Κορωνοϊός: Οι θεωρίες συνωμοσίας, τα fake news και οι αρνητές της πανδημίας

Φιλόσοφοι σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, αμπελοφιλοσοφούντες, εκπρόσωποι των διάφορων θεωριών συνωμοσίας, αλλά και κάποιοι «ψεκασμένοι» δυστυχώς φάνηκε να γίνονται ένα στην ανάγκη τους να εναντιωθούν στα μέτρα υπεράσπισης της δημόσιας υγείας βλέποντας εχθρούς παντού και επικείμενη κατάλυση της δημοκρατίας

Είναι γνωστό ότι σε όλο τον κόσμο ελήφθησαν μέτρα για την καταπολέμηση της πανδημίας που φάνηκαν να καταστρατηγούν στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, αυτό ήταν κάτι θεμιτό εφόσον έγινε για να προστατευτούν ανθρώπινες ζωές και στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως αποδεικνύουν οι επιμέρους δημοσκοπήσεις, με την πάνδημη αποδοχή και την απόλυτη συναίνεση των πολιτών. Αντίθετα, στην Αμερική, όπου υπήρξε σαφές όριο στην επιβολή της καραντίνας, η υποτιθέμενη ελευθερία την οποία επικαλέστηκε ο Ντόναλντ Τραμπ προφανώς ήταν εις βάρος των πολιτών – ακόμα και της δημοκρατίας. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που αμφισβήτησαν το δικαίωμα των Αρχών να λαμβάνουν μέτρα περιορισμού, φιλόσοφοι και θεωρητικοί που επιδόθηκαν σε ακατάσχετη κινδυνολογία για την υποτιθέμενη απειλή της Δημοκρατίας, όπως ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί ή ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν, ενώ άλλοι δεν έπαψαν να βλέπουν πίσω από την πανδημία θεωρίες συνωμοσίας κ.λπ.

Μπερνάρ-Ανρί Λεβί:
«Social media distancing»
Η αλήθεια είναι ότι οι Γάλλοι δεν υπήρξαν ποτέ λαός υποταγμένος σε κανόνες – πόσο μάλλον σε αυτούς που επιβάλλονται άνωθεν. Πολλοί ήταν επομένως αυτοί που αντέδρασαν δημόσια στην άκρως δικαιολογημένη απόφαση του Εμανουέλ Μακρόν να επιβάλει καθολική καραντίνα, αν και το σύνολο των πολιτών έδειξε να εγκρίνει τα επιβεβλημένα μέτρα. Ενας από τους λεγόμενους «δημοσιολόγους» μάλιστα -αντί για φιλόσοφος, όπως προτιμάει ο ίδιος να αυτοχαρακτηρίζεται-, ο Λεβί, δημοσίευσε ένα κείμενο στο «Le Point» όπου εναντιώνεται στην καραντίνα και στα μέτρα που πήρε η κυβέρνηση, υποστηρίζοντας ότι θίγουν την έννοια της ελευθερίας και της δημοκρατίας, ενώ σε άλλες συνεντεύξεις του υποστήριξε ότι το μέτρο «της κοινωνικής αποστασιοποίησης είναι άκρως απάνθρωπο και οξύμωρο ως έννοια». Επιπλέον, φρόντισε να υπενθυμίσει στο κοινό του ότι υπήρξαν και άλλες πανδημίες γρίπης, αλλά σε καμία δεν επιβλήθηκαν τέτοια μέτρα, παραβλέποντας προφανώς το ζήτημα της ακραίας μεταδοτικότητας του κορωνοϊού.

Είναι πάντως γνωστό ότι ο πολυγραφότατος Μπερνάρ-Ανρί Λεβί είχε γίνει θέμα καθολικής επίκρισης από κορυφαίους φιλοσόφους, όπως ο Καστοριάδης και ο Ντελέζ – ειδικά ο τελευταίος είχε χαρακτηρίσει τις μεθόδους του «αχρείες». Εξαιτίας του Λεβί, μάλιστα, δημιουργήθηκε και ο όρος «νέοι φιλόσοφοι», προκειμένου να διαχωριστούν οι πραγματικοί στοχαστές από τους κατ’ επίφαση διανοούμενους. Πάντως εξαιτίας της ικανότητας που έχει ο ακόμα ακμαίος «νέος φιλόσοφος» να εκλαϊκεύει και να προκαλεί έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα δημοφιλής στο ευρύ κοινό – ίσως και λόγω της καθολικής αναγνωρισιμότητάς του από τις εκπομπές στην τηλεόραση. Πολυγραφότατος και άκρως παρεμβατικός σε όλα τα ζητήματα, είναι γνωστός για το ύφος του bon vivant, καθώς ντύνεται πάντα με ακριβά σακάκια, δεν ξεχνάει ποτέ το γνωστό ποσέτ, ούτε το παραπάνω ζελέ στο κάπως ατίθασο μαλλί του. Στα Βαλκάνια τον θεωρούν άκρως ανεπιθύμητο, και ειδικά στη Γιουγκοσλαβία μετά τη σαφή υποστήριξη των αντισερβικών θέσεων, με αποτέλεσμα να του πετάνε αυγά σε κάθε επίσκεψή του στη χώρα. Το ρεκόρ πάντως των επιθέσεων κατά του Λεβί το έχει ο Βέλγος αναρχικός συγγραφέας Νοέλ Γκοντέν, ο οποίος του έχει πετάξει επτά τούρτες! Συχνές είναι και οι εμφανίσεις του διάσημου Γάλου φιλοσόφου στη χώρα μας, την οποία δείχνει να αγαπάει ιδιαίτερα, έχοντας μεγάλη αδυναμία στον πρώην πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, για τον οποίο είχε πει ότι είναι κάτι «μεταξύ Οδυσσέα και Περικλή».

Σήμερα, ωστόσο, δεν θα επικροτούσε τη στάση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ να συναινεί στα «αντιδημοκρατικά μέτρα», όπως ο ίδιος τα περιγράφει, υποστηρίζοντας ότι «η καραντίνα είναι κόντρα σε κάθε έννοια κοινής λογικής». Οπως τόνισε στο περίφημο κείμενό του στο «Le Point»: «Tο παρατραβάμε λίγο με το θέμα της “άνευ προηγουμένου πανδημίας”. Μας εξαπατούν απερίφραστα όταν μας λένε ότι με αυτή την COVID-19 αντιμετωπίζουμε “τη χειρότερη υγειονομική καταστροφή εδώ και έναν αιώνα”. Αν δεν υπάρξει κάποια επιτάχυνση στην εξάπλωση, την οποία δεν αναμένουν προς το παρόν οι ειδικοί, σίγουρα πόρρω απέχουμε ακόμη, σε μια χώρα όπως η Γαλλία, από τα νούμερα του 1958 και του 1968. Και το έτερο συμπέρασμα είναι -και αυτή η παρατήρηση είναι λιγότερο ευχάριστη- ότι υπάρχει κάποια υπεραντίδραση και πανικός στη στάση μας σήμερα».

Καθώς φαίνεται, ο αριθμός των χιλιάδων νεκρών που έχει μετατρέψει τη Γαλλία σε μία από τις χειρότερες χώρες αναφορικά με την εξάπλωση της πανδημίας δεν πείθει αρκετά τον φιλόσοφο, ο οποίος εξακολουθεί να θεωρεί τα μέτρα «αντιδημοκρατικά» και «ακραία». Θεωρεί μάλιστα ότι στο όνομα της δημόσιας υγείας και της προόδου μετατρέπουμε τους πολίτες σε πανικόβλητα όντα: «Γιατί δεν είναι δυνατόν να έχουμε την ιδέα (τη νέα ιδέα, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στις πιο φτωχές ηπείρους, ότι τίποτα δεν είναι υπέρτερο μιας ζωής) χωρίς κατ’ ανάγκη να ενδίδουμε στην εικόνα μιας τρομοκρατημένης ανθρωπότητας, η οποία, με τον ρυθμό που προχωρά η μόλυνση των απόψεων, θα αποδεχθεί μια μέρα ως προφανές το κλείσιμο των συνόρων, τη δυσπιστία έναντι των άλλων ή την ψηφιακή ιχνηλάτηση».
Θεωρώντας την έννοια της ιχνηλάτησης ύποπτη (!) και τον «πανικό που σπέρνουν τα social media και η τηλεόραση επικίνδυνο», ο Λεβί υποστηρίζει ότι «πρέπει να μάθουμε να κρατάμε αποστάσεις ασφαλείας από τα αντι-κοινωνικά δίκτυα και τον πυρετό των fake news», καταλήγοντας ότι «θα πρέπει να ξανασκεφτούν οι ιθύνοντες των ΜΜΕ τη σκηνοθεσία, που προκαλεί άσκοπα άγχος, ενός παγκόσμιου και ημερήσιου απολογισμού νεκρών, στον οποίο ουδέποτε έχουμε υποβληθεί, όπως για παράδειγμα με τα θύματα του καρκίνου».

Σλάβοϊ Ζίζεκ: «Ενα νέο είδος κομμουνισμού θα νικήσει τον ιό»
Ο Ζίζεκ δεν χρειάζεται συστάσεις, καθώς οι γνώμες είναι μοιρασμένες ανάμεσα στους χιλιάδες φαν του που γοητεύονται από αυτή τη μείξη ριζοσπαστισμού, κομμουνισμού, εγελιανισμού και ποπ κουλτούρας και σε εκείνους που τον θεωρούν απλώς καραγκιόζη με «συμπεριφορά 12χρονου», όπως έλεγε πρόσφατα ο Νόαμ Τσόμσκι. Κλασικός προβοκάτορας, του αρέσει να φωτογραφίζεται ημίγυμνος στο κρεβάτι του, πάνω σε λεκάνη τουαλέτας ή με την πρώην σύζυγό του, διάσημο μοντέλο εσωρούχων από την Τσεχία. Παρότι στο παρελθόν είχε δηλώσει φαν του Τσίπρα, κατόπιν προχώρησε στο στρατόπεδο Βαρουφάκη, όπου παραμένει μέχρι σήμερα λέγοντας χαρακτηριστικά: «Ο Βαρουφάκης υπηρετεί την ανθρωπότητα με έναν τρόπο που μόνο η φιλοσοφία μπορεί να το κάνει». Η τελευταία δημόσια παρέμβασή του έγινε με αφορμή τον κορωνοϊό, τον οποίο βλέπει ως αφορμή για την επικράτηση «ενός νέου κομμουνισμού»! Ολα αυτά βέβαια δεν τα λέει σε κάποιο κείμενο, αλλά σε βιβλίο, αφού ο πολυγραφότατος Σλοβένος φιλόσοφος πρόλαβε να γράψει εν μέσω πανδημίας ολόκληρο πόνημα με τον τίτλο «Pandemic!: COVID-19 Shakes the World» (Πανδημία!: Ο COVID-19 συγκλονίζει τον κόσμο»), όπου φυσικά με τον δικό του τρόπο συνδέοντας τη Μαρία Μαγδαληνή με τον Κουέντιν Ταραντίνο και το «Kill Bill», καταλήγει στο ότι ο ιός «προβάλλει την ανάγκη να υπάρξει μια νέα μορφή του αποκαλούμενου «κομμουνισμού” ώστε να μπορέσουμε να καταπολεμήσουμε με άλλον τρόπο την πανδημία».

Στα κεφάλαια του βιβλίου, τα οποία ο «Guardian» αποκαλεί ευγενικά «ιμπρεσιονιστικά», ο διάσημος φιλόσοφος συνδέει τον ιό με ένα αντικείμενο ή με μια ταινία όπως το «Kill Bill». Το βιβλίο ξεκινά με την εικόνα της Μαρίας Μαγδαληνής, την οποία ο Ιησούς, όταν τον αντίκρισε μετά την Ανάσταση, κράτησε σε απόσταση αναφωνώντας: «Μη μου άπτου». Αυτό το «μη μου άπτου» θεωρεί ο Ζίζεκ πως είναι το βασικό χαρακτηριστικό της καραντίνας, υποστηρίζοντας ότι η απόσταση μπορεί να υπονομεύσει την κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη!

Στη συνέχεια αντικρούει την άποψη που κυκλοφορεί αυτό τον καιρό, σύμφωνα με την οποία η τρέχουσα πανδημία είναι η «τιμωρία» της ανθρωπότητας για την άγρια και ασύδοτη εκμετάλλευση του φυσικού κόσμου, πιστεύοντας ότι τέτοιου είδους επιχειρήματα έχουν ανταπόκριση επειδή λειτουργούν καθησυχαστικά, καθώς προϋποθέτουν ότι «οι άνθρωποι είναι σημαντικοί σε πολύ βαθύ επίπεδο»! Ο ανθρωπισμός ήταν ανέκαθεν κάτι που ενοχλούσε τον Ζίζεκ, ο οποίος υποστηρίζει αντίθετα και απερίφραστα τον απρόσωπο κομμουνισμό. «Αυτό που είναι δύσκολο να αποδεχτούμε», σημειώνει, «είναι ότι αυτός ο ηλίθιος αυτο-αναπαραγόμενος μηχανισμός», όπως αποκαλεί τον ιό, «δεν κρύβει κανένα απολύτως βαθύτερο νόημα». Επίσης τον απασχολεί πολύ το ερώτημα «πού τελειώνει η πληροφορία [data] και πού ξεκινά η ιδεολογία;». Παρότι θιασώτης των απόλυτων κομμουνιστικών κανόνων -άλλωστε μιλάει για έναν νέο κομμουνισμό-, υπερασπίζεται την ανάγκη επιβολής μέτρων, χωρίς όμως να αποθεώνει το κομμουνιστικό καθεστώς. Εντούτοις, τελευταία στιγμή δεν κρατιέται, φροντίζοντας να υπενθυμίσει ότι η κομμουνιστική ηγεσία «υπήρξε πρωτοπόρα του lockdown και πιο αποφασιστική συγκριτικά με την οργανωτική ένδεια που επέδειξαν η Ουάσινγκτον και οι Βρυξέλλες ως προς τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης».

Τζόρτζιο Αγκάμπεν:
«Το επικίνδυνα απολυταρχικό κοινωνικό πείραμα»

Παρότι φιλόσοφος με περγαμηνές και ουσιαστικό στοχασμό πάνω στον ναζισμό, στα φασιστικά φαινόμενα και την κατάσταση ελέγχου, ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν βιάστηκε πολύ να επικρίνει την ιταλική κυβέρνηση για την επιβολή περιοριστικών μέτρων, θεωρώντας πως κάτι τέτοιο «καταστρατηγεί κάθε έννοια δημοκρατίας». Εχοντας επινοήσει μια θεωρία που υποστηρίζει ότι οι καθολικοί νόμοι επιβάλλονται συνήθως ως κατάσταση εξαίρεσης, θεωρεί ότι κάτι τέτοιο έγινε και στην περίπτωση της χώρας του, καθώς «το εκτελεστικό διάταγμα που ενέκρινε η κυβέρνηση για λόγους υγείας και δημόσιας ασφάλειας παράγει μια συστηματική στρατιωτικοποίηση σε δήμους και περιοχές όπου υπάρχει τουλάχιστον ένα άτομο θετικό και για το οποίο η πηγή μόλυνσής του είναι άγνωστη, ή σε περιπτώσεις όπου υπάρχει ένα μόνο τυχαίο δείγμα, το οποίο δεν συνδέεται απαραίτητα με άτομο που πρόσφατα ταξίδεψε από περιοχή που έχει πληγεί από τη μετάδοση».

Είναι τραγικό, αλλά ο Αγκάμπεν πολύ σύντομα διαψεύστηκε από τα ίδια τα γεγονότα, από τις εκατόμβες νεκρών που γέμισε τη χώρα του, επιβεβαιώνοντας ότι τα μέτρα όχι μόνο ήταν απαραίτητα, αλλά μάλλον δεν επιβλήθηκαν εγκαίρως. Πολλοί ήταν άλλωστε οι Ιταλοί που επιζητούσαν την αυστηροποίησή τους. Αντίθετα ο γνωστός φιλόσοφος έσπευσε να υποστηρίξει πως «τα μέτρα είναι απολυταρχικά και σε κάθε περίπτωση η μόλυνση, σύμφωνα με τα διαθέσιμα μέχρι σήμερα επιδημιολογικά δεδομένα και με βάση δεκάδες χιλιάδες περιπτώσεις, προκαλεί ήπια/μέτρια συμπτώματα (μια παραλλαγή της γρίπης) στο 80%-90% των περιπτώσεων. Σε ένα 10%-15% υπάρχει πιθανότητα πνευμονίας, η οποία όμως έχει επίσης καλοήθη αποτελέσματα στις περισσότερες περιπτώσεις. Εκτιμούμε πως μόνο το 4% των ασθενών χρειάζεται εντατική θεραπεία».

MUST READ

Νόμος του ποδοσφαίρου…

Γι’ αυτό και θεωρεί αντιφατικό τα «μέσα ενημέρωσης να σπέρνουν και να δημιουργούν ένα κλίμα πανικού, προκαλώντας έτσι μια πραγματική κατάσταση εξαίρεσης με σοβαρούς περιορισμούς στην κίνηση και την αναστολή της καθημερινής ζωής και των εργασιακών δραστηριοτήτων ολόκληρων περιοχών», επιμένοντας ότι αυτό είναι ένα σχέδιο της κυβέρνησης προκειμένου να δημιουργήσει μια «στρατιωτική και απολυταρχική κατάσταση ελέγχου κόβοντας τη χώρα στα δύο». Κάνοντας λόγο για «εκτελεστικού τύπου διάταγμα που φέρνει στον νου άλλα καθεστώτα», εξετάζει αναλυτικά τους περιορισμούς της ελευθερίας, υποστηρίζοντας πως «η επινόηση μιας επιδημίας φαίνεται να προσφέρει το ιδανικό πρόσχημα για διεύρυνση μέτρων πέρα από κάθε φαντασία και κάθε έννοια περιορισμού». Καθώς διαψεύστηκαν με τον πιο τραγικό τρόπο από την ίδια την πραγματικότητα, ο Αγκάμπεν και ανάλογες περιπτώσεις φιλοσόφων ή θεωρητικών απέδειξαν ότι η θεωρία είναι πολύ λίγη για να εξηγήσει όσα πρωτόγνωρα συμβαίνουν και ότι ίσως οι ίδιοι να είναι πολλές φορές ανεπαρκείς ή ακόμα και επικίνδυνοι σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς.