Η Συρία επιδιώκει να αποκόψει τα εναπομείναντα δίκτυα λαθρεμπορίου όπλων και μαύρου χρήματος που συνδέονται με το Ιράν

Από το μπροστινό κάθισμα ενός μαύρου φορτηγού GMC, ο Μάχερ Ζιουάνι, διοικητής του συριακού στρατού που επιβλέπει τμήμα των συνόρων με τον Λίβανο, επικοινώνησε μέσω ασυρμάτου για να ελέγξει την ασφάλεια του χωματόδρομου που εκτείνεται μέχρι τα σύνορα. Πριν προλάβει να πάρει απάντηση, σύροι μαχητές προσπέρασαν με ταχύτητα πάνω σε μια μοτοσικλέτα, φωνάζοντας προειδοποιητικά: «Η Χεζμπολάχ, η Χεζμπολάχ! Η Χεζμπολάχ πυροβόλησε έναν από τους άντρες μας!»

Ακολούθησε ένα αυτοκίνητο με το εσωτερικό του λερωμένο με αίμα. Μια περίπολος είχε δεχτεί πυρά, είπαν στρατιώτες.

Διαβάστε επίσης: Ο Ολυμπιακός επιβεβαίωσε πως τα «τρικ» και τα mind games δεν νικούν την ανωτερότητα, την ποιότητα, την προσωπικότητα

Τις τελευταίες εβδομάδες, οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις προσπαθούν να αποκόψουν τις διαδρομές λαθρεμπορίου που διασχίζουν τα απόκρημνα σύνορα μήκους 233 μιλίων με τον Λίβανο. Αυτές οι διαδρομές είναι τα απομεινάρια της «χερσαίας γέφυρας» – ενός δικτύου που διέσχιζε τη Συρία απ’άκρη σ’άκρη – που χρησιμοποιούσε το Ιράν και οι συμμαχικές πολιτοφυλακές του για να μεταφέρουν όπλα, μετρητά, ναρκωτικά και καύσιμα. Δραστηριότητες που στήριζαν την ανατραπείσα κυβέρνηση του τέως προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά και τον ισχυρό σύμμαχο του καθεστώτος, τη λιβανική ένοπλη οργάνωση Χεζμπολάχ, στήριξη ζωτικής σημασίας και στην αντιπαράθεσή της με το Ισραήλ.

Σήμερα, η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική: η ανατροπή του Άσαντ από τους ισλαμιστές μαχητές τον Δεκέμβριο, ήταν σημαντικό πλήγμα για την περιφερειακή δύναμη του Ιράν, καθώς το απέκοψε σε μεγάλο βαθμό από τη Χεζμπολάχ.

Από τους συνοριακούς κόμβους λαθρεμπορίου όπως το χωριό Χάους αλ-Σαγίντ Άλι, που εξακολουθούσε να σιγοκαίγεται από τις συγκρούσεις όταν το επισκέφθηκε ο Ζιουάνι τον περασμένο μήνα, μέχρι τις εγκαταλειμμένες βάσεις της σιιτικής πολιτοφυλακής στις κατεστραμμένες από τον πόλεμο πόλεις Κουσάιρ και Παλμύρα στα ανατολικά, τα κομβικά σημεία που χρησιμοποιούσαν κάποτε το Ιράν και οι σύμμαχοί του έχουν καταστραφεί. Σε πρόσφατη αποστολή τους στην περιοχή, δημοσιογράφοι της Washington Post βρήκαν πλήθος ενδείξεων που μαρτυρούν εσπευσμένη εγκατάλειψη των άλλοτε σημαντικών αυτών κόμβων του δικτύου λαθρεμπορίου.

Με κλονισμένη την περιφερειακή του επιρροή, το Ιράν στρέφεται πλέον πέραν των παραδοσιακών του συμμάχων, συμπεριλαμβανομένων σουνιτικών εξτρεμιστικών ομάδων, σε μια προσπάθεια να διατηρήσει τις γραμμές ανεφοδιασμού και να αποσταθεροποιήσει τη μεταβατική κυβέρνηση του Αχμέντ Αλ Σάρα, προειδοποιούν αξιωματούχοι ασφαλείας στην Ευρώπη και την περιοχή. Είναι μια από τις πολλές προκλήσεις για τον νέο πρόεδρο της Συρίας, στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει την ανάμειξη αντιμαχόμενων έξωθεν δυνάμεων και να ενώσει τη Συρία.

Συγκρούσεις στα σύνορα του Λιβάνου

Η άλλοτε αδιαμφισβήτητη κυριαρχία του Ιράν στους στρατηγικούς διαδρόμους της Συρίας έχει δώσει τη θέση της σε μια νέα αβέβαιη τάξη πραγμάτων.

Μετά την αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ από τα χτυπήματα των ισραηλινών δυνάμεων στον Λίβανο το περασμένο φθινόπωρο, η οργάνωση καταβάλλει απέλπιδες προσπάθειες να αναπληρώσει τα αποθέματα όπλων της και να εξασφαλίσει χρήματα για να αποζημιώσει τους παραδοσιακούς υποστηρικτές της στη Βηρυτό και στον νότιο Λίβανο, οι οποίοι έχασαν τις περιουσίες τους στη σύγκρουση.

«Προσπαθούν να δημιουργήσουν κενά», είπε ο Ζιουάνι, αναφερόμενος στις προσπάθειες ομάδων που ευθυγραμμίζονται με τη Χεζμπολάχ να διατηρήσουν τις οδούς λαθρεμπορίου.

Οι προσπάθειες των δυνάμεων του Ζιουάνι να αποκόψουν τις οδούς παράνομης διακίνησης εξελίχθηκαν σε θανατηφόρες συγκρούσεις, με σοβαρότερη εκείνη του περασμένου μήνα, όταν τοπικές ομάδες στην παραμεθόριο ήρθαν αντιμέτωπες με συριακά κυβερνητικά στρατεύματα, σύμφωνα με κατοίκους της περιοχής. Τρεις σύροι στρατιώτες σκοτώθηκαν, με αποτέλεσμα οι συριακές δυνάμεις να απαντήσουν επιτιθέμενες στο χωριό Χάους αλ-Σάγιντ Άλι, το οποίο ισχυρίστηκαν ότι χρησίμευε ως βάση για επιχειρήσεις εναντίον τους. Έριξαν χιλιάδες ενισχύσεις στην περιοχή – κυρίως από τη βόρεια επαρχία Ιντλίμπ, η οποία ήταν εδώ και καιρό προπύργιο των ισλαμιστών μαχητών που ανέτρεψαν τον Άσαντ.

Ο στρατός του Λιβάνου ανέφερε ότι ενεπλάκη, απαντώντας σε βομβαρδισμούς εντός της επικράτειάς του. Η Χεζμπολάχ δήλωσε ότι δεν συμμετείχε.

«Είναι αρκετά δύσκολο να χαράξουμε μια ξεκάθαρη γραμμή μεταξύ των ομάδων αυτών και της Χεζμπολάχ. Υπάρχει σαφής και ισχυρή συνεργασία μεταξύ τους», δήλωσε ο Χαΐντ Χαΐντ, ειδικευμένος στη Συρία αναλυτής του οργανισμού Chatham House (think tank) που ανιχνεύει τις διακρατικές διαδρομές λαθρεμπορίου.

Ακόμη και μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, οι σφαίρες εξακολουθούσαν να σφυρίζουν στον αέρα στο Χάους αλ-Σάγιντ Άλι. Πόσο εμπιστεύεται ο Ζιουάνι τον στρατό του Λιβάνου για την ασφάλεια των συνόρων; «Ούτε 1 τοις εκατό», απαντά, παρατηρώντας τα στρατεύματα του Λιβάνου από μακριά.

Κόμβοι διακίνησης όπλων της Χεζμπολάχ

Η περιοχή γύρω από τα σύνορα του Λιβάνου ήταν κομβικό σημείο για τη Χεζμπολάχ κατά τη διάρκεια των δεκατριών χρόνων του εμφυλίου πολέμου στη Συρία: χρησίμευσε ως κέντρο παρασκευής ναρκωτικών και ως πύλη διακίνησης όπλων και ανθρώπινου δυναμικού. Κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων σε χωριά της παραμεθόριου, οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις ανακάλυψαν 15 εργοστάσια παρασκευής Captagon, ενός ναρκωτικού τύπου αμφεταμίνης του οποίου οι πωλήσεις ωφέλησαν τόσο το καθεστώς Άσαντ όσο και τη Χεζμπολάχ. Αξιωματούχοι ασφαλείας της περιοχής εκτιμούν ότι η αξία των συναλλαγών υπολογίζεται σε δεκάδες εκατομμύρια δολάρια.

Στην πόλη Κουσάιρ, μόλις έξι μίλια από τα σύνορα με τον Λίβανο, μια ολόκληρη βιομηχανική ζώνη είχε μετατραπεί σε έναν τεράστιο χώρο αποθήκευσης όπλων, καλύπτοντας μια περιοχή έκτασης περίπου 50 γηπέδων ποδοσφαίρου. Μέσα από τα κατεστραμμένα, από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές, παράθυρα των κτιρίων ήταν ορατά κιβώτια με πυρομαχικά.

«Πρόκειται για ιρανικούς πύραυλους», λέει ο Σαμέρ Αμπού Κασίμ, επικεφαλής ασφαλείας του Κουσάιρ, δείχνοντας κάτι μεγάλα ξύλινα κιβώτια. Υπολείμματα άλλων πυρομαχικών ήταν σκορπισμένα στο έδαφος. «Εδώ ήταν μια κεντρική εγκατάστασή τους», προσθέτει. «Όλα αυτά τα καταστήματα χρησίμευαν ως αποθήκες όπλων».

Ένα κοντινό κτίριο, πρώην σχολείο, χρησιμοποιούταν από τη Χεζμπολάχ ως κέντρο εκπαίδευσης. Σκόρπια σφαιρίδια χρωματοσφαίρισης από ασκήσεις στην αυλή. Drones πεταμένα σε μια σκάλα πάνω από κουτιά με πυρομαχικά. Eκπαιδευτικά βοηθήματα που εγκαταλείφθηκαν βιαστικά δείχνουν τις μεθόδους διδασκαλίας της Χεζμπολάχ, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο οι μαχητές ετοίμαζαν σχέδια μάχης.

Καθώς οι ισλαμιστές μαχητές με επικεφαλής τον Αλ Σάρα προέλαυναν πέρυσι ορμώμενοι από τη βόρεια Συρία, οι μαχητές της Χεζμπολάχ που είχαν συγκεντρωθεί στην πόλη τα μάζεψαν και εγκατέλειψαν αμαχητί, λένε οι ντόπιοι.

«Η απώλεια για αυτούς ήταν τεράστια», δήλωσε ο Άχμεντ Αμπντελχακίμ Άμμαρ, επικεφαλής ασφαλείας του Κουσάιρ και των περιχώρων του. Για τη Χεζμπολάχ, η περιοχή είχε γίνει «δεύτερο Χερμέλ», λέει, αναφερόμενος στο προπύργιο της ομάδας στην κοιλάδα Μπεκάα του Λιβάνου.

Αποθέματα όπλων στη Συρία

Ωστόσο, στοιχεία του δικτύου του Ιράν στη Συρία παραμένουν ενεργά, ιδιαίτερα εκείνα που συνδέονται με τη Χεζμπολάχ, σύμφωνα με τον Χαΐντ. Η νέα συριακή κυβέρνηση έχει αναχαιτίσει περισσότερες από δώδεκα αποστολές με προορισμό τον Λίβανο, προσθέτει. Σε μια τέτοια επιδρομή τον Ιανουάριο, σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών της Συρίας, βρέθηκαν κιβώτια με drones κρυμμένα σε φορτηγό με ζωοτροφές.

«Υπάρχει τεράστιο απόθεμα στη Συρία, το οποίο η Χεζμπολάχ προσπαθεί να βγάλει έξω από τη χώρα», συνεχίζει ο Χαΐντ. «Γνωρίζουν σε ποια σημεία βρίσκονται τα όπλα και συνεργάζονται με συριακά δίκτυα για να τα βγάλουν έξω από τη Συρία».

Για να το πετύχει, η Χεζμπολάχ πρέπει να αποφύγει τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές. Η γέφυρα που συνδέει το Χάους αλ-Σαγίντ Άλι με τον Λίβανο – μια από τις βασικές γραμμές ανεφοδιασμού της Χεζμπολάχ – καταστράφηκε από αεροπορική επιδρομή κατά τη διάρκεια του πολέμου του Ισραήλ με τη Χεζμπολάχ, ενώ το Ισραήλ συνεχίζει να σφυροκοπά αποθέματα στη Συρία.

Ορισμένα δίκτυα μεταξύ κρατών πιθανόν να εξακολουθούν να λειτουργούν, σύμφωνα με τον Φίλιπ Σμιθ, ειδικό στις σιιτικές πολιτοφυλακές.

«Σε μια σχεδόν άναρχη Συρία, δεν θα είναι δύσκολο για αυτούς να το καταφέρουν, όσο η κυβέρνηση προσπαθεί να εδραιωθεί και να αντιμετωπίσει μια πληθώρα εσωτερικών ζητημάτων», εκτιμά. «Έχουν εξαφανιστεί στα μετόπισθεν και πιθανότητα ο de facto τρόπος με τον οποίο δραστηριοποιούνται είναι η συνεργασία με δίκτυα περισσότερο εστιασμένα στο έγκλημα». 

Υποψίες για το Ιράν

Εκτός του λαθρεμπορίου, σύροι αξιωματούχοι κατηγορούν το Ιράν ότι επιδιώκει να αποσταθεροποιήσει τη νέα κυβέρνηση, μεταξύ άλλων υποκινώντας την πρόσφατη βία κατά μήκος της ακτής, όταν συντονισμένες επιθέσεις υποστηρικτών του Άσαντ κατά των συριακών δυνάμεων ασφαλείας μετατράπηκαν σε θρησκευτική βία. 

Οι αξιωματούχοι αυτοί δεν παρείχαν λεπτομέρειες για να στηρίξουν τους ισχυρισμούς τους, ενώ δύο ευρωπαίοι αξιωματούχοι ασφαλείας δήλωσαν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για άμεσο ρόλο του Ιράν στις συντονισμένες επιθέσεις κατά των συριακών δυνάμεων.

Ωστόσο, οι ίδιοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι το Ιράν επιχείρησε να σπείρει αναταραχή κινητοποιώντας σουνίτες εξτρεμιστές, συμπεριλαμβανομένων μαχητών που συνδέονται με το Ισλαμικό Κράτος, εναντίον της νέας συριακής κυβέρνησης. «Εκεί, βλέπουμε ιρανική εμπλοκή», λέει ένας από τους αξιωματούχους, οι οποίοι αναφέρθηκαν υπό καθεστώς ανωνυμίας σε ευαίσθητα θέματα ασφαλείας, χωρίς να δώσουν περαιτέρω λεπτομέρειες.

Ένα προγραμματισμένο ταξίδι των υπουργών Εσωτερικών της Γερμανίας και της Αυστρίας στα τέλη Μαρτίου στη Δαμασκό αναβλήθηκε ξαφνικά λόγω σοβαρής απειλής από μέλη του πρώην καθεστώτος εναντίον διπλωματών, σύμφωνα με δυτικό αξιωματούχο ασφαλείας και διπλωμάτη.

Με την πάροδο των ετών, το Ιράν δημιούργησε ένα ευρύ φάσμα φίλα προσκείμενων σε αυτό ομάδων για να προωθήσει τα συμφέροντά του. Εκπαίδευσε, για παράδειγμα, μαχητές από το Μέτωπο Πολισάριο με έδρα την Αλγερία, μια ένοπλη ομάδα που μάχεται εναντίον του Μαρόκου για την ανεξαρτησία της Δυτικής Σαχάρας, με εκατοντάδες μέλη της να βρίσκονται τώρα υπό κράτηση από τις νέες δυνάμεις ασφαλείας της Συρίας, σύμφωνα με περιφερειακό αξιωματούχο και έναν τρίτο ευρωπαίο αξιωματούχο.

Στην Παλμύρα, όπου βρίσκονται τα συναρπαστικά ερείπια μιας από τις πιο σημαντικές πόλεις του αρχαίου κόσμου, η πτώση του καθεστώτος Άσαντ βοήθησε να αποκαλυφθεί η κλίμακα των πολιτοφυλακών που υποστηρίζονται από το Ιράν στη Συρία.

«Θάνατος στην Αμερική», έγραφε ένα γκράφιτι σε πρώην ξενοδοχείο που χρησιμοποιήθηκε για να στεγάσει εκατοντάδες μαχητές από τη Λίουα αλ-Φατεμιγιούν, μια πολιτοφυλακή αφγανών σιιτών που στρατολογήθηκαν για να προωθήσουν τα ιρανικά συμφέροντα στη Συρία. Η πόλη, σε ένα στρατηγικό σταυροδρόμι της ερήμου, μετατράπηκε ουσιαστικά ένα τεράστιο στρατιωτικό συγκρότημα, σύμφωνα με στρατιώτες στην Παλμύρα. Σήμερα, οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν ολοκληρώσει την εκκαθάριση παγίδων και ναρκών που είχαν τοποθετηθεί μέσα και γύρω από την πόλη, αλλά η επιβολή τους φαίνεται αδύναμη.

«Ο κρατικός έλεγχος είναι ανύπαρκτος», λέει ο Ζάχερ αλ Σαλίμ, 40 ετών, εθελοντής στο τοπικό πολιτικό συμβούλιο.

* Στη δημοσιογραφική έρευνα συμμετείχαν ο Χάνι αλ-Αγκμπάρ στο Χάους αλ-Σαγίντ Άλι και στην Παλμύρα και οι Μοχάμαντ Ελ Σάμα και Σούζαν Χαϊνταμούς στη Βηρυτό.

MUST READ

Μεγάλος Διαγωνισμός to10.gr – Δώρο 5 διπλές προσκλήσεις για την αναμέτρηση Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ

[ Μετάφραση από το πρωτότυπο άρθρο των Loveday Morris και Souad Mekhennet που δημοσιεύθηκε στις 12 Απριλίου 2025 στον ιστότοπο washingtonpost.com ]