Κορονοϊός: Η κόκκινη γραμμή για νέα περιοριστικά μέτρα και lockdown στην Ελλάδα

Οι επιστήμονες της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας προειδοποιούν ότι «δεν τελειώσαμε» και δηλώνουν ανήσυχοι για τις συναθροίσεις στις πλατείες, καθώς όπως σημειώνουν, «ο ιός κυκλοφορεί ακόμα». Και όπως είχε δηλώσει πρόσφατα, ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας, «εάν το πλοίο χρειαστεί να αλλάξει πορεία, θα την αλλάξει».

Οι επιστήμονες παρακολουθούν σε καθημερινή βάση την εξέλιξη της νόσου COVID-19 στη χώρα μας, περιμένοντας και τις πρώτες ενδείξεις από τη σταδιακή και απαραίτητη για την επανεκκίνηση της οικονομίας χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων. Όπως ανέφερε στην «Καθημερινή» ο καθηγητής Μικροβιολογίας στο τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Αλκιβιάδης Βατόπουλος, και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, σε περίπου δέκα ημέρες αναμένεται να υπάρχει μία πρώτη ένδειξη για το κατά πόσον η άρση των μέτρων επηρεάζει την καμπύλη της επιδημίας. «Κατά τη φάση αυτή είναι λογικό να δούμε μία αύξηση των κρουσμάτων. Αυτό που ελπίζουμε είναι αυτή η αύξηση να είναι διαχειρίσιμη, να μην είναι ραγδαία και ανεξέλεγκτη για να την “αντέξει” το σύστημα υγείας, και να μην αφορά ευπαθείς ομάδες πληθυσμού», σημειώνει ο κ. Βατόπουλος.

Στο ίδιο πλαίσιο, ο ομότιμος καθηγητής Δημόσιας Υγείας και Υγείας του Παιδιού της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας, Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, επισημαίνει στην «Καθημερινή», ότι τοπικές συρροές κρουσμάτων, έως ένα σημείο είναι αναμενόμενες, και ειδικά εάν είναι σε ελεγχόμενους χώρους μπορούν να αντιμετωπιστούν με εστιασμένες παρεμβάσεις.

Άλλωστε, οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι οι αυξημένοι εργαστηριακοί έλεγχοι που θα συνοδεύσουν την επόμενη φάση της επιδημίας θα αυξήσουν τον αριθμό των κρουσμάτων, που στην Ελλάδα αλλά και σε όλες τις χώρες αυτή την περίοδο υποκαταγράφεται. Σύμφωνα με τον κ. Βατόπουλο, οι νέες συστάσεις της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων αφορούν τον εργαστηριακό έλεγχο όσων έχουν συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της COVID-19 (πυρετός, βήχας, δύσπνοια, πονόλαιμος, μυαλγίες, κεφαλαλγίες, απώλεια όσφρησης και γεύσης), σε αντίθεση με το τι ισχύει σήμερα που ελέγχονται μόνο τα σοβαρά περιστατικά. Επιπλέον, θα γίνεται και δειγματοληπτικός έλεγχος με προτεραιότητα σε δομές που φιλοξενούν ευπαθείς ομάδες πληθυσμού. Στο πλαίσιο αυτό εκτιμάται ότι θα αποκαλυφθούν και «κρυφές εστίες» του ιού σε ασυμπτωματικούς ασθενείς.

Τα «σκληρά» δεδομένα
Έτσι οι ειδικοί δεν βασίζονται μόνο στον αριθμό των κρουσμάτων, αλλά παρακολουθούν και πιο «σκληρά» δεδομένα, όπως είναι οι νοσηλείες, οι εισαγωγές σε μονάδα εντατικής θεραπείας και οι θάνατοι και στα οποία ειδικά στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι δεν υπάρχει υποκαταγραφή, τουλάχιστον όχι στον βαθμό που παρατηρείται σε άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπου η αύξηση των δεικτών θνησιμότητας στον πληθυσμό καταδεικνύουν ότι ο αριθμός των θανάτων από τον κορωνοϊό είναι μεγαλύτερος από αυτόν που δηλώνεται.

Όπως εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος, «η παρακολούθηση της επιδημίας είναι συνδυασμός πολλών στοιχείων με πολλαπλούς επιδημιολογικούς δείκτες. Δεν υπάρχει τυφλοσούρτης. Ορισμένοι από αυτούς είναι ο αριθμός των κρουσμάτων, οι νοσηλείες σε νοσοκομεία, οι νοσηλείες σε μονάδες εντατικής θεραπείας, το ποσοστό των θετικών δειγμάτων για τη νόσο στο σύνολο των εργαστηριακών ελέγχων, οι πληροφορίες από τη μεταβολή των μέτρων τήρησης αποστάσεων και αποφυγής συναθροίσεων, και φυσικά η εκτίμηση του συντελεστή Rt». Αυτή τη στιγμή ο δείκτης αυτός που αφορά τον αριθμό των ατόμων που μπορεί να μολύνει ένα κρούσμα, σύμφωνα με τις μαθηματικές εκτιμήσεις των επιστημόνων του ΕΟΔΥ και του Πανεπιστημίου Αθηνών, βρίσκεται κάτω του 0,5, γεγονός που σημαίνει ότι η επιδημία φθίνει. Ο δείκτης αυτός μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων, η ευρεία χρήση μάσκας αλλά και οι καιρικές συνθήκες.

Όπως επισημαίνει ο κ. Παναγιωτόπουλος, «για το καλοκαίρι έχουμε δύο ευνοϊκά δεδομένα. Η χαμηλή κυκλοφορία του ιού σήμερα, και το γεγονός ότι συνήθως το καλοκαίρι δεν ευνοεί τη μετάδοση των κορονοϊών. Όχι όμως ότι δεν θα υπάρξουν περιστατικά». Και προσθέτει, «θα δούμε. Εμπειρία από αυτόν τον ιό δεν έχουμε, και γι’ αυτόν τον λόγο πάμε σταδιακά και με συνεχείς επανεκτιμήσεις της κατάστασης».

Πότε θα σημάνει συναγερμός; Όπως εξηγεί στην «Καθημερινή» ο καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας, Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, «θα εξαρτηθεί από τα χαρακτηριστικά της αύξησης των παραμέτρων που παρακολουθούμε. Π.χ. θα αφορούν μία μόνο περιοχή; Θα είναι σε κλειστή δομή ή γενικευμένα στην κοινότητα; Θα είναι συνεχιζόμενη η αύξηση των δεικτών;». Και ανάλογα με τα χαρακτηριστικά αυτά, οι ειδικοί δεν αποκλείουν να ληφθούν ξανά μέτρα περιοριστικά τα οποία, όπως είχε διευκρινίσει πρόσφατα και ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας, μπορεί να έχουν και τοπικό χαρακτήρα, όπως άλλωστε έγινε και στην αρχή της επιδημίας.

Ο κ. Χατζηχριστοδούλου προσθέτει: «Εικόνες που βλέπουμε τώρα με πολίτες που συναθροίζονται, νομίζοντας ότι τελειώσαμε, δεν είναι καλές. Δεν τελειώσαμε. Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα».

Την ίδια ανησυχία εκφράζει και ο κ. Βατόπουλος. «Αυτό που μας ανησυχεί, είναι αυτό που γίνεται το τελευταίο διάστημα στις πλατείες. Ο κόσμος βγήκε από το σπίτι του, αλλά κάποιοι υποτίμησαν τον κίνδυνο και δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να χαλαρώνουν τα μέτρα, αλλά δεν χαλαρώνουμε εμείς. Ο ιός κυκλοφορεί ακόμα και εάν ένας που έχει προσβληθεί βρεθεί στον ίδιο χώρο με 500 άτομα μπορεί να μεταδώσει τη νόσο σε πολλούς. Η πλειονότητα των πολιτών έχει πειθαρχήσει στα μέτρα, αλλά μία-δύο τέτοιες παρασπονδίες μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρό πρόβλημα με αύξηση των κρουσμάτων».

«Το κακό σενάριο είναι να έχουμε μια ανεξέλεγκτη αύξηση των κρουσμάτων και μία επανάληψη του Φλεβάρη. Το καλό σενάριο να έχουμε σποραδικά – διαχειρίσιμα κρούσματα», εκτιμά ο κ. Βατόπουλος και τονίζει: «Έως ότου βγει εμβόλιο, ο ιός το πιθανότερο να είναι μαζί μας. Αυτό που φαίνεται είναι ότι θα τη ζήσουμε αυτή την ιστορία από εδώ και πέρα. Θα έχουμε μια νέας μορφής κοινωνική ζωή με λιγότερες επαφές και περισσότερη προσοχή στα μέτρα προστασίας».

O κρίσιμος αριθμός Rt
Η εύρεση συνδυασμού μέτρων που θα επιτρέψουν να διατηρείται ο αριθμός των ατόμων που μπορεί να μολύνει ένα κρούσμα κάτω της μονάδας, επιτυγχάνοντας παράλληλα τη σταδιακή επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας, είναι η πρόκληση για τις υγειονομικές αρχές. Αυτό σημειώνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Βάνα Σύψα σε πρόσφατο άρθρο της, στο οποίο κάνει ανασκόπηση τη πρόσφατης βιβλιογραφίας σχετικά με τη χρήση των μαθηματικών μοντέλων στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων και τη λήψη αποφάσεων. Όπως εξηγεί η καθηγήτρια, πλέον αυτό που παρακολουθείται είναι ο ενεργός αριθμός αναπαραγωγής Rt, που εκφράζει τον αριθμό των ατόμων που μπορεί να μολύνει ένα κρούσμα παρουσία παρεμβάσεων για τον περιορισμό της μετάδοσης της νόσου. Στόχος είναι ο αριθμός να είναι σε επίπεδο μικρότερο του

1. Στην Κίνα το lockdown είχε ως αποτέλεσμα το Rt να πλησιάσει κοντά στο 0. Από αναλύσεις του Imperial College του Λονδίνου για 14 χώρες στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, προέκυψε ότι μέχρι τις 4 Μαΐου, είχε επιτευχθεί μείωση του Rt κάτω από το 1 σε όλες τις χώρες με εξαίρεση το Βέλγιο και τη Σουηδία. Στο Χονγκ Κονγκ όπου δεν εφάρμοσαν lockdown, το Rt μειώθηκε παροδικά κάτω από το 1 με το κλείσιμο των σχολείων, αλλά στη συνέχεια και μέχρι τέλος Μαρτίου ισορροπούσε γύρω από αυτή την τιμή. Στη χώρα μας αυτή τη στιγμή εκτιμάται λίγο κάτω από 0,5. Όπως αναφέρει η καθηγήτρια επικαλούμενη σχετική μελέτη, «στη φάση της σταδιακής άρσης των μέτρων η παρακολούθηση του Rt είναι πολύ σημαντική και θα επιτρέψει να γίνονται διορθωτικές κινήσεις εάν διαπιστωθεί ότι πλησιάζει ή ξεπερνά το 1».