Τουρκία: Στα πρόθυρα δικτατορίας η Άγκυρα

Το 2005 κατάφερε να ξεκινήσει μία διαδικασία που δεν κατάφερε κανένας εκ των προκατόχων του: την επίσημη έναρξη των συνομιλιών για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μια μέρα.

Η γένεση του αυταρχικού Ερντογάν

Ωστόσο, όσο περισσότερο ο Ερντογάν είναι στην εξουσία, τόσο πιο αυταρχικός γίνεται. Έπειτα από 11 χρόνια ως πρωθυπουργός εξελέγη πρόεδρος και έβαλε στόχο να μετατρέψει αυτή την προηγουμένως αδύναμη θέση σε κυρίαρχη θέση.

Μετά από μια απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, οδήγησε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στην απόλυση ή στην σύλληψη, ακόμη και για την φήμη σύνδεσης με την θρησκευτική ομάδα που κατηγορήθηκε για το πραξικόπημα. 

Πώς άλλαξε η πολιτική στρατηγική του Ερντογάν

Σύμφωνα με την ειδική έκθεσή που περιλαμβάνεται σε αυτό το τεύχος του Economist, έχει σταθερά επιλέξει τους θεσμούς, διαβρώνοντας τους ελέγχους και τις ισορροπίες. Έχει μετατρέψει μεγάλο μέρος των ΜΜΕ σε εργαλείο κρατικής προπαγάνδας. Ουσιαστικά έχει λογοκρίνει το διαδίκτυο. Έχει ρίξει πολλούς επικριτές, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών της αντιπολίτευσης, στη φυλακή. Έχει παραγκωνίσει τους αντιπάλους του εντός του κόμματος. Έχει υποτάξει το δικαστικό σώμα, χρησιμοποιώντας τα δικαστήρια για να παρενοχλήσει τους αντιπάλους.

Πλησιάζοντας την τρίτη δεκαετία στην εξουσία, κάθεται σε ένα τεράστιο παλάτι και δίνει εντολές σε αυλικούς πολύ φοβισμένους για να του πουν πότε κάνει λάθος. Οι ολοένα και πιο εκκεντρικές πεποιθήσεις του γίνονται γρήγορα δημόσια πολιτική. Έτσι, έχει επιβάλει σε μια προηγουμένως ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα μια νομισματική θεωρία που είναι κατηγορηματικά απατηλή. Πιστεύει ότι η θεραπεία για τον πληθωρισμό είναι να βγάλεις χρήματα φθηνότερα. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που ο τουρκικός πληθωρισμός βρίσκεται στο 64%. Το βιοτικό επίπεδο συρρικνώνεται.

Για πρώτη φορά η ήττα είναι πολύ κοντά

Πριν από τρία χρόνια το κόμμα του κ. Ερντογάν έχασε τις δημαρχιακές εκλογές στις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της Άγκυρας, της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μπορεί να χάσει την προεδρία σε τέσσερις μήνες, εάν η αντιπολίτευση ενωθεί πίσω από τον καλύτερο υποψήφιο της και οι εκλογές είναι λίγο πολύ καθαρές.

Αυτό είναι ένα μεγάλο αν. Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, ίσως ο πιο εύλογος αντίπαλος του κ. Ερντογάν, καταδικάστηκε πρόσφατα σε φυλάκιση και απαγόρευση συμμετοχής στην πολιτική, επειδή αποκάλεσε τους εκλογικούς αξιωματούχους που ακύρωσαν την πρώτη του δημαρχιακή νίκη, «ηλίθιους».

Η κυβέρνηση ζήτησε από το συνταγματικό δικαστήριο της Τουρκίας να αναστείλει την λειτουργία του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (hdp), του μεγαλύτερου κουρδικού κόμματος, πολλοί από τους ηγέτες του οποίου βρίσκονται στη φυλακή. Το δικαστήριο έχει παγώσει τους τραπεζικούς λογαριασμούς του κόμματος. Οπότε η αντιπολίτευση θα χρειαστεί την υποστήριξη των Κούρδων ψηφοφόρων εάν θέλει να κερδίσει τον Ερντογάν. 

Τι θα μπορούσε να κάνει ο Ερντογάν σε ένα μη δημοκρατικό καθεστώς

Ο κ. Ερντογάν παρομοίασε κάποτε τη δημοκρατία με ένα ταξίδι με τραμ: όταν φτάνεις στον προορισμό σου, κατεβαίνεις. Υπό τον ίδιο, οι εκλογές ήταν σπάνια εντελώς δίκαιες, αλλά ήταν σε γενικές γραμμές ελεύθερες, με μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων να συμμετάσχουν. Η ανησυχία αυτή τη φορά είναι ότι, με τον κ. Ερντογάν να φοβάται την ήττα, οπότε θα μπορούσε να διασφαλίσει ότι οι εκλογές δεν είναι ούτε δίκαιες, ούτε ελεύθερες.

Η Αμερική και η ΕΕ πολύ συχνά συγκρατούνται από το να επικρίνουν τον κ. Ερντογάν από φόβο μήπως αποξενώσουν έναν κομβικό αν και ενοχλητικό σύμμαχο. Κανείς δεν θέλει μια χώρα τόσο σημαντική όσο η Τουρκία να γίνει εντελώς αυταρχική. Όλοι γνωρίζουν ότι ένας αγανακτισμένος, απομονωμένος Τούρκος πρόεδρος θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλα προβλήματα. Θα μπορούσε να ξεκινήσει ακόμη πιο σκληρές εδαφικές διαμάχες με την Ελλάδα και με την Κύπρο.

Θα μπορούσε να δημιουργήσει περαιτέρω σύγχυση και διαμάχες στη Συρία. Θα μπορούσε να επιτρέψει στους 5 εκατομμύρια μετανάστες και πρόσφυγες στην Τουρκία να σαλπάρουν για τη νότια Ευρώπη, κάτι που πολλοί θα προσπαθούσαν αν μπορούσαν. Και θα μπορούσε να προχωρήσει πέρα από την τρέχουσα άρνησή του να πάρει θέση στην Ουκρανία, παρά το γεγονός ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ, συνεχίζοντας να εμποδίζει την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Γιατί η Τουρκία χρειάζεται την Δύση

Ωστόσο, η Τουρκία χρειάζεται επίσης τη Δύση, κυρίως για να αποκαταστήσει κάποια σταθερότητα στην ταλαιπωρημένη οικονομία της. Αν και οι συνομιλίες για την ένταξη της μπορεί να έχουν κολλήσει, εξακολουθεί να ελπίζει σε μια αναβαθμισμένη και διευρυμένη τελωνειακή ένωση με την ΕΕ που θα τονώσει την ανάπτυξη. Πρέπει να βρει έναν τρόπο να αναζωογονήσει τις άμεσες ξένες επενδύσεις, οι οποίες έχουν υποχωρήσει ως απάντηση στην πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα.

MUST READ

Γκος στο «10»: «Τώρα βλέπετε τις πραγματικές δυνατότητές μας»

Η Τουρκία βασίζεται στη δυτική τεχνολογία για να βελτιώσει τη χαμηλή παραγωγικότητά της. Και θέλει δυτικά όπλα, κυρίως αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη. Δεν θα ήταν σε θέση να εξασφαλίσει τίποτα από αυτά τα πράγματα εάν ο κ. Ερντογάν γυρνούσε την πλάτη του στη δημοκρατία και γίνονταν μέλος της λέσχης των δικτατόρων. Όλα αυτά του δίνουν ένα ισχυρό κίνητρο να διατηρήσει τη Δύση.