Ο πανικός για τα media των νέων δεν είναι καινούργιο φαινόμενο – Μήπως χάνουμε το νόημα;

Ένας όρος που συνήθως χρησιμοποιείται για τέτοιες αντιδράσεις είναι ο ηθικός πανικός.

Πρόκειται για μια επίμονη και συχνά σταδιακά αυξανόμενη ανησυχία ή φόβος για τη ζημιά στους νέους που προκαλούν τα νέα μέσα ενημέρωσης.

Διαβάστε επίσης: «Προσέγγισε τον Ολυμπιακό για τον Κωστούλα η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ»

Το «ηθικό» μέρος του ηθικού πανικού υπεισέρχεται με δύο τρόπους, γράφει ο Peter Gray ερευνητής και καθηγητής ψυχολογίας στο Boston College.

Οι περισσότεροι τέτοιοι πανικοί στο παρελθόν αφορούσαν την ηθική διαφθορά των νέων.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης θεωρούνταν ότι υποκινούσαν τη βία, το έγκλημα, τη σεξουαλική ασυδοσία ή/και την έλλειψη σεβασμού προς τους κοινωνικούς θεσμούς και τις κοινωνικές συμβάσεις.

Ο άλλος, ίσως πιο ουσιαστικός τρόπος με τον οποίο η «ηθική» εντάσσεται στον ηθικό πανικό προέρχεται από την έμμεση παραδοχή ότι οι ενήλικες έχουν ηθικό καθήκον να προστατεύουν τους νέους.

Το έμμεσο μήνυμα είναι ότι μπορείτε να θεραπεύσετε τα δεινά των παιδιών χωρίς να χρειαστεί να ασχοληθείτε με πιο σύνθετα προβλήματα που είναι συνυφασμένα με τη δομή του κοινωνικού κόσμου που έχουν δημιουργήσει  οι ενήλικες.

Penny Dreadfuls και Dime Novels στη Βικτοριανή Εποχή

Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, η εξέλιξη της τεχνολογίας εκτύπωσης και διανομής είχε επιτρέψει την παραγωγή μυθοπλασιών σε χαμηλή τιμή, καθιστώντας τες προσιτές σε παιδιά της εργατικής τάξης.

Penny dreadful εξώφυλλα , 1870

Στο τελευταίο μισό του 19ου αιώνα, τα λεγόμενα «Penny Dreadfuls» στο Ηνωμένο Βασίλειο και «Dime Novels» στις ΗΠΑ έγιναν δημοφιλή, καθώς εκδίδονταν τακτικά σε επεισόδια και πωλούνταν σε πολύ χαμηλές τιμές.

Οι ιστορίες αυτές, που κυριαρχούσαν στους δρόμους της πόλης, ήταν συνήθως γεμάτες περιπέτειες ντετέκτιβ, εγκληματίες και υπερφυσικά όντα.

Χιλιάδες παιδιά, κυρίως από τις κατώτερες τάξεις, τα διάβαζαν και μάλιστα συνέβαλλαν στον αλφαβητισμό σε μία περίοδο που δεν υπήρχε υποχρεωτική εκπαίδευση.

Όμως, οι ηθικολόγοι της εποχής ανησυχούσαν και πίστευαν ότι οι ιστορίες προώθησαν την εγκληματικότητα.

Ο δημοσιογράφος James Green το 1874 ανέφερε ότι τα Penny Dreadfuls «μπορεί να παραμονεύουν στο δωμάτιο του παιδιού σας, μολύνοντας το μυαλό του».

Οι αντιδράσεις στις ΗΠΑ ήταν αντίστοιχες, με τις Dime Novels να κατηγορούνται για την εξιδανίκευση της εγκληματικότητας και της παραβατικότητας.

Βιβλίο μυστηρίου Dime 1933

Ο Κινηματογραφικός Πανικός της Δεκαετίας του 1930

Η δεκαετία του 1930 αποτέλεσε μία περίοδο εκρηκτικής ανάπτυξης του κινηματογράφου, λόγω της εισαγωγής των ομιλούντων ταινιών.

Έτυχε επίσης αυτή η περίοδος δόξας για τον κινηματογράφο να συμπέσει με τη Μεγάλη Ύφεση, η οποία έριξε τεράστιο αριθμό ανθρώπων στην ανεργία και στη φτώχεια.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τη δεκαετία του 1930 παρατηρήθηκε αύξηση της εγκληματικότητας, συμπεριλαμβανομένης της (κυρίως μικρο)εγκληματικότητας των παιδιών.

Έτσι, δύο πράγματα συνέβησαν ταυτόχρονα. Η κινηματογραφική βιομηχανία εκτοξεύτηκε και η νεανική εγκληματικότητα αυξήθηκε.

Οι πολέμιοι έσπευσαν να δουν τη συσχέτιση και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι ταινίες προκαλούσαν την παραβατικότητα.

Ο Henry James Forman, ένας πραγματικός πολέμιος, ανέλαβε να συμπυκνώσει τα ευρήματα των (ατελών) ερευνών της εποχής σε έναν ενιαίος τόμο με τίτλο Our Movie Made Children.

Ο Forman περιόδευε στη χώρα καταγγέλλοντας την κινηματογραφική βιομηχανία. Ένας τίτλος που ανακοίνωνε την έκθεσή του στο Όλμπανι έγραφε: «Κινηματογράφος – σχολείο για το έγκλημα».

Ο Πανικός των Κόμικς μετά τον Δετερο Παγκόσμιο Πόλεμο

Αργότερα, τη δεκαετία του 1940 και του 1950, τα κόμικς τρόμου και οι υπερήρωες κυριάρχησαν, προκαλώντας πάλι την ανησυχία των ενηλίκων για τις επιπτώσεις τους στα παιδιά.

Ιδιαίτερα τα κόμικς τρόμου, που φαινόταν να ενθαρρύνουν τη βία και την παραβατικότητα, έγιναν στόχος επικρίσεων.

Ο ψυχίατρος Dr. Fredric Wertham υπερασπίστηκε τη θέση ότι τα κόμικς, και κυρίως αυτά που περιείχαν βία και εγκλήματα, ευθυνόντουσαν για την αύξηση της εγκληματικότητας και της ανηθικότητας μεταξύ των νέων.

Στο βιβλίο του Seduction of the Innocent (1954), υποστήριξε ότι τα κόμικς ενθάρρυναν τα παιδιά σε ανθυγιεινές και ανήθικες συμπεριφορές.

Έπαιξε ακόμη και με τις αντι-ομοφυλοφιλικές προκαταλήψεις της εποχής, υπονοώντας ότι ο Μπάτμαν και ο Ρόμπιν ήταν ομοφυλόφιλοι εραστές, και τα κόμικς αυτά ενθάρρυναν διακριτικά αυτή την κατηγορία αμαρτωλής συμμαχίας.

Seduction of the Innocent ή Η αποπλάνηση των Αθώων, ένα βιβλίο του γερμανικής καταγωγής Αμερικανού ψυχιάτρου Fredric Wertham,

Σε κατάθεσή του στο Κογκρέσο, με στόχο την απαγόρευση όλων αυτών των κόμικς φέρεται να είπε: «Νομίζω ότι ο Χίτλερ ήταν αρχάριος σε σύγκριση με τη βιομηχανία κόμικς. Πιάνουν τα παιδιά πολύ νεότερα».

Τελικά, το Κογκρέσο δεν έθεσε τα κόμικς εκτός νόμου, αλλά αντίθετα πίεσε τη βιομηχανία κόμικς σε μια περίοδο αυτολογοκρισίας.

Ο πανικός των βιντεοπαιχνιδιών της δεκαετίας του 1990 και των αρχών του21ουαιώνα

Στην πιο πρόσφατη ιστορία, καθώς τα παιδιά, ιδίως τα αγόρια, έπεφταν με τα μούτρα στα βιντεοπαιχνίδια, ακούστηκε ένας θόρυβος για τη ζημιά που προκαλούσαν τα παιχνίδια.

Έχουν υπάρξει αρκετές έρευνες σχετικά με αυτούς τους συναγερμούς -ιδιαίτερα για τους ισχυρισμούς ότι τα παιχνίδια προκαλούν εθισμό και βία.

Τώρα, το 2025, ο πανικός σχετικά με τα βιντεοπαιχνίδια έχει μειωθεί, εν μέρει λόγω των αυξανόμενων ερευνητικών αποδείξεων για περισσότερα οφέλη παρά βλάβες από τα παιχνίδια αυτά, αλλά και επειδή τα παιχνίδια κυκλοφορούν εδώ και αρκετό καιρό, ώστε πολλοί γονείς μεγάλωσαν παίζοντας με αυτά και πολλοί εξακολουθούν να παίζουν.

Η φύση των ηθικών πανικών

Αυτό συμβαίνει με τους ηθικούς πανικούς σχετικά με τις μορφές μέσων ενημέρωσης που επιλέγουν τα παιδιά.

Έρχονται και φεύγουν με κάθε γενιά.

Όταν μια νέα μορφή μέσων ενημέρωσης ή ψυχαγωγίας πρωτοεμφανίζεται, είναι τρομακτική για τους ενήλικες, αλλά όταν τα παιδιά που την υιοθέτησαν είναι ενήλικες με τα δικά τους παιδιά, δεν θεωρείται πλέον τρομακτική.

Φυσικά, ο κύριος πανικός σήμερα αφορά τη χρήση των smartphones και των social media από τα παιδιά.

Μήπως χάνουμε το νόημα;

Μία τελευταία αφορμή για την διασπορά του φόβου ανάμεσα στους γονείς είναι η σειρά Adolescense.

Πρόκειται για μία σειρά που αντικατοπτρίζει με περίτεχνο τρόπο πολλά σημαντικά προβλήματα της σύγχρονης εποχής.

Ωστόσο πολλοί άνθρωποι φαίνεται να παρερμηνεύουν το μήνυμα της σειράς και επικεντρώνονται στους κινδύνους που ελλοχεύουν στα social media και τα κρυφά μηνύματα των emojis.

Αν και το δράμα εστιάζει στην επίδραση του Andrew Tate και άλλων influencer στους νέους, παραβλέπει τη βαθύτερη αιτία: την κοινωνία που ενισχύει τις στερεοτυπικές και επικίνδυνες αντιλήψεις για την ανδρική κυριαρχία και τη βία και τον μισογυνισμό.

MUST READ

Τα καλορίζικα γκάζια στο… 10λεπτο από τον Μεντιλίμπαρ και η επιστροφή Κωστούλα, Ελ Κααμπί

Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι πως social media απλώς γίνονται το εργαλείο διάδοσης αυτών των αντιλήψεων, ενώ η πραγματική πρόκληση έγκειται στην αντιμετώπιση των ριζικών κοινωνικών δομών που τις υποστηρίζουν.