Απάτες, διώξεις, κινήσεις στο σκοτάδι: Οι Ουκρανοί ολιγάρχες ανταγωνίζονται τους Ρώσους

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο αντίκτυπος που έχει σε ολόκληρο τον κόσμο έχει φέρει στην επικαιρότητα και τους Ρώσους ολιγάρχες. Ανθρώπους που έχουν ή που διαχειρίζονται δισεκατομμύρια, πλούσιους που βρίσκονταν κοντά στον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Ρομάν Αμπράμοβιτς, για παράδειγμα, έχει γίνει πρόσωπο των ημερών. Η κυβέρνηση της Βρετανίας των έδιωξε εν μία νυκτί από την Premier League και την Τσέλσι, λίγες μέρες αργότερα έγινε πρώτο θέμα σε όλα τα media του κόσμου για τη συμμετοχή του στις διαπραγματεύσεις Ρωσίας – Ουκρανίας, ενώ πριν από λίγες μέρες βρέθηκε δηλητηριασμένος με τα σενάρια να δίνουν και να παίρνουν.

Δεν είναι μόνο ο Αμπράμοβιτς. Η ρωσική ελίτ βρέθηκε στο στόχαστρο των κυρώσεων της Δύσης. Όλοι μιλούν για τους Ρώσους ολιγάρχες. Τι σημαίνει ολιγάρχης και σε τι διαφέρει από έναν… απλό δισεκατομμυριούχο; Η λέξη «oligarch», η οποία έχει ελληνικές ρίζες, άρχισε να χρησιμοποιείται τη δεκαετία του 1990 από τη ρωσική πολιτική. Ήθελε να περιγράψει κάποιου πανίσχυρούς άνδρες (περίπου δέκα στον αριθμό) που συσσώρευσαν τεράστιο πλούτο μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν η εποχή που η ρωσική οικονομία βρισκόταν σε τραγική κατάσταση και η κυβέρνηση του Μπόρις Γέλτσιν ήθελε να ιδιωτικοποιήσει τις κρατικές επιχειρήσεις. Ήταν η προσπάθειά της να κινηθεί προς τον καπιταλισμό.

Ποιο ήταν το σχέδιό του; Να πάρει η κυβέρνηση της Ρωσίας δάνεια από τις τράπεζες της χώρας και να πάρουν ως αντάλλαγμα μερίδια από τις κρατικές εταιρείες. Στη συνέχεια τα συγκεκριμένα μερίδια πουλήθηκαν έναντι πινακίου φακής σε επενδυτές. Ήταν η εποχή των «στημένων» δημοπρασιών. Σύμφωνα με όσα είχαν σχεδιαστεί, αν το κράτος αδυνατούσε να αποπληρώσει το δάνειο που είχε πάρει, τότε οι τράπεζες μπορούσαν να κρατήσουν τα μερίδια τους. Και… μαντέψτε. Συνέβη ακριβώς αυτό! Με αποτέλεσμα οι επενδυτές, όπως οι πρόεδροι των ρωσικών τραπεζών, να γίνουν ζάμπλουτοι. Εκείνοι που τότε μετείχαν σε αυτή τη… μπίζνα, θεωρούνται ακόμα και σήμερα οι πλουσιότεροι άνθρωποι της Ρωσίας. Προ Πούτιν. Και όταν ο Πούτιν έγινε πρόεδρος, έστειλε στην εξορία όσους δεν ήταν μαζί του. Και όσοι τον στήριξαν; Έγιναν οι σημερινοί ολιγάρχες, μαζί με μερικούς ακόμα που είχαν προσωπικές σχέσεις με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Ρομάν Αμπράμοβιτς είναι μέσα σ’ αυτούς.

Ουκρανοί ολιγάρχες: Λιγότεροι, αλλά πανίσχυροι – Μπλεγμένοι σε απάτες και διώξεις

Ο αριθμός δεν είναι ίδιος. Δεν είναι καν οι μισοί σε σχέση με τους Ρώσους. Έχει όμως και η Ουκρανία τους δικούς τους ολιγάρχες. Μόλις επτά δισεκατομμυριούχους αριθμεί η Ουκρανία, αριθμός που δεν συγκρίνεται σε βεληνεκές με την ουκρανική επιχειρηματική ελίτ. Ωστόσο πολλοί απ’ αυτούς, όπως συμβαίνει και με τους Ρώσους, έχουν εμπλακεί κατά καιρούς σε «βρώμικες» υποθέσεις, έχουν υποστεί ή κατηγορούνται για αδικήματα που αφορούν απάτες, υπεξαίρεση και ξέπλυμα χρήματος.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία υπήρξαν πολλά δημοσιεύματα που ήθελαν τους Ουκρανούς ολιγάρχες να εγκαταλείπουν τη χώρα. Ωστόσο οι περισσότεροι εξ αυτών επέστρεψαν στο προσκήνιο της χώρας. Με κύριο στόχο να προστατέψουν φυσικά τις περιουσίες τους, αλλά και να παρέχουν οικονομική υποστήριξη στον ίδιο τον Ζελένσκι.

Το οικονομικό πλήγμα σε Ουκρανούς και Ρώσους ολιγάρχες ήταν τεράστιο κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες του πολέμου. Σύμφωνα με το Forbes, μόνο οι Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι έχασαν περισσότερα από 126 δισ. δολάρια σε μόλις δύο εβδομάδες.

Οι Ουκρανοί ολιγάρχες εμφανίστηκαν στην οικονομική και πολιτική σκηνή της Ουκρανίας μετά το δημοψήφισμα ανεξαρτησίας της Ουκρανίας το 1991. Αυτήν ήταν η περίοδος που η Ουκρανία έκανε την μετάβαση της σε μια οικονομία της αγοράς με την ταχεία ιδιωτικοποίηση κρατικών περιουσιακών στοιχείων. Αυτές οι εξελίξεις αντικατοπτρίζαν αυτές των γειτονικών μετα-σοβιετικών κρατών μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η επιρροή των Ουκρανών ολιγαρχών στην εγχώρια και περιφερειακή πολιτική, ιδίως στους δεσμούς τους με τη Ρωσία, ήταν η πηγή κριτικής από φιλοδυτικές πηγές που επέκριναν την έλλειψη πολιτικής μεταρρύθμισης της Ουκρανίας ή την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Το 2008, ο συνδυασμένος πλούτος των 50 πλουσιότερων ολιγαρχών της Ουκρανίας ήταν ίσος με το 85% του ΑΕΠ της Ουκρανίας. Τον Νοέμβριο του 2013 ο αριθμός αυτός ήταν 45% (του ΑΕΠ).  Έως το 2015, λόγω της κρίσης της Ουκρανίας και της ακόλουθης προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία και του πολέμου στο Ντόνμπας, η συνολική καθαρή περουσιακή αξία των πέντε πλουσιότερων και πιο ισχυρών Ουκρανών ολογαρχών (Ρινάτ Αχμέτοφ, Βίκτωρ Πίντσουκ, Ιγκόρ Κολομούσκι, Χενάντι Μποχολιούμποφ και Γιούρι Κόσιουκ) είχε μειωθεί από 21,6 δισεκατομμύρια δολάρια το 2014 σε 11,85 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιούνιο του 2015. (Το 2014 το ΑΕΠ της Ουκρανίας μειώθηκε κατά 7% , ενώ το 2015 μειώθηκε κατά 12%).

Αυτοί είναι οι Ουκρανοί ολιγάρχες – Η περιουσία που έχασαν έως τώρα λόγω του πολέμου

Ρινάτ Αχμέτοφ:

Ιδρυτής και πρόεδρος της χρηματοοικονομικής και βιομηχανικής εταιρείας χαρτοφυλακίου System Capital Management (SCM) είχε γίνει ο νούμερο ένα… στόχος του Ζελένσκι πριν από λίγους μήνες. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας κατηγορούσε τον Αχμέτοφ πως συνεργάζεται με τη ρωσική ηγεσία, με στόχο την ανατροπή της ουκρανικής κυβέρνησης. Το τελευταίο διάστημα, ωστόσο, Αχμέτοφ και Ζελένσκι είναι πολύ κοντά. Ο πρώτος είχε δηλώσει πως τα εργοστάσια που έχει στη Μαριούπολη δεν πρόκειται να λειτουργήσουν υπό ρωσική κατοχή. Κίνηση αρκετή για να πείσει τον Ζελένσκι για τις προθέσεις του. Ο Αχμέτοφ έχει δεχτεί γερό οικονομικό πλήγμα λόγω του πολέμου. Η περιουσία του υπολογιζόταν στα 7,6 δις. δολάρια και πλέον δεν ξεπερνά τα 5 δισεκατομμύρια.

Ο Αχμέτοφ επένδυσε και ένα καράβι χρήματα στο ποδόσφαιρο μέσω της Σαχτάρ Ντόνετσκ. Κατασκεύασε νέο γήπεδο, το άρτιο σχεδιαστικό θαύμα της ‘Donbass Arena’, έκανε τη Σαχταρ μια… μηχανή που έκοβε και μοίραζε πολύ χρήμα και την οδήγησε έως και σε ευρωπαϊκό τίτλο. Θεωρείται ένας από τους πιο «σκοτεινούς» ανθρώπους της Ουκρανίας.

Βίκτωρ Πίντσουκ

Είναι διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας παραγωγής χάλυβα, Interpipe, έχει ένα μεγάλο πρόγραμμα υποτροφιών στην Ουκρανία, είναι ιδιοκτήτης Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και διατηρεί στενούς δεσμούς με την ελίτ της Αμερικής. Έχει πλούσια φιλανθρωπική δράση μέσω του Viktor Pinchuk Foundation, αλλά φέρεται να έχει δημιουργήσει πολύ υψηλά χρέη εντός της Interpipe. Η περιουσία του έπεσε από τα 2,5 δις. δολάρια στα 1.9 δισεκατομμύρια κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Κοσταντίν Ζεβάγκο

Όπως και ο Αχμέτοφ, ο Ζεβάγκο βρέθηκε σε σκληρή διαμάχη με την κυβέρνηση της Ουκρανίας. Κατέχει πλειοψηφικό μερίδιο στην εταιρεία εξόρυξης Ferrexpo, ωστόσο είναι μπλεγμένος σε μια σειρά από απάτες, που εδώ και μερικούς μήνες τον έχουν βάλει σε λίστα διεθνών καταζητούμενων. Παραιτήθηκε από τη θέση του διευθύνοντα συμβούλου όταν είχε ξεκινήσει έρευνα εις βάρος του από την εισαγγελία και η περιουσία του το τελευταίο διάστημα έχει πέσει κατά ένα δισεκατομμύριο δολάρια.

Ίγκορ Κολομούσκι

Μπλεγμένος και εκείνος σε διαφθορά, του είχε επιβάλει κυρώσεις πριν από έναν χρόνο το Υπουργείο Εξωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ είχε υποβάλλει αγωγή εναντίον του. Τον κατηγορεί για απάτη και κλοπή από την PrivatBank. Δεν έχει υποστεί – τουλάχιστον έως τώρα – καμία κύρωση, θεωρείται ως ο βαρόνος του πετρελαίου και μεγιστάνας των τραπεζών, ήταν πάντα κοντά στην κυβέρνηση της Ουκρανίας. Το πλήγμα για τον ίδιο από τον πόλεμο είναι επίσης τεράστιο, αφού λέγεται πως έχει χάσει τη μισή περιουσία του (υπολογιζόταν στα δύο δις. δολάρια).

Χενάντι Μποχολιούμποφ

Ήταν συνεργάτης του Κολομούσκι και συνιδρυτής της PrivatBank στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Την τελευταία δεκαετία έχει κατηγορηθεί και αυτός, όπως και ο πρώην συνεργάτης του, για μια σειρά από απάτες. Η περιουσία του εκτιμάται στα 1,1 δις. δολάρια από 1,7 δις που ήταν μέχρι και την έναρξη του πολέμου.

Πέτρο Ποροσένκο

Υπήρξε ο πέμπτος πρόεδρος της Ουκρανίας, υπηρέτησε ως υπουργός Εξωτερικών από το 2009 ως το 2010, και ως υπουργός Εμπορίου και Οικονομικής Ανάπτυξης το 2012. Από το 2007 έως το 2012 ηγούνταν του Συμβουλίου της Ουκρανικής Εθνικής Τράπεζας. Στην περιουσία του περιλαμβάνεται ο όμιλος «Ρόσεν», η μεγαλύτερη βιομηχανία σοκολάτας στην ανατολική Ευρώπη, που του έχει δώσει το προσωνύμιο «ο βασιλιάς της σοκολάτας».

Είναι από τους λίγους Ουκρανούς ολιγάρχες που βρίσκεται στη… πρώτη γραμμή του πολέμου, εμφανίζεται συχνά στα ΜΜΕ και πρόσφατα μίλησε πολύ προκλητικά εναντίον του Βλαντιμίρ Πούτιν. Έχει κατηγορηθεί για προδοσία, αλλά ο ίδιος έκανε λόγο για πολιτικά κίνητρα και προσπάθησε να αντικρούσει τις κατηγορίες. Η καθαρή περιουσία του από το 1,6 δις. δολάρια εκτιμάται πλέον κοντά στο 1 δις.

Βαντίμ Νοβίνσκι

Είναι ο μεγαλύτερος «ειρηνοποιός» απ’ όλους τους Ουκρανούς ολιγάρχες. Συνιδιοκτήτης του ομίλου Smart Holding, ο Ουκρανός δισεκατομμυριούχος είναι ίσως εκείνος που έχει χάσει τα λιγότερα χρήματα απ’ όλους το διάστημα του πολέμου. Έχει καταφέρει να διατηρήσει την περιουσία του κοντά στο 1,3 με 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια, αριθμός που υπήρχε και πριν τα ρωσικά στρατεύματα εισβάλουν στην Ουκρανία.