Καύσωνας: Η «λάβα» των πόλεων – Πώς το τσιμέντο και η έλλειψη πρασίνου μετατρέπει τα αστικά κέντρα σε θερμικές νησίδες

Οι συνθήκες παρατεταμένου καύσωνα αλλά και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που γίνονται όλο και πιο ορατές επαναφέρουν δραματικά στο προσκήνιο την ανάγκη για ριζικές αλλαγές στον τρόπο που οργανώνονται οι σύγχρονες οικονομίες και κοινωνίες. Κάθε χρόνο τα καλοκαίρια γίνονται όλο και πιο οδυνηρά καθώς πέρα από τις πυρκαγιές, οι υψηλές θερμοκρασίες ιδίως στις πόλεις εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία των κατοίκων.

Ο τρόπος που είναι δομημένα τα αστικά κέντρα, τα υλικά που κυριαρχούν και η έλλειψη πρασίνου προκαλούν ασφυκτικά προβλήματα που δεν αφορούν στο μέλλον αλλά συμβαίνουν εδώ και τώρα, με αύξηση των θανάτων και των ασθενειών στις μεγάλες μητροπόλεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ.

Διαβάστε επίσης: «Μπαμ» στην Ευρωλίγκα: Χαμός με Χίγκινς – Ο Ολυμπιακός, ο Παναθηναϊκός και η Αρμάνι!

Σε άρθρο του το Reuters περιγράφει αναλυτικά πώς το μπετόν και το τσιμέντο που κυριαρχούν στα αστικά κέντρα αυξάνουν δραματικά τη θερμοκρασία δημιουργώντας συνθήκες θερμοκηπίου.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο δημοσίευμα με τίτλο «το έδαφος είναι λάβα» χρειάζεται μόνο ένα κλάσμα του δευτερολέπτου για να υποστεί κάποιος ένα πολύ σοβαρό έγκαυμα σε υψηλές θερμοκρασίες εάν έρθει σε επαφή με την άσφαλτο. Ειδικότερα όπως αναφέρει ο διευθυντής του Κέντρου Εγκαυμάτων της Αριζόνα στο Φοίνιξ, Δρ Κέβιν Φόστερ, η άσφαλτος και το σκυρόδεμα στο άμεσο ηλιακό φως μπορούν συχνά να φτάσουν σε επιφανειακές θερμοκρασίες έως και 82 βαθμούς Κελσίου τις πιο ζεστές ημέρες.

Λόγω των αυξημένων μάλιστα θερμοκρασιών στο Φοίνιξ, οι γιατροί έχουν περιθάλψει πολυάριθμους ασθενείς που υπέστησαν εγκαύματα από πτώση στο έδαφος ή από την επαφή με επιφάνειες που ήταν πολύ πιο θερμές από την καταγεγραμμένη θερμοκρασία του αέρα.

Η διαφορά στις θερμοκρασίες στο γρασίδι και στην άσφαλτο καθώς αυξάνεται η ζέστη και η ηλιοφάνεια

Ο μηχανισμός αύξησης της θερμοκρασίας

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιφανειακές θερμοκρασίες παίζουν κρίσιμο ρόλο στο πόσο ζεστή γίνεται η γύρω περιοχή και αποτελούν κίνδυνο για την υγεία κατά τη διάρκεια ακραίων θερμικών φαινομένων.

Κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα, σημαντικό μέρος της ενέργειας του ήλιου απορροφάται και ανακλάται από τις επιφάνειες που εκτίθενται στις ακτίνες του, με αποτέλεσμα οι θερμοκρασίες τους να αυξάνονται σημαντικά.

Αυτές οι θερμές επιφάνειες στη συνέχεια μεταφέρουν τη θερμότητά τους στον περιβάλλοντα αέρα, αυξάνοντας τη συνολική θερμοκρασία του αέρα.

Ενώ ορισμένες διαπερατές και υγρές επιφάνειες, όπως το γρασίδι ή το χώμα, απορροφούν λιγότερη θερμότητα, άλλα δομικά υλικά, όπως η άσφαλτος ή το σκυρόδεμα, είναι ικανά να απορροφήσουν έως και το 95% της ηλιακής ενέργειας, η οποία στη συνέχεια ακτινοβολείται πίσω.

Τις ημέρες που το θερμόμετρο δείχνει 38°C , η θερμοκρασία αυτή αναφέρεται στη θερμοκρασία του αέρα, την οποία οι μετεωρολόγοι συνήθως μετρούν σε ύψος ενός μέτρου πάνω από την επιφάνεια.

Ωστόσο, σε αυτές τις θερμοκρασίες, οι επιφάνειες, όπως η άσφαλτος ή το τσιμέντο, μπορούν να φτάσουν σε θερμοκρασίες υψηλότερες από 65°C (149°F), οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν εγκαύματα στο δέρμα.

Αστικές θερμικές νησίδες

Η διαδικασία της αστικής ανάπτυξης αλλάζει ριζικά το τοπίο. Οι φυσικές και διαπερατές επιφάνειες αντικαθίστανται από αδιαπέραστες κατασκευές όπως τα κτίρια και οι δρόμοι. Αυτό δημιουργεί αυτό που οι κλιματολόγοι αποκαλούν «αστικές θερμικές νησίδες», περιοχές εντός των πόλεων που παρουσιάζουν σημαντικά υψηλότερες θερμοκρασίες σε σύγκριση με τις κοντινές αγροτικές περιοχές.

Πρόκειται επίσης για περιοχές με υψηλές συγκεντρώσεις ανθρώπων. Στην Ευρώπη, σχεδόν τα μισά σχολεία και νοσοκομεία στις πόλεις βρίσκονται σε αστικές θερμικές νησίδες, εκθέτοντας ευάλωτους πληθυσμούς σε θερμοκρασίες που απειλούν την υγεία, καθώς επιδεινώνονται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με την υπηρεσία περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι αστικές θερμικές νησίδες δημιουργούνται μέσω ενός συνδυασμού παραγόντων. Η αστική γεωγραφία, με τις συνήθη περίκλειστη δομή της, παγιδεύει τη θερμότητα τη νύχτα μην αφήνοντας περιθώριο στον αέρα να κυκλοφορήσει. 

Οι δορυφορικές εικόνες αποκαλύπτουν τη σημασία του πρασίνου στις πόλεις

Οι επιφάνειες  απορροφούν και αποθηκεύουν περισσότερη θερμότητα σε σύγκριση με τη φυσική εδαφοκάλυψη αυξάνοντας περαιτέρω τις θερμοκρασίες.

Σε αυτά χρειάζεται να προστεθεί η ύπαρξη ή μη πρασίνου που παίζει κρίσιμο ρόλο στη μείωση των επφανειακών θερμοκρασιών.

Χρειάζεται να κατανοήσουμε αυτούς τους παράγοντες ώστε να δημιουργήσουμε πιο δροσερές και βιώσιμες πόλεις, αναφέρει το δημοσίευμα επισημαίνοντας τη διαφορά που μπορούν να κάνουν τα πάρκα.

Στο τέλος του άρθρου φιλοξενείται δήλωση του δημάρχου Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, που αναφέρεται στα πάρκα τσέπης: «Πρόκειται για τη δημιουργία χώρων πρασίνου, τη μείωση των θερμοκρασιών, την παροχή ποιότητας ζωής και τη δημιουργία νέων σημείων αναφοράς μέσα στην πόλη».

Παρατίθενται ακόμα θερμικές δορυφορικές εικόνες που αποκαλύπτουν τα θερμικά προφίλ των πόλεων, περιοχές που παρουσιάζουν θερμότερες και ψυχρότερες θερμοκρασίες με βάση το τοπίο της περιοχής.