Διεθνές συμπόσιο για τη «μεταβατική δικαιοσύνη» στο Ραμπάτ

Η πρόεδρος του μαροκινού Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων χαιρέτισε την έναρξη ενός διεθνούς συμποσίου για τη μεταβατική δικαιοσύνη, το οποίο έλαβε χώρα σήμερα στο Ραμπάτ, με θέμα «Διαδικασίες μεταβατικής δικαιοσύνης και βιώσιμες μεταρρυθμίσεις», μεταφέροντας στους συμμετέχοντες μήνυμα του βασιλιά της χώρας, Μοχάμεντ ΣΤ’. 

Το συμπόσιο διοργανώθηκε με την ευκαιρία του εορτασμού των 20 χρόνων από την ίδρυση της Επιτροπής Ισονομίας και Συμφιλίωσης, έναν θεσμό ορόσημο για το σύγχρονο Μαρόκο και τη δημοκρατική του μετάβαση, σύμφωνα με τον ηγέτη του, με ουσιαστική συμβολή στην εδραίωση του κράτους δικαίου και την προάσπιση των ελευθεριών.

• Διαβάστε επίσης: Ξανά ελεύθερες διελεύσεις με το μετρό για τους Θεσσαλονικείς – Όλα τα τριήμερα του Δεκεμβρίου

Η εκδήλωση αποτέλεσε, μεταξύ άλλων, μια «ευκαιρία να χαιρετίσουμε τα επιτεύγματα του Μαρόκου στο πλαίσιο της διαδικασίας μεταβατικής δικαιοσύνης, απόρροια μιας μακρόπνοης και μελετημένης προσέγγισης, με βάση τη διαφάνεια και την αντικειμενικότητα», επισημαίνεται στον χαιρετισμό,  καθώς και ο «σωστός χρόνος για να ενημερώσουμε την τωρινή, αλλά και τις μελλοντικές γενιές, για τις μεταρρυθμίσεις και τη συμφιλίωση που υλοποίησε η χώρα […] με πνεύμα ομόνοιας και τόλμη, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή μια χωρίς συμπλέγματα ανάγνωση της ιστορίας και του παρελθόντος της». 

Η Επιτροπή Ισονομίας και Συμφιλίωσης διαδέχτηκε την Επιτροπή διαιτησίας, που είχε ως αντικείμενο τις αποζημιώσεις των θυμάτων αναγκαστικής εξαφάνισης και αυθαίρετης κράτησης και την οποία είχε ιδρύσει ο προηγούμενος βασιλιάς, Χασάν Β’, στο πλαίσιο του εκδημοκρατισμού της χώρας, με σκοπό τη λογοδοσία των θεσμών και την προάσπιση της αξιοπρέπειας του συνόλου του μαροκινού λαού. Αυτές οι επιλογές πέτυχαν την εθνική συμφιλίωση και ανήγαγαν τη μεταβατική δικαιοσύνη σε προτεραιότητα για τη μετάβαση στη δημοκρατία. 

Το μοντέλο μεταβατικής δικαιοσύνης που υιοθετήθηκε, επικεντρώθηκε στο σύνολο των θυμάτων, αδιακρίτως, με σκοπό να εξετάσει όλες τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από τα πρώτα χρόνια της Ανεξαρτησίας, μέχρι την ίδρυση της Επιτροπής Ισονομίας και Συμφιλίωσης, μέσα από έρευνες στο πεδίο και δημόσιες ακροάσεις, προκειμένου να συλλεχθούν οι απαραίτητες μαρτυρίες για να αποκαλυφθεί η αλήθεια και να αποκατασταθούν οι ατομικές και συλλογικές βλάβες.

Απώτερος σκοπός, η συμφιλίωση του μαροκινού λαού με το παρελθόν του και βασικό χαρακτηριστικό της μαροκινής εμπειρίας, η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών: η εφαρμογή της μεταβατικής δικαιοσύνης άνοιξε το δημόσιο χώρο σε κοινωνικές συζητήσεις σχετικά με μεταρρυθμίσεις και ζητήματα που ενδιαφέρουν την κοινή γνώμη, ενώ οι πρωτοβουλίες για την προώθησή της πέτυχαν την αποκρυστάλλωση της συλλογικής συνείδησης ως προς την καταπολέμηση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και της συνειδητοποίησης ότι η προάσπιση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών συνάδει με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του πολίτη. 

Το μαροκινό παράδειγμα μεταβατικής δικαιοσύνης έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας πρωτοποριακής εμπειρίας: συμβολίζει μια ποιοτική καμπή στην πολιτική διαδικασία, άνοιξε το δρόμο σε μια συναινετική μετάβαση στη δημοκρατία και επέτρεψε την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών στην πορεία προς την ολοκλήρωση του κράτους δικαίου και των θεσμών.

Οι εισηγήσεις της Επιτροπής Ισονομίας και Συμφιλίωσης ως προς τις δημόσιες πολιτικές, πέραν των πρωτοβουλιών για ενίσχυση της συνταγματικής προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βοήθησαν να δημιουργηθεί ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών, συνταγματικών και νομοθετικών μεταρρυθμίσεων. Σε αυτή την κατεύθυνση συνέβαλαν όργανα διαβούλευσης και θεσμικοί μηχανισμοί που ιδρύθηκαν για να καθιερώσουν έναν τρόπο δημόσιας διακυβέρνησης με βάση τους κανόνες του κράτους δικαίου, ενώ ιδιαίτερη μέριμνα ελήφθη ώστε τα ανθρώπινα δικαιώματα να αποτυπώνονται κατά την ευρύτερη δυνατή έννοια στο Σύνταγμα και τις πολιτικές του κράτους.

Ο μαροκινός ηγέτης δεσμεύτηκε προσωπικά, στο μήνυμά του, για εφαρμογή χωρικής δικαιοσύνης στις αναπτυξιακές πολιτικές και για συμπερίληψη της αποκατάστασης της συλλογικής βλάβης στα αναπτυξιακά σχέδια, ενώ τόνισε ότι ιδιαίτερη μέριμνα ελήφθη ώστε πρώην περιθωριοποιημένες περιφέρειες να επωφελούνται από τους καρπούς της ανάπτυξης. Ορισμένες, δε, έγιναν πρότυπο χωροταξικής ανάπτυξης: οι νότιες επαρχίες της χώρας, όπου το αναπτυξιακό μοντέλο συνάδει με τις αρχές της αλληλεγγύης, της συμπληρωματικότητας και της χωρικής δικαιοσύνης μεταξύ των περιφερειών της επικράτειας, είναι σήμερα μια ελκυστική ζώνη για τους επενδυτές, και πεδίο αναπτυξιακών έργων, υποδομών και εγκαταστάσεων μεγάλης κλίμακας. 

Το μαροκινό μοντέλο μεταβατικής δικαιοσύνης χαιρετίστηκε σε διεθνές επίπεδο: αναγνωρίστηκε ο ρόλος της χώρας στην εισαγωγή της μεταβατικής δικαιοσύνης στο αραβικό και αφρικανικό περιβάλλον της, με ευρύτερο αντίκτυπο σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, χωρίς αυτό να σημαίνει φυσικά ότι άγγιξε την τελειότητα. Το μέχρι τώρα κεκτημένο, πάντως, συμβολίζει ένα μοντέλο αναδυόμενης, αυθεντικής και εδραιωμένης δημοκρατίας. 

Ο αρχηγός του μαροκινού κράτους έκλεισε το χαιρετισμό του ευχόμενος επιτυχία στις εργασίες του συμποσίου και εκφράζοντας την ελπίδα ότι η διαβούλευση θα αναδείξει βέλτιστες πρακτικές από την εμπειρία χωρών όπως το Μαρόκο, ιδίως σε επίπεδο συνεργειών μεταξύ μεταβατικής δικαιοσύνης και νομοθετικών, θεσμικών και συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, καθώς και σε επίπεδο συμπληρωματικότητας των ρόλων κοινοβουλίων, θεσμών και κοινωνίας των πολιτών ως προς την υποστήριξη της εφαρμογής των εισηγήσεων των οργάνων της μεταβατικής δικαιοσύνης.

Εξέφρασε παράλληλα την πεποίθηση ότι το συμπόσιο αυτό θα αποτυπώσει σε ποιο βαθμό οι διαδικασίες μεταβατικής δικαιοσύνης απέτρεψαν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με ποιον τρόπο εφαρμόστηκαν οι συστάσεις που προέκυψαν από αυτές τις διαδικασίες, δύο αλληλένδετα ζητήματα βασικά για την προστασία ατόμων και ομάδων, την προάσπιση της αξιοπρέπειας και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους.