Χωρίς κατηγορία
Στις 31 Ιανουαρίου 2003, ένας ιχθυοπώλης με το όνομα Ζhou Zuofen εισήχθη στο νοσοκομείο Sun Yat-sen Memorial Hospital στην πολυπληθή κινεζική πόλη Γκουάντζου.
Υπέφερε από μια περίεργη μορφή πνευμονίας την οποία είχαν εμφανίσει ήδη κάποιοι ασθενείς από τον προηγούμενο Νοέμβριο.
Σήμερα, εκείνη η ασθένεια θεωρείται ότι είχε μολύνει πρώτα έναν αγρότη στην κινεζική επαρχία Φοσχάν, η οποία συνορεύει με τον Χονγκ Κονγκ.
Παρουσίαζε συμπτώματα παρόμοια με εκείνα της γρίπης, όπως μυικούς πόνους, πυρετό, βήχα, εξάντληση και πονόλαιμο.
Από τον έναν στους πολλούς
Από ένα τοπικό αξιοπερίεργο, η ασθένεια του Zou μετατράπηκε σε αιτία διεθνούς πανικού. Ενώ βρισκόταν στο νοσοκομείο, ο ασθενής πιστεύεται τώρα ότι κόλλησε τη νόσο σε 30 εργαζομένους στην υγεία. Ένας από αυτούς, ο γιατρός Liu Jianlun, αφού κούραρε περίπου εννέα άτομα με αυτόν τον ιό, γύρω στις 15 Φεβρουαρίου 2003 άρχισε να εμφανίζει ήπια συμπτώματα της ασθένειας.
Όπως γράφει το BBC, στην αρχή δεν συνέδεσε τα συμπτώματά του με την ασθένεια που αντιμετώπιζε εκείνη την περίοδο στο νοσοκομείο. Λίγες ημέρες μετά ταξίδεψε στο Χονγκ Κονγκ για να παραστεί σε έναν γάμο συγγενή εκεί.
Ήταν τα πρώτα βήματα του μυστηριώδους ιού προς τη… διεθνή καριέρα.
Στις 21 Φεβρουαρίου, τόσο ο ίδιος όσο και η γυναίκα του έκαναν check in στον ένατο όροφο του ξενοδοχείου Metropole του Χονγκ Κονγκ. Θα ήταν μία σύντομη διαμονή.
Ωστόσο την επόμενη ημέρα ο γιατρός κατάλαβε ότι χρειαζόταν ιατρική βοήθεια. Πήγε στο κοντινό νοσοκομείο Kwong Wah. Γνωρίζοντας ότι η κατάστασή του είναι σοβαρή, ο 64χρονος γιατρός ζήτησε να τεθεί σε απομόνωση. Η διορατικότητά του είχε μακροπρόθεσμα οφέλη.
Χάρη σε αυτήν, αποφεύχθηκε κάτι πολύ χειρότερο.
Εργαζόμενοι στο Χονγκ Κονγκ υπό τον φόβο του Sars τον Απρίλιο του 2003 (Πηγή: AP Photo/Vincent Yu)
Ο γιατρός είχε μολυνθεί με τον ιό που αργότερα έμελλε να γίνει παγκόσμια γνωστός ως Sars.
Η διαίσθησή του θεωρείται σήμερα ευρέως ότι εμπόδισε την νέα απειλή από το να γίνει παγκόσμια πανδημία. Ο γιατρός πάντως δεν έζησε να διαπιστώσει τον ρόλο του. Πέθανε στις 5 Μαρτίου, μετά από δύο εβδομάδες μάχης σε απομόνωση.
Αν και μεμονωμένα κρούσματα αναφέρονταν μέχρι και τον Μάρτιο του 2004, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε τη λήξη του συναγερμού στις 5 Ιουλίου του 2003, μετά από 20 ημέρες απουσίας νέου κρούσματος. Μέχρι τότε ο Sars είχε μολύνει περισσότερους από 8.000 ανθρώπους σε 29 χώρες, σκοτώνοντας τουλάχιστον 774 από αυτούς.
Οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο ήταν η Κίνα, η Ταϊβάν και ο Καναδάς.
Ιοί – πεταλούδες
Όπως και ο Covid-19, ο Sars είχε επίσης μεταφερθεί μέσω των αεροπλάνων. Ενώ η ισπανική γρίπη, έναν αιώνα νωρίτερα, είχε διαδοθεί αργά ανά τον πλανήτη μέσω ατμόπλοιων και τρένων, αυτή η μόλυνση μπορούσε να φτάσει από μία άκρη του κόσμου στην άλλη μέσα σε λιγότερο από μία ημέρα. Όσο η ικανότητά μας να ταξιδεύουμε συρρικνώνει τον πλανήτη, τόσο η πιθανότητα μιας ασθένειας να εξελιχθεί σε πανδημία μεγαλώνει.
Οι μεταδιδόμενες ασθένειες είναι τόσο παλιές όσο και η ανθρώπινη εξέλιξη. Περιστασιακά περνούν από άλλα είδη στον άνθρωπο όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές. Καθώς οι πληθυσμοί μας έχουν αυξηθεί και οι οικισμοί έχουν εισβάλει όλο και περισσότερο στα δάση όπου κατοικούν οι φυσικοί ξενιστές τους, η απειλή έχει αυξηθεί. Ο Sars και ο τρομακτικός αιμορραγικός πυρετός Έμπολα, είναι ασθένειες του 21ου αιώνα σε έναν πολυπληθή κόσμο.
Μπορεί ο Sars να ξεκίνησε στην Κίνα, όμως μια από τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο ήταν ο Καναδάς, μια χώρα μισό πλανήτη μακριά από την αρχική εστία. Ο Sars ήρθε στο Τορόντο του Καναδά από μια ηλικιωμένη γυναίκα, την Kwan Sui-Chu η οποία κατά την παραμονή της στο Χονγκ Κονγκ έμεινε στο Metropole Hotel. Αρρώστησε και πέθανε στο σπίτι της, αφότου όμως είχε κολλήσει την ασθένεια στον γιό της, ο οποίος με τη σειρά του τη μετέδωσε σε μια ομάδα ανθρώπων πριν πεθάνει στο νοσοκομείο Scarborough Grace.
Ο Sars ήταν τόσο μεταδοτικός που ήταν ζωτικής σημασίας να εντοπιστούν οι φορείς του. Γι’ αυτό οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία απέκτησαν νέες ταυτότητες που περιλάμβαναν πρόσφατη φωτογραφία και barcode, ώστε να μπορούν να εντοπιστούν όταν μετακινούνταν από μια ζώνη σε μια άλλη.
Ο εντοπισμός των ασθενών είναι ένα από τα πιο σημαντικά όπλα των συστημάτων υγείας για την αντιμετώπιση των πανδημιών. Το τρίπτυχο είναι εντοπισμός, απομόνωση, θεραπεία.
Ο Sars μόλυνε περίπου 400 ανθρώπους στον Καναδά και σκότωσε 44. Αν οι καναδικές αρχές δεν είχαν αντιμετωπίσει το ξέσπασμα με τόση αυστηρότητα, μπορεί να είχε σκοτώσει πολλούς περισσότερους.
Η ιατρική ονομασία της απομόνωσης είναι «καραντίνα». Η λέξη προέρχεται από την μεσαιωνική λέξη «quarantena», η οποία αναφέρεται στη Βίβλο, στις 40 ημέρες που πέρασε ο Χριστός στη έρημο.
Πολύ πριν η επιστήμη επιβεβαιώσει ότι οι ιοί και τα βακτήρια προκαλούν ασθένειες, η καραντίνα ήταν ένα πολύ αποτελεσματικό όπλο για την καταπολέμηση της πανούκλας.
Ένας εισβολέας το σώμα μας
Υπήρχε μια πτυχή του Sars που βοήθησε την ανθρωπότητα να τον καταπολεμήσει – ο Sars ήταν ένας νέος ιός για το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα.
Όταν το ανθρώπινο σώμα τον συναντούσε, το ανοσοποιητικό σύστημα έμπαινε σε υπερβολική κίνηση για να το καταπολεμήσει επειδή δεν είχε ακόμη αντισώματα. Αυτό σήμαινε ότι εκείνοι που μολύνθηκαν από αυτό αρρώστησαν πολύ γρήγορα ως αποτέλεσμα αυτής της υπερβολικά αντιδραστικής απόκρισης, γνωστής και ως κυτοκίνης. Αυτό περιόρισε τον αριθμό των ατόμων που θα μπορούσαν να μολυνθούν από άτομα με την ασθένεια. Αν είχες τον Sars, είτε πέθαινες, είτε γινόσουν γρήγορα καλά.
«Είναι περίεργο πόσο πολύ καιρό παραμένουν στην εντατική οι ασθενείς του Covid-19», λέει η Jacalyn Daffin αιματολόγος και εγνωσμένη ιατρική ιστορικός.
Το Covid-19 έχει σχετικά μεγάλη περίοδο επώασης – αρκετές ημέρες και έως και δύο εβδομάδες σε ορισμένες περιπτώσεις – και μπορεί να χρειαστούν εβδομάδες μέχρι ακόμη και σοβαρά άρρωστοι ασθενείς για να ανακάμψουν ή να υποκύψουν στον ιό.
Υπήρχε και μια ακόμη εκτεταμένη επίδραση του ιού Sars, τουλάχιστον στον Καναδά. «Μέχρι τότε, ο Καναδάς δεν είχε εθνική υπηρεσία δημόσιας υγείας», λέει η Duffin. Ενώ υπήρχε προγραμματισμός πανδημίας πριν, ήταν σε επαρχιακό επίπεδο.
Ο σχεδιασμός έναντι της πανδημίας ασκήθηκε τακτικά τα χρόνια αμέσως μετά το ξέσπασμα του Sars. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, ο σχεδιασμός είχε γίνει πιο σποραδικός λόγω των περικοπών του προϋπολογισμού και του ξεθωριάσματος της μνήμης από την κρίσης του 2003.
Νοσοκομείο στο Οντάριο του Καναδά ανακοινώνει την απαγόρευση επισκεπτών εν μέσω του ξεσπάσματος του Sars (Πηγή: AP Photo/Paul Sancya)
«Ο Sars ήταν πολύ καιρό πριν», λέει η Duffin. «Οι νεότεροι στο σύστημα υγείας δεν γνωρίζουν πολλά γι’ αυτόν. Αν και οι δομές είναι ακόμη στη θέση τους, δεν είναι τόσο ισχυρές όσο ήταν πριν».
Το 2009, η πανδημία της γρίπης των χοίρων πιστεύεται ότι σκότωσε περισσότερους από 250.000 ανθρώπους καθώς σάρωσε όλο τον κόσμο, μολύνοντας μέχρι 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους – περισσότερους από όσους μολύνθηκαν από την ισπανική γρίπη. Το 2016 ο ΠΟΥ κήρυξε έκτακτη ανάγκη για τον πυρετό του Ζίκα καθώς εξαπλώθηκε σε όλη τη Νότια και Κεντρική Αμερική, την Ασία και τον τροπικό Ειρηνικό. Ενώ ο ιός προκαλούσε μόνο έναν ήπιο πυρετό σε ενήλικες, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά γενετικά ελαττώματα στα έμβρυα των εγκύων.
Αλλά μακράν το πιο σοβαρό ξέσπασμα, τουλάχιστον όσον αφορά τη ζημία που θα μπορούσε να προκαλέσει στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ήταν το ξέσπασμα του Έμπολα το 2013/14 στη Δυτική Αφρική.
