Πώς τα επιτόκια και η γεωπολιτική αβεβαιότητα επηρεάζουν την ανάπτυξη της ευρωζώνης

Το προηγούμενο έτος, η οικονομία της ευρωζώνης (ΖτΕ) αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις, όπως οι επίμονες πληθωριστικές πιέσεις, η άνευ προηγουμένου περιοριστική νομισματική πολιτική, ο αυξανόμενος κίνδυνος γεωοικονομικού κατακερματισμού και η αβεβαιότητα που προκλήθηκε, τόσο από τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, όσο και από τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, σύμφωνα με ανάλυση της Alpha Bank.

Το σύνολο αυτών των αβεβαιοτήτων έχει οδηγήσει την οικονομία της ΖτΕ σε οριακή επιβράδυνση, τα τελευταία τρίμηνα, ενώ η ανάπτυξη, το 2024, αναμένεται να παραμείνει αναιμική.

Σύμφωνα, άλλωστε, με τις αναθεωρημένες προβλέψεις του Δεκεμβρίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), η ΖτΕ αναμένεται να αποφύγει την ύφεση και να επιτύχει ρυθμό μεγέθυνσης της τάξης του 0,6%, το 2023, και 0,8%, το 2024. Με τον αντίκτυπο της νομισματικής πολιτικής να λειτουργεί με χρονική υστέρηση, η εγχώρια ζήτηση αναμένεται να διατηρηθεί ισχνή, το προσεχές διάστημα. Μάλιστα, διεθνείς οίκοι (Euro Area to Suffer First Recession Since Pandemic, Bloomberg, 11.12.2023, Eurozone Outlook 2024, ABN AMRO) εκτιμούν ότι η ΖτΕ θα εισέλθει σε τεχνική ύφεση (2 συνεχόμενα τρίμηνα ύφεσης), αφού μετά από την οριακή ύφεση της οικονομίας (0,1%), το τρίτο τρίμηνο, αναμένουν ήπια συρρίκνωση, και το τελευταίο τρίμηνο του 2023.

Τα επιτόκια

H πρωτοφανής αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ, κατά 450 μονάδες βάσης από τον Ιούλιο του 2022, έως και τον Σεπτέμβριο του 2023, συνέβαλε καταλυτικά στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, είχε, όμως, ως αποτέλεσμα τη μείωση της ζήτησης για δάνεια από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Όσον αφορά στις συνιστώσες του ΑΕΠ, η δημόσια κατανάλωση παρέμεινε στάσιμη, στο πρώτο μισό του έτους, ως αποτέλεσμα, κυρίως, των μειωμένων δαπανών για αγαθά. Η συνεισφορά των αποθεμάτων στο ΑΕΠ αναμένεται να είναι αρνητική, το 2023, με τις εξαγωγές να παραμένουν υποτονικές, ενώ οι επενδύσεις και η ιδιωτική κατανάλωση έχουν τη μεγαλύτερη συμβολή, ήτοι κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.). Με την υποχώρηση του πληθωρισμού και τον περιορισμό της αβεβαιότητας, η κατανάλωση αναμένεται να βελτιωθεί, τα επόμενα έτη, λόγω και της ανόδου των πραγματικών εισοδημάτων, στηρίζοντας την ανάκαμψη της οικονομίας της ΖτΕ (Γράφημα 4).

Ο πληθωρισμός μειώθηκε αισθητά, το προηγούμενο έτος, αν και παραμένει υψηλός ακόμα, ενώ αναμένεται να προσεγγίσει τον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%, στα τέλη του 2025. Πιο συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός εκτιμάται σε 5,4%, το 2023, 2,7%, το 2024, και 2,1%, το 2025, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΕΚΤ. Παράλληλα, η αγορά εργασίας της ΖτΕ παρέμεινε ανθεκτική, με το ποσοστό της ανεργίας να μειώνεται (6,5%), το 2023, ενώ και ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης ήταν ενισχυμένος (1,4%).

Οι μισθολογικές αυξήσεις

Αρχικώς, οι πληθωριστικές πιέσεις προκλήθηκαν από τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και τις ενεργειακές ανατιμήσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να περιορισθεί το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, με τους εργαζόμενους να επιδιώκουν υψηλότερους ονομαστικούς μισθούς. H ονομαστική αύξηση των μισθών πραγματοποιήθηκε με χρονική υστέρηση, κυρίως, λόγω των συλλογικών συμβάσεων που συμφωνούνται για μεγάλα διαστήματα (Europe’s economy is in a bad way. Policymakers need to react, The Economist, 12.12.2023), ενώ παρέμεινε ισχυρή, το 2023, υποστηριζόμενη από την ανθεκτική αγορά εργασίας. Ωστόσο, προβλέπεται ότι θα μειωθεί σταδιακά, καθώς η αύξηση της αποζημίωσης ανά εργαζόμενο αναμένεται να μειωθεί στη ΖτΕ από 5,3%, το 2023, σε  3,3%, το 2026.

Η παγκόσμια οικονομία

Τα υψηλά επιτόκια και ο επίμονος πληθωρισμός σηματοδότησαν ένα ταραχώδες έτος (βλ. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων, 27.12.23). Η οικονομία των ΗΠΑ παρουσίασε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, αλλά η στασιμότητα στην κινεζική οικονομία και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή προκαλούν διαταραχές στην παγκόσμια οικονομία, με τον γεωπολιτικό κατακερματισμό να επιβαρύνει την οικονομία της Ευρώπης. Μια υποτονικότερη παγκόσμια οικονομία ή μια περαιτέρω επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου θα επηρέαζαν καταλυτικά την ανάπτυξη της ΖτΕ. Τέλος, ο γεωοικονομικός κατακερματισμός ενδέχεται να επηρεάσει το εμπόριο των κρατών της ΖτΕ.

Η οικονομία της Γερμανίας

Το 2023 αποτέλεσε ένα κομβικό έτος για την Γερμανία, με την οικονομία να αναμένεται να συρρικνωθεί ελαφρώς και να αναπτυχθεί ελάχιστα, το επόμενο έτος, καθώς η ζήτηση από το εξωτερικό είναι αδύναμη, οι κυβερνητικές επιδοτήσεις για την πράσινη μετάβαση περιορίζονται και τα υψηλά επιτόκια επιβραδύνουν τη δραστηριότητα. Εν τω μεταξύ, οι κυριότερες οικονομίες της ΖτΕ παρουσιάζουν χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, το 2023, ενώ, και το επόμενο έτος, δεν αναμένεται σημαντική βελτίωση (Γράφημα 5), ως αποτέλεσμα της υποτονικής ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες.

Κλιματική κρίση και επενδύσεις για πράσινη και ψηφιακή μετάβαση

Τα κράτη βρίσκονται αντιμέτωπα με σημαντικές δημοσιονομικές και κοινωνικές προκλήσεις, εξαιτίας των ακραίων καιρικών φαινομένων, ενώ ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η πράσινη μετάβαση απαιτούν επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων.

Συμπερασματικά, οι ανοδικοί κίνδυνοι για τον πληθωρισμό, όπως οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι μεγάλες μισθολογικές αυξήσεις και το δημοσιονομικό κόστος των ακραίων καιρικών φαινομένων, στη ΖτΕ, παραμένουν. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ακολουθήσουν μια συνετή δημοσιονομική πολιτική, στοχεύοντας στη μείωση του δημοσίου χρέους και να άρουν τα μέτρα στήριξης των ενεργειακών ανατιμήσεων.

MUST READ

LIVE: Ολυμπιακός – Μπασκόνια

Τέλος, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των πιέσεων των τιμών και σε συνδυασμό με τη «χαλάρωση» της νομισματικής πολιτικής, το επόμενο διάστημα, να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.