Ζώδια και μυθολογία. Γιατί τα ζώδια έχουν αυτά τα ονόματα;

Γιατί να ονομάζονται κριάρι, ταύρος ή ψάρια (δύο, μάλιστα) και όχι π.χ. γάτα, πελαργός ή πεταλούδα; Ποια είναι η Παρθένος και από πού προήλθε η ονομασία Υδροχόος; Και γιατί να μην ξέρεις, στην τελική, για ποιο λόγο το δικό σου ζώδιο το λένε έτσι και τι εκπροσωπεί αυτή η ονομασία;
Από αστρονομική άποψη, τα ζώδια είναι αστερισμοί, δηλαδή ασύλληπτα μεγάλες ομάδες από άστρα, σαν τον ήλιο μας, αλλά και γαλαξίες. Οι ζωδιακοί αστερισμοί (οι 12 από τους συνολικά 88 που υπάρχουν) καταλαμβάνουν τεράστιες εκτάσεις στο ουράνιο στερέωμα και είναι ορατοί ορισμένους μήνες του χρόνου, ανάλογα με το αν βρίσκεται κανείς στο Βόρειο ή στο Νότιο Ημισφαίριο. Και μάλιστα η εποχή που τους βλέπουμε δεν είναι η ίδια με εκείνη που, αστρολογικά, ο ήλιος βρίσκεται στο ανάλογο ζώδιο. Για παράδειγμα, ο Τοξότης είναι ορατός στα μέσα Αυγούστου, και όχι τον Δεκέμβριο, τις μέρες του ζωδίου του.
Παρόλο που στην αστρολογία τα ζώδια καταλαμβάνουν στον ζωδιακό κύκλο 30ο το καθένα, οι αντίστοιχοι αστερισμοί στην πραγματικότητα έχουν πολύ διαφορετικά μεγέθη μεταξύ τους.
Οι αστερισμοί και τα ζώδια συνδέονται με ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας. Όχι στο άσχετο και στο τυχαίο, βέβαια, καθώς οι συμβολισμοί τους παίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Να ποια είναι η προέλευση των ονομάτων τους.

ΚΡΙΟΣ

Ο Κριός συνδέεται με το μαγικό Χρυσόμαλλο Κριάρι, που πάνω στην πλάτη του πέταξαν και σώθηκαν τα δυο βασιλόπουλα του Ορχομενού, ο Φρίξος και η Έλλη, από τις δολοφονικές διαθέσεις της μητριάς τους. Η εν λόγω μητριά, δεύτερη γυναίκα του βασιλιά Αθάμαντα, έπεισε τον άντρα της να θυσιάσει τα παιδιά του για να αντιμετωπιστούν οι κακές σοδειές που μάστιζαν το βασίλειο. Τα δυο αδέλφια δραπέτευσαν με το Κριάρι, όμως ενώ πετούσαν πάνω από τα Δαρδανέλια, η Έλλη γλίστρησε και έπεσε στη θάλασσα που ονομάστηκε Ελλήσποντος. Ο Φρίξος έφτασε στην Κολχίδα, θυσίασε το κριάρι στον Δία και χάρισε το πολύτιμο δέρμα του στον βασιλιά του τόπου, που του έδωσε καταφύγιο. Το Χρυσόμαλλο Δέρας, όπως ονομάστηκε, τοποθετήθηκε στο ιερό άλσος του θεού Άρη και φυλασσόταν από έναν ακοίμητο δράκοντα.
Αργότερα ο ήρωας Ιάσων διοργάνωσε την Αργοναυτική εκστρατεία και με τη βοήθεια της Μήδειας, της κόρης του βασιλιά, έκλεψε το Χρυσόμαλλο Δέρας.

ΤΑΥΡΟΣ

Ο Ταύρος συνδέεται με τη μεταμόρφωση του Δία στο ομώνυμο ζώο, όταν ερωτεύτηκε τη βασιλοπούλα της Φοινίκης, την Ευρώπη. Εκείνη γοητεύτηκε από τον πανέμορφο λευκό ταύρο και ανέβηκε στην πλάτη του, οπότε ο μεταμορφωμένος Δίας την απήγαγε και τη μετέφερε στην Κρήτη. Εκεί την έκανε δική του και μάλιστα, σύμφωνα με την παράδοση, κάτω από έναν πλάτανο στη Γόρτυνα, που σώζεται ακόμα. Μαζί της απέκτησε τρία αγόρια, τον Μίνωα, τον θρυλικό βασιλιά της Κρήτης, τον σοφό Ραδάμανθυ, που όταν πέθανε έγινε ένας από τους κριτές του Κάτω Κόσμου, και τον Σαρπηδόνα.
Άλλον έναν ωραίο λευκό ταύρο έστειλε ο Ποσειδώνας στον Μίνωα σαν οιωνό ότι θα γινόταν βασιλιάς. Ο Μίνωας παράκουσε την εντολή του θεού να του τον θυσιάσει, και τότε ο Ποσειδώνας έκανε τη γυναίκα του, την Πασιφάη, να ερωτευθεί τον ταύρο. Από το αλλόκοτο ζευγάρωμα γεννήθηκε ο τερατώδης Μινώταυρος, που αργότερα τον σκότωσε ο Θησέας.

ΔΙΔΥΜΟΙ

Οι Δίδυμοι είναι οι Διόσκουροι, ο Κάστωρ και Πολυδεύκης, γιοι του Δία και της Λήδας. Αποτελούν το σύμβολο της αδελφικής αγάπης. Για να αποπλανήσει τη Λήδα, ο Δίας έγινε ένας εντυπωσιακός κύκνος, κυνηγημένος από έναν αετό. Η Λήδα τον αγκάλιασε για να τον προστατέψει και γονιμοποιήθηκε, με αποτέλεσμα να γεννήσει δυο αυγά. Από το ένα βγήκαν τα δίδυμα αγόρια και από το άλλο η Ωραία Ελένη. Ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης ήταν υποδείγματα γενναιότητας και αρετής. Λατρεύονταν σαν θεοί και θεωρούνταν προστάτες όσων πήγαιναν να πολεμήσουν, παράδοση που μεταφέρθηκε από τους Έλληνες στους Ρωμαίους. Μόνο ο Πολυδεύκης είχε κληρονομήσει από τον πατέρα τους την αθανασία. Έτσι, όταν σε μία σύγκρουση ο Κάστωρ σκοτώθηκε, ο αδελφός του για να μην τον αποχωριστεί, ζήτησε από τον Δία να γίνει θνητός. Ο Δίας τότε του επέτρεψε να περνά μια μέρα στον Άδη με τον Κάστορα, και μία στον Όλυμπο με τους θεούς.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Ο Καρκίνος στη μυθολογία ήταν ένας τεράστιος κάβουρας, σταλμένος από την Ήρα για να επιτεθεί στον Ηρακλή. Κατά την προσφιλή της τακτική, η Ήρα έκανε δύσκολη τη ζωή σε όλα τα εξώγαμα παιδιά του άπιστου άντρα της, του Δία, στα οποία συγκαταλεγόταν και ο Ηρακλής. Ενώ λοιπόν ο ήρωας προσπαθούσε να σκοτώσει τη φοβερή Λερναία Ύδρα, στον δεύτερο από τους 12 άθλους του, η Ήρα για να τον σαμποτάρει έστειλε το καβούρι να τον δαγκώνει στο πόδι. Ο Ηρακλής το πάτησε και το έλιωσε, και εκείνη το τοποθέτησε στον ουρανό μετατρέποντάς τον σε αστερισμό.
Σύμφωνα με τους οπαδούς του Πλάτωνα, όταν οι ψυχές των ανθρώπων κατέβαιναν από τον ουρανό για να εγκατασταθούν στα σώματα, περνούσαν ανάμεσα από τα άστρα του Καρκίνου, γι’ αυτό τον ονόμαζαν «Πύλη των Ανθρώπων». Επίσης τον αποκαλούσαν «Οίκο της Σελήνης», γιατί σύμφωνα με μια παράδοση η Σελήνη βρέθηκε μέσα σε αυτό τον αστερισμό, όταν δημιουργήθηκε το σύμπαν.

ΛΕΩΝ

Ο Λέων συνδέεται με το μυθικό λιοντάρι της Νεμέας. Η εξολόθρευσή του αποτέλεσε τον πρώτο άθλο του Ηρακλή. Αρχικά έσερνε το ουράνιο άρμα της θεάς Κυβέλης αλλά εκείνη γκρέμισε το ζώο στη γη γιατί επιτέθηκε στα άλογά της. Το λιοντάρι τρομοκρατούσε ολόκληρη τη Νεμέα και ήταν άτρωτο, καθώς κανένα όπλο δεν μπορούσε να διαπεράσει το δέρμα του. Ο Ηρακλής το σκότωσε στραγγαλίζοντάς το, το έγδαρε και στη συνέχεια φόρεσε το δέρμα του, τη λεοντή, σαν πανοπλία. Οι θεοί τοποθέτησαν στον ουρανό το σώμα του ζώου, μετατρέποντάς το στον ομώνυμο αστερισμό.
Ο αστερισμός του Λέοντα συνδεόταν και με τον θεό Βάκχο, καθώς κι εκείνος φορούσε λεοντή ή μεταμορφωνόταν σε λιοντάρι. Στις μυθολογίες της Μεσοποταμίας ο Λέων ταυτιζόταν με τον Ήλιο ενώ στην αρχαία Αίγυπτο ο Νείλος είχε την υψηλότερη στάθμη όταν ο ήλιος βρισκόταν αυτό το ζώδιο, γι’ αυτό οι αιγυπτιακές αναπαραστάσεις του λιονταριού συνδέονται με τη γονιμότητα της γης.

ΠΑΡΘΕΝΟΣ

Η Παρθένος είναι ο μεγαλύτερος ζωδιακός αστερισμός. Στη μυθολογία εκπροσωπεί την κόρη της Δήμητρας και του Δία, την Περσεφόνη ή Κόρη. Η Περσεφόνη έπεσε θύμα απαγωγής από τον Πλούτωνα, τον θεό του Κάτω Κόσμου, που την ερωτεύθηκε. Απελπισμένη η Δήμητρα περιπλανιόταν αναζητώντας την, ώσπου κατέληξε στην Ελευσίνα. Εκεί υπέδειξε στους ανθρώπους πώς να καλλιεργούν τη γη και να τελούν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Μέσα στον θρήνο και την οργή για την απώλεια της κόρης της, απαγόρευσε να φυτρώνει κάθε σπόρος στη γη και η επακόλουθη λιμοκτονία προκάλεσε την επέμβαση του Δία. Τελικά συμφωνήθηκε η Περσεφόνη να περνά τον μισό χρόνο με τη μητέρα της και τον μισό στον Άδη. Είναι αντίστοιχα οι εποχές που καρπίζει η γη (άνοιξη- καλοκαίρι) και που απογυμνώνεται (φθινόπωρο- χειμώνας).
Τα Ελευσίνια Μυστήρια, από τις σπουδαιότερες τελετουργίες της αρχαιότητας, γίνονταν στα μέσα Αυγούστου με μέσα Σεπτεμβρίου, περίπου δηλαδή στο διάστημα που ο ήλιος βρίσκεται στο ζώδιο της Παρθένου.

ΖΥΓΟΣ

Ο Ζυγός είναι το μόνο ζώδιο που εκπροσωπεί ένα αντικείμενο. Συνδέεται όμως με την πανάρχαια θεότητα Νέμεση, που γεννήθηκε από τη Νύχτα χωρίς αρσενικό σύντροφο, και προορισμός της ήταν να διατηρεί τη δικαιοσύνη. Ήταν κατά μια έννοια η Θεία Δίκη.
Παράλληλα, ο Ζυγός σχετίζεται και με τον μύθο της ιστορίας αγάπης ανάμεσα στον θεό Έρωτα και τη θνητή Ψυχή, μια πανέμορφη κοπέλα. Ο Έρωτας, εκείνος που βασανίζει τόσους ανθρώπους, έπεσε κι ο ίδιος στην παγίδα του και ερωτεύτηκε παράφορα. Μετά από πολλές περιπέτειες, ίντριγκες τρίτων, ενώσεις και χωρισμούς, το ζευγάρι μπόρεσε να ξαναβρεθεί και η αγάπη τους να θριαμβεύσει για πάντα, αφού τελικά ο Δίας χάρισε και στην Ψυχή την αθανασία. Έτσι, στην αναπαράσταση της ζυγαριάς, τα δυο δίσκοι δεν εκπροσωπούν μόνο τη δικαιοσύνη, αλλά και τα πρόσωπα του μύθου, τον Έρωτα και την Ψυχή, που αναζητούν διαρκώς ο ένας τον άλλον και ταλαντεύονται, μέχρι να συναντηθούν και να επιτευχθεί αρμονία.

ΣΚΟΡΠΙΟΣ

Ο Σκορπιός μυθολογικά συνδέεται με τον Ωρίωνα, γιο του Ποσειδώνα και μανιώδη κυνηγό. Ο Ωρίων συνόδευε την Άρτεμη στο κυνήγι και πέθανε τσιμπημένος από έναν γιγαντιαίο σκορπιό, που στάλθηκε εναντίον του. Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές πάνω σ’ αυτό. Είτε τον έστειλε η ίδια η Άρτεμη, γιατί ο Ωρίων δεν σεβάστηκε μια ιέρειά της, είτε ο Απόλλων, γιατί ο Ωρίων ερωτεύτηκε την Άρτεμη, είτε η Γαία, γιατί ο Ωρίων κόντευε να μην αφήσει κανένα πλάσμα ζωντανό. Σύμφωνα με μια άλλη παραλλαγή, ο Σκορπιός ήταν κι εκείνος ακόλουθος της θεάς και αλληλοσκοτώθηκαν με τον Ωρίωνα. Μετατράπηκαν και οι δύο σε αστερισμούς, οι οποίοι δεν συναντιούνται ποτέ στον ουρανό. Όταν ανατέλλει ο ένας, δύει ο άλλος.
Με τον Σκορπιό όμως συνδέεται και το μυθικό πουλί, ο Φοίνικας, που δεν πεθαίνει αλλά αυτοαναφλέγεται και αναγεννιέται από τις στάχτες του. Ο Φοίνικας είναι η εξελιγμένη μορφή του Σκορπιού, καθώς το ζώδιο συνδέεται με την καταστροφή, μετά από την οποία γεννιέται κάτι νέο.

ΤΟΞΟΤΗΣ

Η μυθολογική μορφή που συνδέεται με τον Τοξότη είναι ο Κένταυρος Χείρων, γιος του Κρόνου που πήρε μορφή αλόγου και ζευγάρωσε με τη νύμφη Φιλύρα. Αντίθετα με τους υπόλοιπους μάλλον ζωώδεις «αλογάνθρωπους» του είδους του, που εκπροσωπούσαν για τους αρχαίους Έλληνες τη φύση σαν απειλή, ο Χείρων ήταν ο σοφός δάσκαλος που κατείχε και μετέδιδε τα φυσικά δώρα: τη θεραπευτική, τη χρήση των βοτάνων, το κυνήγι και τις πολεμικές τέχνες. Επίσης την αστρολογία, τη φιλοσοφία, αλλά και το πώς να αξιοποιήσει κανείς τα προσωπικά του χαρίσματα. Πολλοί ήρωες, ημίθεοι και θεραπευτές μαθήτευσαν κοντά του, όπως ο Ηρακλής, ο Ιάσων, ο Ασκληπιός και ο Αχιλλέας.
Στον ουρανό ο αστερισμός του Τοξότη φαίνεται να περιλαμβάνει το κέντρο του Γαλαξία, το φωτεινότερο σημείο του. Απεικονίζεται στους αστρολογικούς χάρτες με το τόξο τεντωμένο να σημαδεύει προς τον Σκορπιό, σαν να θέλει να τον εκδικηθεί, επειδή επιτέθηκε στον Ηρακλή ή επειδή σκότωσε τον Ωρίωνα.

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ

Ο Αιγόκερως απεικονίζεται με κεφάλι και σώμα κατσίκας, ενώ αντί για πίσω πόδια έχει ουρά ψαριού. Αυτό συνδέεται με έναν από τους μύθους της Γιγαντομαχίας, όπου ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας προσπάθησε να ξεφύγει από τον Γίγαντα Τυφώνα με το να πέσει στο νερό και να μεταμορφωθεί σε ψάρι. Όμως η μεταμόρφωση έμεινε μισή. Ο Πάνας ήταν προστάτης των κυνηγών και των βοσκών. Είχε τη δυνατότητα να τρομοκρατεί τους πάντες με το ουρλιαχτό του ή με τον ήχο του αυλού του. Εξ ου και η λέξη «πανικός». Έτσι έτρεψε σε φυγή τον Τυφώνα. Από ευγνωμοσύνη ο Δίας τον μετέτρεψε σε αστερισμό.
Σύμφωνα πάντως με έναν άλλο μύθο, εκείνη που μετατράπηκε σε αστερισμό ήταν η Αμάλθεια, η κατσίκα που έτρεφε τον Δία στο Ιδαίο άντρο, όπου τον είχε κρύψει η μητέρα του η Ρέα. Το μαγικό κέρας της Αμάλθειας ήταν μια ανεξάντλητη πηγή αφθονίας, για όποιον το είχε στην κατοχή του.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ

Ο Υδροχόος συνδέεται με τον Γανυμήδη, ένα απίστευτα όμορφο πριγκιπόπουλο της Τροίας. Ο Δίας, γοητευμένος από την ομορφιά του, μεταμορφώθηκε σε αετό και τον άρπαξε για να τον πάει στον Όλυμπο, όπου τον έκανε αθάνατο και του ανέθεσε το έργο να είναι ο οινοχόος των θεών. Ο Γανυμήδης, ως Υδροχόος, ταυτιζόταν επίσης και με τον θεό των πηγών του Νείλου, αλλά και με το νερό που πέφτει από τα σύννεφα.
Έτσι, υπάρχει άλλη μια σύνδεση με τη μυθολογία, με τον κατακλυσμό που έστειλε ο Δίας για να καταστρέψει τους διεφθαρμένους ανθρώπους. Οι μόνοι που επέζησαν ήταν ο βασιλιάς της Θεσσαλίας Δευκαλίων και η γυναίκα του Πύρρα. Ειδοποιημένοι από τον πατέρα του Δευκαλίωνα, τον Προμηθέα, σώθηκαν κατασκευάζοντας μια κιβωτό η οποία, αντίστοιχα με την ιστορία του Νώε, προσάραξε στην κορυφή του Παρνασσού με το τέλος του κατακλυσμού. Το ζευγάρι ξαναδημιούργησε το ανθρώπινο γένος πετώντας πέτρες πίσω του, που μεταμορφώνονταν σε ανθρώπους.

ΙΧΘΕΙΣ

Οι Ιχθείς απεικονίζονται σαν δυο ψάρια στραμμένα προς αντίθετες κατευθύνσεις που συνδέονται με ένα σκοινί, δεμένα από τις ουρές τους. Ο συμβολισμός αυτός έχει σχέση με έναν μύθο της Γιγαντομαχίας. Η Αφροδίτη κι ο γιος της ο Έρωτας, κυνηγημένοι από τον Γίγαντα Τυφώνα, έφτασαν στην Αίγυπτο και μετά έπεσαν για να σωθούν στον Ευφράτη, μεταμορφωμένοι σε ψάρια. Για να μη χαθούν, έδεσαν τις ουρές τους μαζί με ένα σκοινί. Ή σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, δυο ψάρια σταλμένα από τις θεότητες των υδάτων βοήθησαν τους δυο θεούς να μη χαθούν στα νερά και ο Δίας, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, τα μετέτρεψε στον ομώνυμο αστερισμό.
Ένας άλλος μεταγενέστερος μύθος από τη Συρία συνδέει τα δυο ψάρια με τη γέννηση της Αφροδίτης ή της αντίστοιχής της θεότητας, της Αστάρτης. Σύμφωνα με αυτόν, τα ψάρια έφεραν στην όχθη του Ευφράτη ένα μεγάλο αυγό, το οποίο επωάστηκε και από μέσα ξεπρόβαλε η θεά της ομορφιάς.