Οι 11 Πρόεδροι της Μεταπολίτευσης και το παρασκήνιο της εκλογής τους

Ποιό θα είναι το πρόσωπο που θα αποτελέσει τον 12ο Πρόεδρο της  Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας; Το ερώτημα αναμένεται να βρει απάντηση τις επόμενες μέρες, από τη στιγμή που ο πρωθυπουργός θ’ ανακοινώσει τ’ όνομα που σκέφτεται να προτείνει για το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα της Ελλάδας. Στα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης, έχουν παρελάσει από το Προεδρικό Μέγαρο 11 πρόεδροι, εκ των οποίων μόνο οι 3 κατάφεραν να υπηρετήσουν το αξίωμα για δύο θητείες.

Στην περίπτωση που ο κ. Μητσοτάκης προτείνει την κυρία Σακελλαροπούλου για δεύτερη θητεία, θα έχουμε όχι μόνο την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο στο αξίωμα, αλλά και την πρώτη γυναίκα που επανεξελέγη για δεύτερη, συνεχόμενη θητεία.

Διαβάστε επίσης:Ο «τρελός» ρυθμός και η προβληματική άμυνα: Η Μπάγερν του Χέρμπερτ, ο Έντουαρντς και το limit up του Μπούκερ (vids)

Μια αναδρομή στα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης έχει πάντα ενδιαφέρον αναφορικά με το ποιοι ήταν υποψήφιοι Πρόεδροι σε κάθε περίοδο, ποιοι τελικά εξελέγησαν και ποιο ήταν το παρασκήνιο της εκλογής τους.

Από τον Γκιζίκη στο δημοψήφισμα

Η Μεταπολίτευση βρήκε στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας τον στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη, ο οποίος είχε διοριστεί εκεί από τη Δικτατορία. Η ειρωνεία είναι πως ο ίδιος είχε παραδεχτεί σε συνέντευξή του πως δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια «μαριονέττα» του καθεστώτος.

Για την ακρίβεια, ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «Απογευματινή» και γνωστός συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Γιάννης Μαρής είχε καταφέρει να τον κάνει να παραδεχθεί πως ήταν «μαριονέττα» του Ιωαννίδη, ο οποίος λίγες μέρες μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου είχε ανατρέψει τον Παπαδόπουλο.

Η συνέντευξη Γκιζίκη στην «Απογευματινή» το καλοκαίρι του 1976.

«Ήμουν. Και το ήξερα πως ήμουν. Διάβαζα τα ξένα δελτία, «Ντόιτσε Βέλε» κλπ. κι έβλεπα πως με αποκαλούν «μαριονέττα». Δεν είχαν άδικο. Αλλά μόνο έτσι μπορούσα ίσως – σάς επαναλαμβάνω όχι δια της βίας αλλά δια της πειθούς – να κάνω κάτι», θα ομολογήσει ο ίδιος. Για την Ιστορία η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην «Απογευματινή» σε 4 συνέχειες, το καλοκαίρι του 1976.

Δύο προσωρινοί Πρόεδροι

Στην Ιστορία της μεταπολιτευτικής Ελλάδας δεν ήταν όλοι οι Πρόεδροι μόνιμοι. Υπήρξαν και προσωρινοί Πρόεδροι κι ο πρώτος εξ αυτών ήταν ο Μιχαήλ Στασινόπουλος, ο οποίος υπηρέτησε το αξίωμα για λίγους μήνες. Υπήρξε διάδοχος του Γκιζίκη και εξελέγη Πρόεδρος λίγες μέρες μετά το δημοψήφισμα του 1974 το οποίο έβαζε τέλος στο θεσμό της βασιλείας στην Ελλάδα. Ουσιαστικά υπήρξε ένας μεταβατικός Πρόεδρος στο πλαίσιο της αποκατάστασης της Δημοκρατίας στη χώρα και παρέμεινε στη θέση έως τον Ιούνιο του 1975.

Το νέο Σύνταγμα ψηφίστηκε από τη Βουλή στις 7 Ιουνίου 1975, ανακηρύσσοντας τη χώρα προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία και ορίζοντας ως θεμέλιο του πολιτεύματος την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Προέβλεπε την εκλογή του αρχηγού του κράτους από τη Βουλή με αυξημένη πλειοψηφία δύο τρίτων στις δύο πρώτες ψηφοφορίες και με πλειοψηφία τριών πέμπτων στην τρίτη ψηφοφορία.

Ο στενός συνεργάτης του Καραμανλή

Ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Τσάτσος θα είναι ο πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπό το νέο πολίτευμα. Υπήρξε στενός φίλος και συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή (για την ακρίβεια υπήρξε ακόμα και λογογράφος του) και συμμετείχε ως υπουργός σε πολλές κυβερνήσεις από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου κι έπειτα. Μάλιστα, υπήρξε πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής εκπόνησης του νέου Συντάγματος της χώρας. Κατά συνέπεια μιλάμε για την πρώτη, καθαρά κομματική εκλογή Προέδρου.

Το εντυπωσιακό είναι ότι στα απομνημονεύματά του ο Κωνσταντίνος Τσάτσος ανέφερε πως υπήρξε μια συμφωνία μεταξύ του ίδιου και του Καραμανλή, προκειμένου ο τελευταίος να τον προτείνει για το αξίωμα. Σε περίπτωση που ο Καραμανλής του το ζητούσε, θα παραιτούνταν από τη θέση προκειμένου να γίνει ο ίδιος Πρόεδρος. Κάτι τέτοιο τελικά δεν συνέβη και η θητεία του ολοκληρώθηκε κανονικά το 1980, όταν και εκλέγεται Πρόεδρος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής – για πρώτη φορά.

Οι βλέψεις και το άνοιγμα του δρόμου

Ήταν γνωστό ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε βλέψεις για το ανώτατο αξίωμα ήδη από το 1977 όταν η Ν.Δ. είχε καταφέρει να πετύχει μια άνετη νίκη στις εθνικές εκλογές εκείνης της χρονιάς. Όταν τον Απρίλιο του 1980 ο Κωνσταντίνος Τσάτσος γνωστοποίησε την πρόθεσή του να μην είναι Πρόεδρος για δεύτερη θητεία, ο δρόμος άνοιξε διάπλατα για τον ιδρυτή της Ν.Δ.

Όπως διαβάζουμε στο «Βήμα», εξελέγη με τη συνδρομή βουλευτών που αποσκίρτησαν από την ακροδεξιά Εθνική Παράταξη (τρεις) και την ΕΔΗΚ (δύο) και το νεοσχηματισθέν ΚΟΔΗΣΟ (ένας). Στην πρώτη ψηφοφορία συγκέντρωσε 179 ψήφους, οι οποίες έγιναν 181 στη δεύτερη, χωρίς να προσμετρηθεί η δική του ψήφος, αφού δεν προσήλθε να ψηφίσει τον εαυτό του στις δύο πρώτες ψηφοφορίες. Προσήλθε όμως στην τρίτη, κατά την οποία η υποψηφιότητά του συγκέντρωσε 183 ψήφους.

«Υπό την ιδιότητά μου αυτή, θα έχω δύο βασικές επιδιώξεις: Πρώτον, την στερέωση του δημοκρατικού μας πολιτεύματος και την ομαλή λειτουργία των θεσμών του. Και δεύτερον, την υπεράνω πολιτικών ανταγωνισμών διαφύλαξη και ενίσχυση της εθνικής μας ενότητος. Ενότητος, την οποία φιλοδοξώ να συμβολίζω, ως πρόεδρος όλων των Ελλήνων», θα δηλώσει μετά την εκλογή του, συμπληρώνοντας:

«Ιδιαίτερη αποδίδω σημασία στην εμπέδωση ηρέμου πολιτικού βίου, που αποτελεί την προϋπόθεση για την λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Γιατί μόνο μ’ αυτήν εξασφαλίζεται η ομαλή διαδοχή στην εξουσία και η πολιτική συνεργασία, όταν οι περιστάσεις την επιβάλλουν» (Κωνσταντίνος Καραμανλής, Αρχείο, Τόμος 11, σελ. 447).

Η επεισοδιακή εκλογή Σαρτζετάκη

Πέντε χρόνια αργότερα, θα σημειωθεί η πιο «επεισοδιακή» εκλογή Προέδρου. Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται ήδη καιρό στην εξουσία, η ΝΔ έχει ζητήσει να ανανεωθεί η θητεία Καραμανλή στον προεδρικό θώκο και πολλοί, ακόμα και μέσα στη Χαριλάου Τρικούπη, θεωρούν ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου θα στηρίξει αυτή την πρόταση.

Αιφνιδιάζονται άπαντες όταν ο τότε πρωθυπουργός ανακοινώνει το όνομα του Χρήστου Σαρτζετάκη ως υποψήφιου Προέδρου. Ωστόσο δεν μένει μόνο εκεί, αλλά ανακοινώνει και την έναρξη διαδικασιών αναθεώρησης του Συντάγματος οι οποίες περιλάμβαναν περιορισμό των υπερεξουσιών του Προέδρου, όπως αυτές είχαν ψηφιστεί με το Σύνταγμα του 1975.

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης ήταν ένα πρόσωπο-σύμβολο για τον προοδευτικό χώρο και την Αριστερά, λόγω της εμπλοκής του ως εισαγγελέα στη δικαστική διερεύνηση της δολοφονίας Λαμπράκη. Η ανακοίνωση της υποψηφιότητάς του προκαλεί την οργή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος παραιτείται από το αξίωμα του Προέδρου την ίδια μέρα με επιστολή που στέλνει στον τότε πρόεδρο της Βουλής, Ιωάννη Αλευρά.

«Κύριε Πρόεδρε, σας παρακαλώ να ανακοινώσετε στην Εθνική Αντιπροσωπεία ότι εν όψει των διαγραφομένων εξελίξεων στις οποίες δεν δύναμαι να συμπράττω, από σήμερα παύω να ασκώ τα καθήκοντά μου ως Προέδρου της ∆ημοκρατίας, παραιτούμενος του υπολοίπου της θητείας μου», ανέφερε στην επιστολή.

Προσωρινός ο Αλευράς

Για 20 μέρες, από τις 10 έως τις Μαρτίου του 1985, ο Ιωάννης Αλευράς αναλαμβάνει προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας (ο δεύτερος στην ιστορία της Μεταπολίτευσης), γεγονός που ξεσηκώνει νέες αντιδράσεις, τόσο νομικές όσο και πολιτικές.

Σε νομικό επίπεδο, ορισμένοι συνταγματολόγοι υποστήριξαν ότι ο Ιωάννης Αλευράς δεν θα μπορούσε να ψηφίσει για νέο Πρόεδρο από τη στιγμή που είχε τη θέση του προσωρινού Προέδρου. Τελικά φτάνουμε σε μια επεισοδιακή συνεδρίαση στη Βουλή όπου τα περίφημα «μπλε» ψηφοδέλτια με το όνομα του υποψήφιου Προέδρου προκαλούν αναστάτωση στους βουλευτές της ΝΔ με το μοναδικό σκηνικό, την… αρπαγή της κάλπης!

Η… αρπαγή της κάλπης από τον βουλευτή Λ. Καλογιάννη και η μεταφορά της στα… γραφεία της ΝΔ.

Πιο συγκεκριμένα, ο βουλευτής Ιωαννίνων της ΝΔ, Λευτέρης Καλογιάννης σε ένδειξη… διαμαρτυρίας πήρε την κάλπη στον ώμο και την πήγε στα γραφεία του κόμματός του στη Βουλή! Η κάλπη επέστρεψε λίγο αργότερα και ο Χρήστος Σαρτζετάκης εξελέγη πρόεδρος με τη δεύτερη ψηφοφορία (με τις ψήφους του ΚΚΕ) σε ένα έντονα φορτισμένο κλίμα, στο οποίο «βοηθούσε» και το γεγονός ότι λίγο καιρό αργότερα η χώρα πήγαινε σε εθνικές εκλογές.

Την Άνοιξη του 1990 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα πάρει τη ρεβάνς και θα εκλεγεί ξανά Πρόεδρος. Θα είναι και ο τελευταίος μιας ιδιαίτερα φορτισμένης  15ετίας όπου τα κομματικά πάθη και οι ίντριγκες ήταν κάτι παραπάνω από έντονα. Οι Πρόεδροι που θ’ ακολουθήσουν στη συνέχεια θα αντιπροσωπεύουν περισσότερο τη συναίνεση και λιγότερο τα στενά, κομματικά όρια.

Η εποχή της συναίνεσης

Η επόμενη θητεία που θα είναι και διπλή, ανήκε στον εκ Πατρών πολιτικό, Κωστή Στεφανόπουλο. Ήδη από το 1994 ο κ. Στεφανόπουλος έχει αναστείλει τη λειτουργία της Δημοκρατικής Ανανέωσης (ΔΗ.ΑΝΑ.), του κόμματος που είχε ιδρύσει κάποια χρόνια πριν, μετά την αποτυχία του τελευταίου στις ευρωεκλογές.

Η πρόταση γι’ αυτόν θα στηριχθεί από το ΠΑΣΟΚ, αλλά και από την Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά (η οποία είχε και την πρωτοβουλία της πρότασης), εγκλωβίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη Ν.Δ., καθώς ο Κωστής Στεφανόπουλος προερχόταν απ’ αυτήν. Ο τότε Πρόεδρος εξελέγη κατά την τρίτη ψηφοφορία έχοντας απέναντί του τον Αθανάσιο Τσαλδάρη που είχε προτείνει η Ν.Δ.

Ανανέωση της θητείας

Η θητεία του Κωστή Στεφανόπουλου ανανεώθηκε το 200ο και μάλιστα πανηγυρικά, καθώς ψηφίστηκε από 269 βουλευτές. Οι Πρόεδροι έως τότε ψηφίζονταν στη δεύτερη ψηφοφορία και μάλιστα οριακά, εδώ ήταν το πρώτο δείγμα πετυχημένης διακομματικής συναίνεσης απέναντι στον θεσμό, παρά το γεγονός ότι η Ν.Δ. του Κώστα Καραμανλή πλέον είχε ζητήσει από την κυβέρνηση Σημίτη πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, συνδέοντας την εκλογή Προέδρου με τις εθνικές εκλογές.

Το ρεκόρ του Κωστή Στεφανόπουλου σε ψήφους θα καταρρίψει πέντε χρόνια αργότερα ο Κάρολος Παπούλιας, συγκεντρώνοντας 279 ψήφους στην πρώτη ψηφοφορία. Έτσι θα αρχίσει άλλη μια διπλή θητεία για τον υπουργό Εξωτερικών στις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ.

«Το αποτέλεσμα της σημερινής ψηφοφορίας της Βουλής δικαιώνει τη συνταγματική επιδίωξη για συναίνεση στην εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Η συναίνεση είναι κατάκτηση για τον πολιτικό μας πολιτισμό και αίτημα της ελληνικής κοινωνίας για όλα τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν την πατρίδα μας», ανέφερε μεταξύ άλλων στην πρώτη του δήλωση μετά την εκλογή του.

Η ρεβάνς της Ν.Δ.

Η υποψηφιότητα Παπούλια ήρθε από τη Ν.Δ., η οποία με τη σειρά της εγκλώβισε το ΠΑΣΟΚ στο θέμα της εκλογής, όπως είχε συμβεί αντίστοιχα με την περίπτωση Στεφανόπουλου. Το ρεπορτάζ της εποχής αναφέρει ότι ο Κάρολος Παπούλιας δεν ήταν η πρώτη επιλογή του Κώστα Καραμανλή, αλλά ένας άλλος πολιτικός του ΠΑΣΟΚ, ο Απόστολος Κακλαμάνης.

Τελικά, επιλέχθηκε ο πρώτος, ως λιγότερο «συγκρουσιακός», ενώ η Ν.Δ. έτρεξε εκείνη την περίοδο και «κρυφή» δημοσκόπηση στα μέλη της, διαπιστώνοντας πως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών ήταν ο περισσότερο συμπαθής στο δεξιό ακροατήριο, κατά συνέπεια δεν θα υπήρχαν και αντιδράσεις για την εκλογή του.

Το 2010 κι ενώ η κρίση αρχίζει να δείχνει τα δόντια της στην Ελλάδα, ο Κάρολος Παπούλιας επανεκλέγεται για δεύτερη θητεία με τις ψήφους του ΠΑΣΟΚ, της Ν.Δ. και του ΛΑΟΣ. Αυτή τη φορά θα λάβει 266 ψήφους.

Ο αιφνιδιασμός Τσίπρα

Την τακτική του αιφνιδιασμού και του εγκλωβισμού του αντιπάλου, θα επιλέξει και ο Αλέξης Τσίπρας το 2015. Είχε προηγηθεί η πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά μετά την αδυναμία της να εκλέξει Πρόεδρο της αρεσκείας της, καθώς ο Σταύρος Δήμας, δεν κατάφερε να συγκεντρώσει σε καμία ψηφοφορία τον απαιτούμενο αριθμό των 180 ψήφων. Αυτό είχε ως συνέπεια τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη εκλογών, σύμφωνα με τα όσα όριζε το Σύνταγμα.

Φαβορί για τη θέση εμφανιζόταν ο προερχόμενος από τη Ν.Δ., Δημήτρης Αβραμόπουλος, με τα δημοσιεύματα του Τύπου θα θεωρούν σίγουρη την υποψηφιότητά του.

Στους 295 ψηφίσαντες, ο κ. Παυλόπουλος έλαβε 233 θετικές ψήφους (147 από τον ΣΥΡΙΖΑ, 73 από τη Νέα Δημοκρατία και 13 από τους Ανεξάρτητους Έλληνες), περισσότερες από τις 180 που χρειάζονταν κατά την τέταρτη ψηφοφορία για να αναδειχτεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ωστόσο, υπήρξαν έντονες αντιδράσεις εντός ΣΥΡΙΖΑ, καθώς θεωρήθηκε casus belli μια τέτοια εκδοχή.

Ο Αλέξης Τσίπρας προκειμένου να κατευνάσει τα πνεύματα αλλά και για να πετύχει ένα κλίμα συναίνεσης, προτείνει για τη θέση τον Προκόπη Παυλόπουλο, προερχόμενο από τη Ν.Δ. και απορρίπτοντας αριστερές υποψηφιότητες, όπως του σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά ή της συγγραφέως Ιωάννας Καρυστιάνη.

Με 233 ψήφους, η Ολομέλεια της Βουλής εξέλεξε τελικά τον Προκόπη Παυλόπουλο Πρόεδρο της  Ελληνικής Δημοκρατίας. Τον κ. Παυλόπουλο ψήφισαν -με απουσίες- οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, της ΝΔ και των ΑΝΕΛ. Ο Νίκος Αλιβιζάτος έλαβε 30 ψήφους από το Ποτάμι και το ΠΑΣΟΚ. «Παρών» (32) από το ΚΚΕ και την Χρυσή Αυγή. Συνολικά ψήφισαν 295 βουλευτές.

Αποκάλυψη

Ο ίδιος ο κ. Παυλόπουλος πέρυσι, στο συνέδριο της «Καθημερινής» για τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης, αποκάλυψε ότι ο Αλέξης Τσίπρας τον πρότεινε, επειδή «ήθελε η Ελλάδα να μείνει στην Ευρώπη». Υπενθυμίζεται ότι υπήρχαν πολλά δημοσιεύματα της εποχής εκείνης που σημείωναν έως και ανάμειξη της Κομισιόν και του τότε προέδρου της Ζαν Κλοντ Γιούνγκερ, στα της εκλογής Προέδρου στην Ελλάδα.

Τον Ιανουάριο του 2020 ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοινώνει ότι η Ν.Δ. προτείνει για Πρόεδρο της Δημοκρατίας, την πρόεδρο του ΣτΕ, Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Είναι η πρώτη φορά που προτείνεται γυναίκα για το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα και η πρόταση στηρίζεται και από τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και το ΠΑΣΟΚ. Η κυρία Σακελλαροπούλου θα εκλεγεί με 261 ψήφους.

Αλλαγές

MUST READ

Τρελάθηκε και ο Φουρνιέ με Ολυμπιακό και Βεζένκοφ (pics)

Με τις αλλαγές που έχουν περάσει στη Βουλή, πλέον δεν απαιτείται η πλειοψηφία των 180 βουλευτών για την εκλογή. Οι Πρόεδροι μπορούν πλέον να εκλέγονται και με σχετική πλειοψηφία. Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη ψηφοφορία απαιτούνται 200 ψήφοι. Αν δεν συγκεντρωθεί αυτός ο αριθμός ακολουθεί και δεύτερη ψηφοφορία, ενώ την τρίτη φορά αρκούν 180 ψήφοι. Όμως ακόμα και αν δε συγκεντρωθεί αυτός ο αριθμός πλέον η Βουλή δεν διαλύεται  αλλά ακολουθεί τέταρτη  ψηφοφορία,  όπου απαιτείται πλειοψηφία 151 βουλευτών. Αν ούτε αυτό καταστεί εφικτό στην πέμπτη ψηφοφορία  αρκεί απλά η σχετική πλειοψηφία.