύμνο και παγκόσμια ημέρα (8 Απριλίου). Ωστόσο, υπάρχουν χώρες όπου ο όρος «τσιγγάνος» ή άλλος αντίστοιχος μπορεί να είναι αποδεκτός από τους εν λόγω πληθυσμούς.

MUST READ

Γκος στο «10»: «Τώρα βλέπετε τις πραγματικές δυνατότητές μας»