Όταν το σχολείο δεν είναι μόνο θρανία, tablets και βιβλία

Ενώ το «πρώτο κουδούνι» έγινε φέτος στην Ελλάδα με «λουκέτο» σε περισσότερα από 200 σχολεία και μαζικές συγχωνεύσεις τμημάτων, ελλείψει μαθητών και υποδομών, αλλού στην Ευρώπη το θέμα «σχολείο» αναβαθμίζεται με ακόμη αδιανόητους στα καθ’ ημάς τρόπους.

Η νέα προσέγγιση υπερβαίνει κατά πολύ ζητήματα όπως η διδακτική ύλη, η απαγόρευση των κινητών στις σχολικές αίθουσες ή ο ψηφιακός μετασχηματισμός στην εκπαίδευση -που σε πλείστες όσες περιπτώσεις στη χώρα μας έρχεται σε κραυγαλέα αντίθεση με την εικόνα των ετοιμόρροπων σοβάδων.

Αλλού, όπου έχουν λύσει προ πολλού ανάλογα βασικά ζητήματα, επιστρατεύονται πλέον σχεδιαστές για την αναμόρφωση των χώρων εκπαίδευσης, ώστε αυτοί να αντικατοπτρίζουν τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας.

Μέχρι και να ανταποκρίνονται στις οικολογικές προκλήσεις.

Μπαίνουν στο «ζύγι» η ποιότητα και η διάταξη των καθισμάτων, η διακόσμηση στους τοίχους, ο φωτισμός, η θερμοκρασία, η ακουστική, η ποιότητα του αέρα.

Οι σχολικές αίθουσες πρέπει «να κάνουν τη φοίτηση στο σχολείο μια ενδιαφέρουσα και ευχάριστη εμπειρία», επισημαίνουν σε προ ετών κιόλας μελέτη τους ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σάλφορντ.

Αναλύοντας τον σχεδιασμό 153 αιθουσών διδασκαλίας σε 27 δημοτικά σχολεία του Ηνωμένου Βασιλείου, εντόπισαν επτά βασικές παραμέτρους σχεδιασμού που -όπως διαπιστώθηκε- επηρεάζουν κατά 16% τη διακύμανση της προόδου των μαθητών.

Είναι το φως, η θερμοκρασία, η ποιότητα του αέρα, η κυριότητα, η ευελιξία, η πολυπλοκότητα και το χρώμα.

Αποτελούν πλέον γνώμονες για μια «στρατιά» σχεδιαστών, που βάζουν τη δική τους «πινελιά» στο σύγχρονο σχολείο.

Αναζητούν τις σωστές λύσεις για τη βελτίωση των χώρων μάθησης.

Κοιτώντας πέρα από το στυλ, στόχος τους είναι να επανεφεύρουν τον χώρο της σχολικής αίθουσας, σπάζοντας την παραδοσιακή «ακαμψία».

Νο1 στόχος η ευημερία του μαθητή

Οι μαθητές της τετάρτης τάξης στο δημοτικό σχολείο Σεν-Σαρλ στο Μονακό άρχισαν τη νέα σχολική χρονιά σε μια αίθουσα διδασκαλίας που φέρει την υπογραφή της Γαλλίδας σχεδιάστριας Στεφανί Μαράν.

Το νέο μαθησιακό τους περιβάλλον έχει μαλακά καθίσματα και μεγάλες μαξιλάρες, καθώς και ένα σύστημα αναστρέψιμων επίπλων.

Οι μαθητές μπορούν να τα συναρμολογούν και να τα αποδομούν, ανάλογα με τις δραστηριότητές τους.

Εκτός από την πτυχή του παιχνιδιού, αυτές οι αναδιατάξεις έχουν και εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

Τα παιδιά μαθαίνουν να συνεργάζονται και ευαισθητοποιούνται για τον περίγυρό τους.

Ταυτόχρονα «η δυνατότητα αναδιοργάνωσης του χώρου ενισχύει το αίσθημα αυτονομίας και ευθύνης», λέει στην εφημερίδα Les Echos η Γαλλίδα σχεδιάστρια.

Έχει εν προκειμένω ως κεντρική ιδέα της αυτό που η ίδια ονομάζει «Ecoletopie»: ένα πάντρεμα των γαλλικών λέξεων «école» (σχολείο) και «utopie» (ουτοπία).

Γενικά, οι νέες προσεγγίσεις ως προς το πώς πρέπει να είναι μια σύγχρονη σχολική αίθουσα δείχνει να κερδίζει έδαφος.

Τόσο μεταξύ των παιδιών, όσο και στις τάξεις των εκπαιδευτικών, καθώς βλέπουν να δημιουργείται χώρος για την ανάπτυξη μεθόδων διδασκαλίας.

«Η τάξη δεν μπορεί πλέον να είναι ένας στατικός χώρος», τονίζει

ο καταξιωμένος Γάλλος γλύπτης και σχεδιαστής Ματιέ Λεανέρ, έργο του οποίου είναι η δάδα των φετινών Ολυμπιακών Αγώνων και το «αερόστατο» της υποτιθέμενα ιπτάμενης Ολυμπιακής Φλόγας στο Παρίσι.

Είναι και αυτός της άποψης ότι η σχολική αίθουσα «πρέπει να αφήνει χώρο για ανεπισημότητες, να ενσωματώνει περισσότερο την  ευχαρίστηση και την άνεση και να αποκαθιστά τις μικρές ατομικές προθέσεις».

«Τα παιδιά έχουν ανάγκη να κινούνται, όλα κουνιούνται στις καρέκλες τους, υπάρχει λόγος πίσω από αυτό!», επισημαίνει.

Προτείνει επίσης τη δημιουργία χώρων στις αίθουσες διδασκαλίας όπου τα παιδιά μπορούν να εκτονώνονται και να διοχετεύουν την ενέργειά τους και -γιατί όχι – την εγκατάσταση σάκων του μποξ στο πίσω μέρος της τάξης.

Σχέδιο καινοτόμου αναμόρφωσης του εξωτερικού χώρου σε σχολείο στο Βαλ-ντ’Ουάζ (Photo: Julien Harivel/MWAH)

«Οι χώροι μπορούν να μεταμορφώσουν τη συμπεριφορά»

Σε μια εποχή που τα σχολεία περνούν κρίση, οι σχεδιαστές αξιοποιούν την τεχνογνωσία τους για να προσφέρουν λύσεις, πολλές φορές ξεπερνώντας τα όρια του γνωστικού αντικειμένου τους.

Όμως «ο ρόλος μας δεν είναι τυχαίος», παρατηρεί η σχεδιάστρια Κοστάνς Γκισέ.

«Καλούμαστε για να κατανοήσουμε τα σύγχρονα ζητήματα και να συνθέσουμε ανάγκες, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τους οικονομικούς περιορισμούς».

Το ξέρει από πρώτο χέρι.

Το γραφείο της -που ειδικεύεται στη σκηνογραφία, στον σχεδιασμό προϊόντων και στη διαμόρφωση εσωτερικών χώρων- ανέλαβε τη δημιουργία χώρου για τα παιδιά στη Φιλαρμονική του Παρισιού.

«Πιστεύω βαθιά», τονίζει, «ότι ένας χώρος μπορεί να μεταμορφώσει τη συμπεριφορά».

Όχι τυχαία, στο επίκεντρο αυτής της σχεδιαστικής επανεφεύρεσης μπαίνουν και άλλοι χώροι του σχολείου, πέρα από τις αίθουσες διδασκαλίας.

Ο Ματιέ Λεανέρ προτείνει επίσης τη βελτιστοποίηση των διαδρόμων, ώστε να γίνουν οικείοι χώροι χώροι συνάντησης των παιδιών.

Στον νομό Λουάρ-Ατλαντίκ, στη βορειοδυτική Γαλλία, οι τοπικές αρχές ανέθεσαν στη σχεδιάστρια Πομ Μονφόρ να μελετήσει το θέμα των κοινόχρηστων τουαλετών στα σχολεία.

Στο Ζιρόντ, στα νοτιοδυτικά, η εταιρεία MJ μεταμόρφωσε την αυλή ενός γυμνασίου, δημιουργώντας χώρους προσαρμοσμένους σε διαφορετικά προφίλ εφήβων, από ήσυχους έως αθλητικούς.

Στο Βαλ-ντ’Ουάζ, βόρεια του Παρισιού, ένα καινοτόμο σχέδιο σχολικού κήπου από το γραφείο MWAH θα εγκαινιαστεί τον Σεπτέμβριο του 2025 στην πόλη Σεν Πρι.

Πλαισιώνει κτηριακό συγκρότημα νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων, κατασκευασμένων από πέτρα και ξύλο, με μόνωση βιολογικής προέλευσης και φυσικό αερισμό.

Ειδικά από περιβαλλοντικής άποψης χαρακτηρίζεται υποδειγματικό.

Σε όλες τις νέες προσπάθειες, η οικολογική προσέγγιση βρίσκεται σε πρώτο πλάνο.

Όμως ακόμη και στην εποχή της βιώσιμης ανάπτυξης, αποτελούν -προσώρας τουλάχιστον- μεμονωμένα, πιλοτικά εγχειρήματα.