Η επιθετική προσπάθεια Τραμπ να ανατρέψει την παγκοσμιοποίηση – Ανάλυση των FT

Το 1987, ο Ντόναλντ Τραμπ δημοσίευσε ολοσέλιδη διαφήμιση στους New York Times και σε άλλες εφημερίδες για να διαμαρτυρηθεί για το πώς το παγκόσμιο σύστημα ήταν στραμμένο εναντίον των ΗΠΑ. Σε μια ανοιχτή επιστολή που εξακολουθεί να καθορίζει την κοσμοθεωρία του, ο 41χρονος τότε εργολάβος ακινήτων διαμαρτυρήθηκε για τις επιπτώσεις του ισχυρού δολαρίου στη μεταποίηση, το εμπορικό πλεόνασμα της Ιαπωνίας και το κόστος της στρατιωτικής βοήθειας για τους συμμάχους. «Βάλτε τέλος στα τεράστια ελλείμματά μας, μειώστε τους φόρους μας και αφήστε την οικονομία μας να αναπτυχθεί», έγραψε.

Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα και ενθαρρυμένος από τη νίκη του στις εκλογές του Νοεμβρίου, ο Τραμπ αισθάνεται ότι είναι επιτέλους σε θέση να βάλει σε εφαρμογή αυτή την ατζέντα και να προσπαθήσει να αντιστρέψει την πορεία της οικονομικής ιστορίας. Για την ακρίβεια, θέλει να ακυρώσει την πολυετή διαδικασία ολοκλήρωσης της παγκόσμιας οικονομίας, όπως επισημαίνουν οι Financial Times σε ανάλυσή τους.

Διαβάστε επίσης: Άστον Βίλα – Νότιγχαμ Φόρεστ 2-1: Τρίτη σερί νίκη για τους «χωριάτες»

Για μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου, το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα βοήθησε την Αμερική να γίνει το πιο ευημερούν και επιτυχημένο έθνος στην ιστορία. Αλλά για τον Τραμπ, οι ΗΠΑ είναι θύμα.

Στον Τραμπ «βλέπουμε έναν συνδυασμό αληθινής πίστης στον μερκαντιλισμό, συγκλονιστικής άγνοιας για το πώς λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία και συγκλονιστικής ανικανότητας στον σχεδιασμό και την εκτέλεση της οικονομικής πολιτικής»

Τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, όπως υποστήριξε ο Αμερικανός πρόεδρος την Τετάρτη στον Κήπο των Ρόδων του Λευκού Οίκου, η χώρα του έχει «βιαστεί και λεηλατηθεί» από φίλους και εχθρούς. «Τώρα είναι η σειρά μας να ευημερήσουμε», διεμήνυσε.

Κάποιοι επενδυτές λειτουργούσαν με την υπόθεση ότι ο Τραμπ μπλοφάρει σχετικά με τους δασμούς. Αλλά από την Πέμπτη, οι αγορές έχουν δει ένα φρενήρες «ξεπούλημα» μετοχών που καθοδηγείται από την αίσθηση ότι η απερίσκεπτη οικονομική πολιτική των ΗΠΑ κινδυνεύει να οδηγήσει την οικονομία σε ύφεση και να παραλύσει την παγκόσμια ανάπτυξη.

Οι δασμοί Τραμπ φέρνουν το παγκόσμιο εμπόριο έναν αιώνα πίσω

Η δασμολογική επίθεση που ανακοίνωσε ο Τραμπ την Τετάρτη θα φέρει – αν τεθεί σε πλήρη ισχύ – κατά κάποιον τρόπο, το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα έναν αιώνα ή και περισσότερο πίσω, ωθώντας τον μέσο πραγματικό δασμό στις εισαγωγές των ΗΠΑ στο υψηλότερο ποσοστό από το 1909, σύμφωνα με τον ερευνητικό οργανισμό The Budget Lab.

Ο εφησυχασμός σχετικά με τα σχέδια του Ρεπουμπλικανού δισεκατομμυριούχου έχει αντικατασταθεί από μια σειρά επειγόντων ερωτημάτων: Τι είδους παγκόσμια οικονομία θέλει πραγματικά να δει ο Τραμπ; Υπάρχει ένα γνήσιο σχέδιο πέρα από τις πομφόλυγες και τη ρητορική των θυμάτων; Θα υποχωρήσει; Και πόσο σοβαρές είναι οι παγκόσμιες οικονομικές και πολιτικές συνέπειες του παιχνιδιού του;

Η οργή του επικεντρώνεται συχνά στην περίοδο ταχείας παγκοσμιοποίησης που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και τροφοδοτήθηκε από την ένταξη της Κίνας στον ΠΟΕ το 2001. Κατά καιρούς, φαίνεται να επιθυμεί να επαναφέρει τις ΗΠΑ στο είδος της οικονομικής πρωτοκαθεδρίας που απολάμβαναν κατά την παιδική του ηλικία τη δεκαετία του 1950, πριν η Γερμανία, η Ιαπωνία ή αργότερα η Κίνα αρχίσουν να αμφισβητούν σοβαρά τη θέση της Αμερικής ως το εργοστάσιο του κόσμου.

Ο Γκάρι Ρίτσαρντσον, καθηγητής οικονομικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, λέει ότι οι πολιτικές που υπερασπίστηκε ο Τραμπ την Τετάρτη έχουν σαφείς ομοιότητες με εκείνες της Αμερικής του 19ου αιώνα, όταν οι δασμοί και όχι οι φόροι εισοδήματος ήταν η κύρια πηγή κρατικών εσόδων.

Αλλά η απειλή που επικρέμεται τώρα πάνω από την παγκόσμια οικονομία είναι ότι ο Τραμπ ενορχηστρώνει μια επιστροφή στη δεκαετία του 1930, όταν οι διαβόητοι δασμοί «Smoot-Hawley» στις ΗΠΑ προκάλεσαν μια αλυσιδωτή αντίδραση διεθνών αντιποίνων, που συχνά κατηγορούνται για τη γιγάντωση της ύφεσης.

«Τα πράγματα μπορεί να πάνε πολύ, πολύ στραβά»

Κατά κάποιο τρόπο, οι σημερινοί κίνδυνοι θα μπορούσαν να είναι μεγαλύτεροι. Όχι μόνο το εμπόριο είναι πιο σημαντικό από ό,τι ήταν τη δεκαετία του 1930, εξηγούν οι FT, αλλά η παγκόσμια οικονομία της εποχής μας βασίζεται σε περίπλοκες αλυσίδες εφοδιασμού που βλέπουν τα αγαθά και τα ανταλλακτικά να διακινούνται μέσω πολλών συνόρων – και όλα αυτά υποστηρίζονται από ένα πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας το οποίο ο Τραμπ απορρίπτει.

«Πρόκειται για ένα τεράστιο στοίχημα, και οι ιστορικές αναλογίες δείχνουν ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε πολύ, πολύ στραβά», λέει ο Ρίτσαρντσον, ο οποίος ειδικεύεται στην ιστορία της ύφεσης και της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. «Είναι κάπως τρομακτικό», σημειώνει μάλιστα.

Στην επίθεσή του κατά της παγκοσμιοποίησης, ο Τραμπ έσπρωξε μια πόρτα που ήταν ήδη μισάνοιχτη. Η απώλεια θέσεων εργασίας στη μεταποίηση για το Μεξικό, την Κίνα και άλλες λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση είχαν πλήξει την εμπιστοσύνη του κοινού στην οικονομική ορθοδοξία της μεταπολεμικής περιόδου.

Η άνοδος της Κίνας μετατόπισε επίσης τις πολιτικές απόψεις. Αν το Πεκίνο ήταν δυνητικά ένας ισότιμος γεωπολιτικός αντίπαλος της Ουάσινγκτον, ίσως είχε στρατηγικό νόημα για τις ΗΠΑ να επιδιώξουν να επιβραδύνουν την αχαλίνωτη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας – μια πολιτική που ακολουθήθηκε με ζήλο κατά τη διάρκεια της τετραετούς θητείας του πρώην προέδρου Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο.

Πολιτεύεται με τη λογική του εργολάβου ακινήτων και δεν υποχωρεί

Ο Τραμπ έχει «συγχωνεύσει» αυτές τις δυσαρέσκειες για το εμπόριο με τη δική του ψυχολογία. Η εποχή της παγκοσμιοποίησης καθορίστηκε από την ιδέα του «win-win», ότι και οι δύο πλευρές μπορούν να επωφεληθούν από τον συμβιβασμό. Όμως ο Τραμπ, διαμορφωμένος από την εμπειρία του ως εργολάβος ακινήτων που έκανε προσφορές για οικόπεδα, πιστεύει ότι μπορεί να υπάρχει μόνο ένας νικητής σε μια διαπραγμάτευση. Είναι υπερήφανος που δεν υποχωρεί ποτέ και δεν δείχνει αδυναμία.

«Βλέπουμε έναν συνδυασμό αληθινής πίστης στον μερκαντιλισμό, συγκλονιστικής άγνοιας για το πώς λειτουργεί η παγκόσμια οικονομία και συγκλονιστικής ανικανότητας στον σχεδιασμό και την εκτέλεση της οικονομικής πολιτικής», τονίζει ο Μάικλ Στρέιν του συντηρητικού American Enterprise Institute.

Αν υπάρχει μια ενοποιητική θεωρία της υπόθεσης πίσω από τους δασμούς του Τραμπ, τμήματα αυτής μπορούν να βρεθούν σε ένα ευρέως διαδεδομένο έγγραφο, από τον περασμένο Νοέμβριο, του Στίβεν Μίραν, που τώρα είναι ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Τραμπ, το οποίο περιγράφει πώς οι δασμοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την τόνωση της αμερικανικής παραγωγής.

Το επιχείρημα του Μίραν είναι διαφοροποιημένο, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει μικρή προοπτική αποκατάστασης των θέσεων εργασίας σε βιομηχανίες χαμηλής προστιθέμενης αξίας, όπως η κλωστοϋφαντουργία. Πιστεύει όμως ότι οι δασμοί θα μπορούσαν να αποφέρουν πλεονεκτήματα στην παραγωγή υψηλής ποιότητας στις ΗΠΑ και να αποτρέψουν την περαιτέρω offshore επιχειρηματική δραστηριότητα.

Μιλάει επίσης για την ανάγκη να αποφευχθεί η αύξηση στο ήδη ισχυρό δολάριο με τους δασμούς, αλλά και η υπονόμευση της ανταγωνιστικότητας των ΗΠΑ, διατυπώνοντας ιδέες για τον εξαναγκασμό των συμμάχων σε συνεργασία σε θέματα νομισματικής πολιτικής, οι οποίες έχουν επικριθεί ευρέως.

Κίνδυνος ενός αγώνα δρόμου για την ανέγερση φραγμών τύπου 1930

Ο ίδιος ο Τραμπ ήταν ασαφής σχετικά με το τι είδους θέσεις εργασίας πιστεύει πραγματικά ότι μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα, παρά τα περιστασιακά σχόλια για τη σημασία της παραγωγής χάλυβα ή αυτοκινήτων. Και όπως οι περισσότεροι οικονομολόγοι έσπευσαν να επισημάνουν αυτή την εβδομάδα, υπάρχουν μυριάδες προβλήματα με τα επιχειρήματα της ομάδας του.

Οι δηλωμένοι στόχοι είναι συχνά αντιφατικοί. Κατά καιρούς, οι δασμοί παρουσιάζονται ως εργαλείο για την αναδιαμόρφωση της οικονομίας και την επιστροφή της παραγωγής, αλλά κατά καιρούς αποτελούν και έναν τρόπο για την απόκτηση διπλωματικής επιρροής. Ο οικονομικός στόχος των δασμών μπορεί να είναι η αύξηση των εσόδων από τις εισαγωγές ή μπορεί να είναι η συρρίκνωση των εισαγωγών μέσω της αύξησης της εγχώριας παραγωγής – αλλά σίγουρα δεν μπορεί να είναι και τα δύο.

Η στρατηγική του Λευκού Οίκου φαίνεται να υποτιμά τον ζωτικό ρόλο που διαδραματίζουν τα ξένα προϊόντα ως εισροές στην αμερικανική μεταποίηση, αν και η απόφαση του Τραμπ να εξαιρέσει το Μεξικό και τον Καναδά από τον οριζόντιο βασικό δασμό του 10% υποδηλώνει κάποια καθυστερημένη αναγνώριση αυτής της πραγματικότητας.

Η ομιλία του αγνόησε επίσης εντελώς τον τομέα των υπηρεσιών, ο οποίος αποτελεί περίπου το 70% της αμερικανικής οικονομίας. Και πολλοί από τους δασμούς έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις προτεραιότητες εθνικής ασφάλειας: για παράδειγμα, οι ΗΠΑ θέλουν να αμφισβητήσουν την Κίνα, αλλά χτυπούν την Ιαπωνία, έναν βασικό σύμμαχο, με εισφορά 24%.

Το πρόβλημα που τρομάζει τους παγκόσμιους επενδυτές είναι ο κίνδυνος ενός αγώνα δρόμου για την ανέγερση φραγμών τύπου 1930, ο οποίος αποσταθεροποιεί την παγκόσμια οικονομία και υπονομεύει τη διεθνή συνεργασία.

Οι προειδοποιήσεις για ύφεση έχουν αρχίσει να πολλαπλασιάζονται

Ο Τραμπ προσέφερε την Τετάρτη μια αναθεωρητική άποψη για εκείνη την περίοδο, προτείνοντας το καινοφανές επιχείρημα ότι η ύφεση δεν θα είχε συμβεί ποτέ εάν οι ΗΠΑ είχαν διατηρήσει σε ισχύ ένα σύστημα που βασιζόταν σε δασμούς, αντί να στραφούν δεκαετίες νωρίτερα στη φορολογία εισοδήματος.

Η Κίνα ανακοίνωσε τους δικούς της δασμούς 34% σε αμερικανικά προϊόντα την Παρασκευή. Ωστόσο, η αρχική αντίδραση της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν να απορρίψουν τα άμεσα αντίποινα, με την ελπίδα ότι ο Τραμπ μπορεί να πεισθεί να αμβλύνει τα μέτρα.

Αυτή μπορεί να είναι μια φρούδα ελπίδα. Πρόκειται επίσης για μια κυβέρνηση που σε σύντομο χρονικό διάστημα έχει κάνει τα πάντα για να ανταγωνιστεί σημαντικούς εμπορικούς εταίρους – από τις απειλές του Τραμπ να προσαρτήσει τον Καναδά και τη Γροιλανδία μέχρι την ομιλία του αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια, όταν κατηγόρησε τους Ευρωπαίους ηγέτες ότι οπισθοχώρησαν όσον αφορά τη δημοκρατία και την ελευθερία του λόγου.

Ενώ ο Τραμπ φαίνεται να δειλιάζει λιγότερο από τις αρνητικές κινήσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών απ’ ό,τι στην πρώτη του θητεία, ο Λευκός Οίκος θα δυσκολευτεί να αγνοήσει την εξέγερση των επενδυτών κατά των πολιτικών του. Οι προειδοποιήσεις για ύφεση έχουν αρχίσει να πολλαπλασιάζονται τις τελευταίες ημέρες, καθώς οι οικονομολόγοι χωνεύουν την προοπτική εκτίναξης του δασμολογικού συντελεστή των ΗΠΑ σε περίπου 22%, από μόλις 2,5% πέρυσι.

Ο εμπορικός πόλεμος μπορεί να οδηγήσει σε αληθινό πόλεμο

Η ιστορία δείχνει ότι, όταν επιβληθούν, οι δασμοί είναι πολιτικά δύσκολο να καταργηθούν. Οι ανακοινώσεις του Τραμπ σηματοδοτούν «μια καθαρή ρήξη με την εμπορική πολιτική των τελευταίων 60 ή περισσότερων ετών, επιστρέφουμε στο περιβάλλον του μεσοπολέμου [του προστατευτισμού]», λέει ο Kris Mitchener, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Santa Clara.

Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι οι εμπορικές συγκρούσεις, όπως εκείνες της δεκαετίας του 1930, μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνες, όχι μόνο για τις οικονομίες, αλλά και για την προώθηση μιας ευρύτερης διάσπασης της συνεργασίας που «μολύνει» ευρείες εκτάσεις της διεθνούς πολιτικής.

MUST READ

ΠΑΟΚ και Ολυμπιακός κοντράρονται στην Τούμπα – Μάχη… Champions League στο ΟΑΚΑ

Αξίζει να σημειωθεί, μάλιστα, πως ο Γκάρι Ρίτσαρντσον, ο ιστορικός της Ύφεσης, προειδοποιεί ότι οι σοβαρές διαμάχες για το εμπόριο μπορούν να διαχυθούν στην ευρύτερη παγκόσμια πολιτική, καλλιεργώντας εντάσεις οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και σε πολέμους.