ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Οι τουρκικές εκλογές και το προσφυγικό

to10.gr 14.05.2023-14:16

Η Τουρκία έχει δεχθεί περίπου 5,5 εκατομμύρια πρόσφυγες, κυρίως Σύρους. Σχεδόν όλα τα κόμματα υπόσχονται να τους στείλουν πίσω

Στο φτωχικό σπίτι τους σε μια υποβαθμισμένη συνοικία στην πρωτεύουσα της Τουρκίας, στην Άγκυρα, ο Ντιντάλ, η Τζαουαχίρ και τα τέσσερα παιδιά τους δεν έχουν καν έπιπλα.

Κοιμούνται σε ψάθες γύρω από ένα μαγκάλι. Προστατεύονται από τη βροχή με μουσαμάδες στην τρύπια στέγη. Για να βγάλουν πέρα, λένε στο AP, κάνουν μεροκάματο όπου βρουν.

Διαβάστε επίσης: Την πόλη των Tvorchi βομβάρδισε ο Πούτιν την ώρα που τραγουδούσαν στη Eurovision

Όμως ακόμη κι έτσι το ζευγάρι των Σύρων προσφύγων από το Χαλέπι θεωρεί τις συνθήκες καλύτερες από αυτές που άφησαν πίσω στην πατρίδα.

Από τότε που ξέσπασε ο εμφύλιος στην πολύπαθη Συρία, το 2011, η Τουρκία έχει δεχτεί στα εδάφη της τους περισσότερους Σύρους πρόσφυγες από κάθε άλλη χώρα.

Σήμερα υπολογίζεται ότι ζουν εκεί 3,65 εκατομμύρια.

Οι περισσότεροι είναι με καθεστώς «προσωρινής προστασίας».

Περίπου 200.000-300.000 έχουν πάρει την τουρκική υπηκοότητα.

Αρκετοί βρίσκονται στην γείτονα πάνω από μια δεκαετία. Στο πέρασμα των χρόνων, έφτιαξαν εκεί οικογένειες.

Πάνω από 900.000 παιδιά Σύρων προσφύγων έχουν γεννηθεί στα τουρκικά εδάφη.

Ευπρόσδεκτοι στην αρχή -καθώς ήταν κυρίως αντικαθεστωτικοί, αλλά και φθηνά εργατικά χέρια- τώρα έχουν γίνει «κόκκινο πανί».

Με εξαίρεση τη Συμμαχία Εργασίας και Ελευθερίας (στην οποία έχει ενταχθεί το αριστερό-φιλοκουρδικό HDP), όλα τα άλλα κόμματα και συνασπισμοί υποσχέθηκαν κατά την προεκλογική περίοδο να τους στείλουν πίσω στη Συρία.

Η οικονομική κρίση έχει πλέον αλλάξει τους όρους της χρόνιας συνύπαρξης.

Καθώς ο μέσος Τούρκος φτωχοποιείται βίαια από τα ανορθόδοξα Erdoganomics, το κλίμα για τους για τους Σύρους πρόσφυγες έγινε εχθρικό.

Από το 2021 και μετά, το αντιπροσφυγικό μένος άρχισε να ξεσπά με βία.

Μετά και τους καταστροφικούς σεισμούς του περασμένου Φεβρουάριο στον νότο, η επιδείνωση της κρίσης στέγης ενέτεινε τη στοχοποίηση.

Για τους περισσότερους πολιτικούς οι Σύροι πρόσφυγες έγιναν βολικός «αποδιοπομπαίος τράγος».

Εν μέσω προεκλογικής περιόδου, έξαρσης του εθνικισμού και ακραίας πόλωσης, το προσφυγικό έγινε ένα από τα βασικά ζητήματα, μαζί με την οικονομία.

«Θολοί» σχεδιασμοί

Για την κυβέρνηση Ερντογάν -που έχει συστηματικά εργαλειοποιήσει το προσφυγικό στην εξωτερική πολιτική της- τα σχέδια επαναπατρισμού Σύρων προσφύγων ήταν από καιρό στην ατζέντα.

Στον συριακό βορρά, η Τουρκία έχει δημιουργήσει ζώνες κατοχής, με τρεις μεγάλης κλίμακας στρατιωτικές εισβολές από το 2016 κατά των Κούρδων της Συρίας.

Πλέον, μαζί με συμμαχικές της συριακές αντικαθεστωτικές δυνάμεις, η Άγκυρα ελέγχει το 10% των εδαφών.

Εδώ και ένα χρόνο, ο Ταγίπ Ερντογάν έχει υποσχεθεί να επανεγκαταστήσει ένα εκατομμύριο Σύρους σε αυτές τις περιοχές.

Η δημογραφική αλλοίωση θεωρείται από πολλούς μέρος του σχεδιασμού.

Η Άγκυρα μιλά για πρόγραμμα «εθελοντικών επιστροφών». Όμως οργανώσεις, όπως το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κάνουν λόγο για παράνομες απελάσεις.

Η αντιπολιτευόμενη «Συμμαχία του Έθνους» -ένα ετερόκλητο κράμα από κεμαλιστές, εθνικιστές και ισλαμιστές- έχει επίσης δεσμευτεί για επαναπατρισμό των Σύρων προσφύγων, συντεταγμένα.

Συμπεριέλαβε το θέμα στο προεκλογικό της πρόγραμμα. Μεταξύ άλλων, προβλέπει επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας με την Ε.Ε. του 2016 για το προσφυγικό.

Ο προεδρικός της υποψήφιος, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, διακηρύττει ότι θέλει να στείλει πίσω στην πατρίδα τους τους Σύρους πρόσφυγες «μέσα σε δύο χρόνια».

Την περασμένη εβδομάδα, δε, λίγο πριν από την επιστροφή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο και την -πρώτη εδώ και 12 χρόνια- συνάντηση των ΥΠΕΞ Τουρκίας και Συρίας, στη Μόσχα, ο Κιλιτσντάρογλου παρουσίασε σχέδιο για την επιστροφή των Σύρων προσφύγων.

Μίλησε για εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων με την κυβέρνηση Άσαντ. Για υπογραφή πρωτοκόλλου εγγυήσεων ασφάλειας των επαναπατρισθέντων προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων του ΟΗΕ και της ΕΕ. Για ανοικοδόμηση της Συρίας από τουρκικές εταιρείες, αλλά με ευρωπαϊκά κεφάλαια -παρά τις δυτικές κυρώσεις στο καθεστώς Άσαντ.

«Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να δώσει αυτά τα κονδύλια. Αδελφέ, αν δεν τα δώσεις, δεν θα κρατήσω αυτούς τους ανθρώπους εδώ, συγγνώμη. Θα ανοίξω τις πύλες, θα τους αφήσω να πάνε όπου θέλουν», είπε τις προάλλες ο Κιλιτσντάρογλου στο δίκτυο KRT TV.

«Δεν θέλω να μείνουν εδώ».

Υποσχέσεις vς ρεαλισμού και κάλπης

«Πιστεύω ότι ο Άσαντ είναι πιο πρόθυμος να σφίξει το χέρι του Κιλιτσντάρογλου, παρά του Ερντογάν», παρατηρεί στο Al Monitor o Σονέρ Τσαγαπτάι, διευθυντής του τουρκικού ερευνητικού προγράμματος στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον για την Πολιτική στην Εγγύς Ανατολή.

Όπως πολλοί αναλυτές, ωστόσο, θεωρεί τα ένθεν κακείθεν σχέδια περί μαζικού επαναπατρισμού Σύρων προσφύγων δύσκολα υλοποιήσιμα. Τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα.

Η εξομάλυνση των τουρκο-συριακών σχέσεων προϋποθέτει την απόσυρση των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων από τον συριακό βορρά, τερματισμό της υποστήριξης της Άγκυρας στις συριακές αντικαθεστωτικές ομάδες και αναδίπλωση της πολιτοφυλακής YPG των Κούρδων της Συρίας: «τρομοκρατών» κατά την Τουρκία και πολύτιμων συμμάχων των ΗΠΑ στην περιοχή.

«Μιλώντας ρεαλιστικά, η εφαρμογή των υποσχέσεων [για επαναπατρισμό των Σύρων προσφύγων] είναι πολύ πιο δύσκολη από την αποκατάσταση της [τουρκικής] οικονομίας», λέει στο AP o Ομάρ Κάντκοϊ, ειδικός σε θέματα μετανάστευσης της τουρκικής δεξαμενής σκέψης TEPAV.

Από τους σχεδόν 240.000 Σύρους πρόσφυγες που έχουν πολιτογραφηθεί στην Τουρκία, εν τω μεταξύ, περίπου 140.000 μπορούν -βάσει του ηλιακού ορίου- να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα σε αυτές τις εκλογές. Καταγεγραμμένη, η τάση τους είναι προς το «στρατόπεδο» Ερντογάν.

Η αντιπολιτευόμενη «Συμμαχία του Έθνους» κατηγόρησε τον Τούρκο πρόεδρο ότι εργαλειοποίησε την χορήγηση υπηκοότητας για να ενισχύσει την εκλογική του βάση.

Όμως κατά τον Αμπντουλκαντέρ Αλφλεφί, μέλος του Συριακού Εθνικού Συμβουλίου στην Τουρκία -ήτοι της συριακής αντιπολίτευσης που εδρεύει στην γείτονα- είναι η αντιμεταναστευτική ατζέντα του Κιλιτσντάρογλου και του συνασπισμού του που έχει παίξει μεγάλο ρόλο.

Ως εκ τούτου, είπε στο Middle East Eye, οι Σύροι ψηφοφόροι στην Τουρκία εξακολουθούν να βλέπουν τον Ερντογάν ως «το μη χείρον βέλτιστον».

Ανεξαρτήτως του αποτελέσματος της κάλπης, όσοι δεν έχουν την τουρκική υπηκοότητα κοιτούν ανήσυχα την επόμενη ημέρα.

Δεν βλέπουν μέλλον στη Συρία, ούτε αισθάνονται πια ασφαλείς στην Τουρκία, τόνισε στην Deutsche Welle o Μουράτ Ερντογάν, ερευνητής σε θέματα μετανάστευσης στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας.

Μελέτες του δείχνουν ότι όλο και περισσότεροι θέλουν να φύγουν από την Τουρκία, ειδικά προς την Ευρώπη.