«Μένει Μυστικό – Ας γίνουμε η φωνή τους!»: Στοιχεία σοκ για την κακοποίηση παιδιών

Κάθε παιδί έχει δικαίωμα να μεγαλώσει σε ένα υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον. Ωστόσο, σύμφωνα με την Unicef, παγκοσμίως, υπολογίζεται ότι 2,7 εκατομμύρια παιδιά ζουν σε ιδρυματική φροντίδα – και ο πραγματικός αριθμός είναι πιθανότατα πολύ υψηλότερος.

Τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Κακοποίησης που τιμάται κάθε χρόνο στις 19 Νοεμβρίου, σοκάρουν. Όπως υποστηρίζει η Unicef, η άμεση και μακροπρόθεσμη ζημιά που προκαλείται από τον χωρισμό της οικογένειας και την ακατάλληλη εναλλακτική φροντίδα, ιδιαίτερα σε ιδρύματα, είναι καλά τεκμηριωμένη. Τα ιδρύματα συχνά χαρακτηρίζονται από εγγενώς επιβλαβείς ρυθμίσεις διαβίωσης.

• Διαβάστε επίσης: Τρομερά σκηνικά στη Φιλαντέλφεια με Χάρελ και Αντετοκούνμπο – «Θα σε πλακώσω στο ξύλο, εδώ δεν είναι το γαμ…νο το Μιλγουόκι» (vids)

Τα παιδιά μπορεί να βιώσουν αναγκαστική συμβίωση και σταθερές ρουτίνες που δεν είναι προσαρμοσμένες στις ατομικές τους ανάγκες. Συχνά στερούνται της ικανότητας να κάνουν επιλογές που ταιριάζουν με τα καλύτερα συμφέροντά τους.

Πάνω από 1 στα 4 παιδιά σε ιδρύματα υφίστανται σεξουαλική βία

Επιπλέον, τα παιδιά σε εναλλακτική φροντίδα απομονώνονται τακτικά από τις οικογένειές τους και τις τοπικές κοινότητες. Στερώντας τη γονική φροντίδα, μπορούν να υποστούν σωματικές, ψυχολογικές, συναισθηματικές και κοινωνικές βλάβες – με συνέπειες που διαρκούν μια ζωή. Αυτά τα παιδιά είναι επίσης πιο πιθανό να βιώσουν βία, κακοποίηση, παραμέληση και εκμετάλλευση.

Σύμφωνα πάντα με την Unicef, πάνω από 1 στα 4 παιδιά που διαβιούν σε ιδρύματα παιδικής προστασίας υφίστανται σεξουαλική κακοποίηση ενόσω βρίσκονται σε καθεστώς κοινωνικής φροντίδας.

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο στην Ελλάδα με πρόσφατο νόμο (Ν. 4837/2021) έγινε προϋπόθεση το λευκό ποινικό μητρώο για όποιον εργάζεται σε δομή που φροντίζει παιδιά και ταυτόχρονα ορίστηκε υπεύθυνος παιδικής προστασίας μέσα σε κάθε δομή – ένα πρόσωπο αναφοράς δηλαδή, για την έγκαιρη γνωστοποίηση των περιστατικών κακοποίησης στις αρμόδιες αρχές.

Σοκάρουν τα στοιχεία για την Ελλάδα

Με αφορμή τη σημερινή παγκόσμια ημέρα κατά της κακοποίησης παιδιών,  “Το Χαμόγελο του Παιδιού”,  στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα – προσκλητήριο.

Οπως αναφέρεται σε σχετική ενημέρωση, «Το Χαμόγελο του Παιδιού» ενώνει δυνάμεις με 800 φορείς σε όλο τον κόσμο για δώσει τέλος στον αργό θάνατο των παιδιών λόγω της σεξουαλικής κακοποίησης, συλλέγοντας μεταξύ άλλων υπογραφές: https://meneimystiko.gr/ 

• Το Α’ Δεκάμηνο του 2022 καταγράφηκε αύξηση στα περιστατικά παιδιών θυμάτων βίας που αναφέρθηκαν στον Οργανισμό «Το Χαμόγελο του Παιδιού»
• «Το Χαμόγελο του Παιδιού» χειριζόταν 10 νέες υποθέσεις παιδιών θυμάτων βίας ανά ημέρα
• Κάθε μέρα «Το Χαμόγελο του Παιδιού» ενημέρωνε τις Εισαγγελικές και Αστυνομικές Αρχές για 7 παιδιά σε κίνδυνο
• Ανά περίπου μια ημέρα «Το Χαμόγελο του Παιδιού» πραγματοποίησε επιτόπια παρέμβαση για ένα παιδί που έπρεπε να μεταφερθεί σε ένα προστατευμένο περιβάλλον.

Πιο αναλυτικά

Με βάση τα στατιστικά Κακοποίησης του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού»,

Το Α’ Δεκάμηνο του 2022:

• Η Γραμμή SOS 1056 διαχειρίστηκε 178.485 κλήσεις
• Καταγράφηκε αύξηση 8.38% στις ανώνυμες και επώνυμες αναφορές και αύξηση 38,57% στον αριθμό παιδιών
• Η Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών και Εφήβων 116111 διαχειρίστηκε 3. 084 κλήσεις και 514 μηνύματα μέσω CHAT 1056
• Έλαβε 1.112 επώνυμες και ανώνυμες αναφορές  κακοποίησης και παραμέλησης για 1.854 παιδιά. Από αυτά τα 1.854 παιδιά – μόνο τα 37! – αφορούσαν περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης
• Πραγματοποιήθηκαν 161 επιτόπιες παρεμβάσεις για 241 παιδιά σε κίνδυνο σημειώνοντας αύξηση 24.87% επί του συνολικού αριθμού παιδιών σε σχέση με το Α’ Δεκάμηνο του 2021
• Σήμερα, στα 11 Σπίτια του Οργανισμού μεγαλώνουν 270 παιδιά και στηρίζονται 96 ενήλικα παιδιά
• Σε σχέση με το Α’ Δεκάμηνο του 2021 υπήρξε αύξηση 38,57% επί του συνολικού αριθμού παιδιών.

Βάσει των ετήσιων στατιστικών στοιχείων του Οργανισμού για το 2021:

• Η Εθνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 δέχτηκε και διαχειρίστηκε 190.153 κλήσεις
• Έλαβε και διαχειρίστηκε 884 επώνυμες και ανώνυμες αναφορές για 1.559 παιδιά
• Προχώρησε σε 141 επιτόπιες παρεμβάσεις για 203 παιδιά, που διέτρεχαν άμεσα κίνδυνο
• Η Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών και Εφήβων 116111 δέχτηκε 2.437 κλήσεις
• Σε 3.610 άτομα πραγματοποιήθηκε συμβουλευτική υποστήριξη μέσω 2.437 κλήσεων στην Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών και Εφήβων 116111, μέσω 1.040 επικοινωνιών στο CHAT 1056
• Έλαβε 167 αιτήματα φιλοξενίας για 239 παιδιά
• Στα 11 Σπίτια του Οργανισμού μεγάλωναν 333 παιδιά και στήριξε 89 ενήλικα παιδιά.

Φρικτή πραγματικότητα

Η φρικτή πραγματικότητα της ζωής των κακοποιημένων παιδιών που αναδεικνύεται έντονα από την τρέχουσα επικαιρότητα και δημοσιογραφική κάλυψη δικαιώνει «Το Χαμόγελο του Παιδιού», το οποίο, από ιδρύσεώς του, αξιώνει και προτείνει τις απαραίτητες παρεμβάσεις από τους αρμόδιους φορείς στην Ελλάδα για την προστασία κάθε παιδιού από τη σεξουαλική κακοποίηση, αναφέρεται στην ανακοίνωση της οργάνωσης.

Δεδομένου ότι το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις, συμβάλλοντας στον αργό «θάνατο» εκατομμύρια παιδιών, «Το Χαμόγελο του Παιδιού» ενώνει δυνάμεις σε παγκόσμια επίπεδο, και στις 24 Νοεμβρίου 2022, διοργανώνει Διεθνές Συνέδριο για το φαινόμενο της Σεξουαλικής Κακοποίησης των Παιδιών με θέμα «Μένει Μυστικό. Ας γίνουμε η φωνή τους», το οποίο θα πραγματοποιηθεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με τη συμμετοχή διακεκριμένων επιστημών του εξωτερικού και της Ελλάδας.

Δείτε τι δήλωσε ο πρόεδρος  του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού», κ. Κώστας Γιαννόπουλος, με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα για την προστασία των παιδιών κατά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης χθες, και την Παγκόσμια Ημέρα ενάντια στην κακοποίηση των παιδιών, σήμερα.

Να δοθεί άμεση προτεραιότητα στην προστασία των παιδιών

Ειδικοί, επιστήμονες, θύματα και κοινωνικοί φορείς κάνουν έκκληση να δοθεί άμεση προτεραιότητα στην προστασία των παιδιών με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Κακοποίησης που τιμάται κάθε χρόνο στις 19 Νοεμβρίου. Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, εκπρόσωποι από το «Χαμόγελο του Παιδιού» και το Σωματείο «Ελίζα» τονίζουν ακόμα μία φορά ότι το κλειδί στην αντιμετώπιση του προβλήματος είναι να αλλάξει η νοοτροπία και οι φρικαλεότητες να βγαίνουν στο φως.

Όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η διευθύντρια του «Ελίζα», Βάνα Μαρκετάκη «έχουμε όλοι την εντύπωση ότι από την εποχή της πανδημίας και έως σήμερα, στη χώρα μας, έχει υπάρξει μία ανάγκη «αποκάλυψης» των περιστατικών, με πυροδότηση τη γενναία αποκάλυψη της oλυμπιονίκη Σοφίας Μπεκατώρου, για τη σεξουαλική κακοποίηση στην οποία υποβλήθηκε από έναν άνθρωπο του οικείου περιβάλλοντος της (9 στα 10 περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης συμβαίνει στο παιδί από έναν άνθρωπο του κοντινού, οικογενειακού, οικείου περιβάλλοντος του). Η κοινωνία μας φάνηκε δεκτική στο να ακούσει και έτοιμη να μιλήσει. Ολοένα και περισσότερα περιστατικά άρχισαν να αποκαλύπτονται, ενώ φάνηκε αύξηση των αναφορών και των καταγγελιών, σύμφωνα με στοιχεία τηλεφωνικών γραμμών βοήθειας». Ωστόσο, τονίζει ότι η Ελλάδα πρέπει να αποκτήσει σύντομα ένα εθνικό σύστημα καταγραφής, το οποίο να θα αποτυπώνει τα περιστατικά αποκαλύπτοντας τις μορφές κακοποίησης και τα ποσοστά τους. «Έως σήμερα το μόνο στο οποίο βασιζόμαστε είναι τα στοιχεία που μας έδωσε η έρευνα Becan* του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, σύμφωνα με την οποία η σωματική κακοποίηση εμφανίζονταν σε ποσοστά 47,38%, η σεξουαλική κακοποίηση σε ποσοστό 9,54%, η ψυχολογική/λεκτική κακοποίηση σε ποσοστό 70.02% και η παραμέληση στο 26.41%. Ωστόσο, οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα αναφερθέντα περιστατικά, αυτά δηλαδή που δημοσιοποιούνται ή καταγγέλλονται στις εισαγγελικές αρχές και στην αστυνομία, αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου, ενώ τα άγνωστα περιστατικά, αυτά που παραμένουν γνωστά σε έναν μικρό κύκλο θύματος-θύτη είναι το πραγματικό παγόβουνο. Σύμφωνα με στοιχεία του τελευταίου σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας στα παιδιά, έγινε αναφορά για έναρξη ενός εθνικού συστήματος καταγραφής, η οποία και αναμένεται», σημειώνει ακόμα η κ. Μαρκετάκη.

Την ίδια ακριβώς παρατήρηση κάνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Φωτεινή Παπαδάτου, που είναι ψυχολόγος του «Χαμόγελου του Παιδιού» στην Κρήτη. «Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ένα εθνικό και ενιαίο σύστημα καταγραφής περιστατικών βίας, ούτε γίνονται συστηματικά επιστημονικές έρευνες γενικεύσιμες στον πληθυσμό. Μπορούμε, όμως, να σας μεταφέρουμε την εικόνα του δικού μας Οργανισμού, στον οποίο καταγράφουμε σταθερά, ανελλιπώς, και σε 24ωρη βάση το φαινόμενο.

   Οι μαρτυρίες στο «Χαμόγελο του Παιδιού»

«Μας καλούν για όλες τις προαναφερόμενες μορφές βίας, λιγότερο συχνά για σεξουαλική κακοποίηση. Πολλά παιδιά βιώνουν ενδοικογενειακή βία, σχολικό εκφοβισμό κ.α.» λέει η κ. Παπαδάτου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, προσθέτοντας: «Σήμερα, μετά από 27 χρόνια Δράσης, νιώθουμε ιδιαίτερα περήφανοι που έχουμε καταφέρει τα ίδια τα παιδιά να μας μιλάνε και να μας εμπιστεύονται. Σχεδόν οι μισές κλήσεις που δεχόμαστε είναι από παιδιά. Για κάποια παιδιά «Το Χαμόγελο του Παιδιού» δεν ήταν μόνο η λύση να σωθούν από την κακοποίηση. Για κάποια παιδιά είναι ο λόγος που είναι ζωντανά, μαζί μας». Και αναφέρεται μάλιστα και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως αυτή της Ιωάννας που σήμερα είναι 24 ετών και μεγάλωσε με δύο γονείς που την κακοποιούσαν θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή της. Δύο φορές είχε επισκεφθεί το πλησιέστερο Αστυνομικό Τμήμα, καταγγέλλοντας την κακοποίηση και τον φόβο για τη ζωή της και τις δύο όμως έφυγε άπραγη. Την τρίτη φορά κάλεσε το «Χαμόγελο» και ζήτησε βοήθεια. «Μεταβήκαμε με την Ιωάννα στο Αστυνομικό Τμήμα, αναλάβαμε όλα όσα έπρεπε και πλέον αφού εισακούστηκε, με εισαγγελική εντολή απομακρύνθηκε από την οικογένεια. Επόμενος σταθμός το Νοσοκομείο όπου όταν έσβησαν τα φώτα, πίστεψε ότι είναι πια μόνη. Κάτι που η ψυχολόγος το ανέτρεψε μιας και κάθισε μαζί της. Στο διάστημα που ακολούθησε η Ιωάννα είχε την τύχη να βρεθεί σε μία υπέροχη ανάδοχη οικογένεια, που της παρείχε καταρχήν ασφάλεια και όλα όσα είχε ανάγκη. Δώδεκα χρόνια μετά η Ιωάννα, φοιτήτρια πια επισκέφθηκε το Χαμόγελο και μας είπε: »την ημέρα που η ψυχολόγος ήταν δίπλα μου, κατάλαβα ότι ποτέ δεν θα είμαι μόνη μου. Το Χαμόγελο ήταν ο μόνος τρόπος για να σβήσει το λάθος που έκανε η φύση, να είμαι κόρη αυτών των ανθρώπων που με κακοποίησαν»».

   Ποιες είναι οι μορφές κακοποίησης στα παιδιά

Η πιο φρικιαστική είναι σεξουαλική κακοποίηση αλλά δεν σταματά εκεί. «Όταν αναφερόμαστε σε παιδική κακοποίηση συμπεριλαμβάνουμε όλες τις μορφές βίας στα παιδιά. Δηλαδή, την ψυχική/λεκτική βία, τη σωματική βία, τη σεξουαλική βία και την παραμέληση. Όλες αυτές οι μορφές κακομεταχείρισης/κακοποίησης οδηγούν σε τραύματα ανεξάρτητα από το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού. Όσο πιο σύντομα στη ζωή ενός παιδιού συμβεί ή ξεκινήσει να συμβαίνει η κακοποιητική συμπεριφορά, πχ. στο στάδιο ταχείας ανάπτυξης 0-5 ετών, τόσο πιο βαθιά είναι ανεξίτηλα είναι τα τραύματα. Στην παιδική κακοποίηση τα τελευταία χρόνια συμπεριλαμβάνεται και η κακοποίηση που λαμβάνει χώρα στον κυβερνοχώρο, ενώ σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, στην παιδική κακοποίηση εμπίπτει το Σύνδρομο «Μυνχάουζεν δια αντιπροσώπου», η συστεμική κακοποίηση (από τις υπηρεσίες προστασίας του παιδιού), η έκθεση σε βία (ενδοοικογενειακή βία) -σύνδρομο του αμέτοχου θεατή, η παιδική εργασία, η κακοποίηση και παραμέληση των παιδιών σε ιδρύματα, η σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων (παιδικό trafficking)», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Μαρκετάκη.

   Πώς πρέπει να αντιδρά κανείς απέναντι σε τέτοια περιστατικά

Το σημαντικότερο όλων, σύμφωνα με τους ειδικούς είναι περιστατικά παιδικής κακοποίησης να μην μένουν κρυφά. «Δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Είναι σημαντικό για όλους μας, γείτονες, επαγγελματίες που εργαζόμαστε κοντά σε παιδιά, φίλοι, συγγενείς, όλοι οι ενήλικες που αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι μας δημιουργεί υποψίες, μας βάζει σε σκέψεις, να απευθυνθούμε σε μία Γραμμή Βοήθειας, να συζητήσουμε τις σκέψεις μας και φυσικά, εφόσον το περιστατικό μας «βασανίζει», να το αναφέρουμε στην Εισαγγελία. Είναι απολύτως βέβαιο ότι είναι προτιμότερο να αναφερθούμε σε ένα περιστατικό με υποψία κακοποίησης και να έχουμε κάνει λάθος, παρά να στρέψουμε το βλέμμα αλλού και να αφήσουμε ένα παιδί να κακοποιείται. Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι την αναφορά μας μπορούμε να την κάνουμε και ανώνυμα, εάν δεn θέλουμε να αποκαλυφθούμε. Είναι ανακουφιστικό να γνωρίζουμε ότι αναφέρουμε υποψία και όχι βεβαιότητα. Αυτήν, την αναλαμβάνουν άλλοι», σημειώνει η διευθύντρια του Σωματείου «Ελίζα».

Η αναγνωρισμένη ως Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1056 λειτουργεί όλο το 24ωρο, 365 ημέρες τον χρόνο και είναι στη διάθεση κάθε παιδιού και ενήλικα.

«Μπορούν να μας καλέσουν παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικοί, γείτονες, απλοί πολίτες που θέλουν να βοηθήσουν ένα παιδί που υποφέρει ή κινδυνεύει, 24 ώρες το 24ωρο, ανώνυμα και δωρεάν. Επιπλέον, η εφαρμογή Chat 1056, είναι ένας νέος προσφιλής στα παιδιά και τους νέους τρόπος επικοινωνίας για να αισθάνονται την ασφάλεια να επικοινωνούν μαζί μας με γραπτά μηνύματα. Κανένα παιδί δεν πρέπει να κρατά μυστικό κάτι που το κάνει να υποφέρει, να πονάει, να ντρέπεται, να μην μπορεί να κοιμηθεί τα βράδια. Η Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα παιδιά SOS 1056 είναι δίπλα σας. Είμαστε εδώ για όλα τα παιδιά, αλλά και τους γονείς τους, για ό,τι τούς συμβαίνει, για ό,τι τούς απασχολεί, ώστε μαζί να βρούμε μία λύση στο πρόβλημά τους», λέει η κ. Παπαδάτου από το «Χαμόγελο του Παιδιού».