Δημοσκόπηση: Πώς κρίνουν οι πολίτες τη Δικαιοσύνη – Ποιο το βασικότερο πρόβλημα

Σημαντικά στοιχεία για τη Δικαιοσύνη στην Ελλάδα, την επαφή του πολίτη με τα δικαστήρια, την ανεξαρτησία της, τους υψηλούς βαθμούς ανταπόκρισης και την ποιότητά της, εξάγονται από την έρευνα της Metron Analysis.
Η έρευνα παρουσιάστηκε στο συνέδριο του Κύκλου Ιδεών που διοργανώνει ο Ευάγγελος Βενιζέλος με θέμα: «Δικαιοσύνη: Η μεταρρύθμιση μιας εξουσίας και η αφύπνιση μιας ιδέας».

Διαβάστε επίσης: Πετράλωνα: Χαμός on air με Σούρα και δικηγόρο του πατέρα – «Θα μείνετε με ανοιχτό το στόμα όταν…»

Εκεί όπου μιλούν μεταξύ άλλων, ο πανεπιστημιακός καθηγητής Ευάγγελος Βενιζέλος, ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, ο υπουργός Δικαιοσύνης, πρώην υπουργοί Δικαιοσύνης, οι πρόεδροι του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί εν ενεργεία και επί τιμή, οι πρόεδροι των δικαστικών Ενώσεων και της Ολομέλειας των προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων, μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, εκπρόσωποι του δικηγορικού σώματος και επιχειρηματικού κόσμου, δημοσιογράφοι, κ.λπ.

Τα βασικά στοιχεία της έρευνας της Metron Analysis με επιστημονικό υπεύθυνο τον Στράτο Φαναρά, η οποία έγινε από 18 έως 24 Οκτωβρίου σε 1.316 άτομα είναι τα εξής:

• Το αρχικό ερώτημα που τέθηκε στους ερωτώμενους ήταν εάν τα τελευταία 10 χρόνια είχαν προσωπικά κάποια επαφή με την ελληνική δικαιοσύνη.

Θετικά απάντησε το 21% και αρνητικά το 79%. Ειδικότερα, οι άνδρες φαίνεται να έχουν συχνότερη επαφή με τη δικαιοσύνη απ’ ό,τι οι γυναίκες, όπως επίσης ορισμένες επαγγελματικές κατηγορίες σαν τους ελεύθερους επαγγελματίες (31%), τους ανέργους (26%) και τους γεωργούς (25%), ενώ ως προς την υποκειμενική κοινωνική ένταξη το ίδιο ισχύει για τους μικρομεσαίους (25%) και ακόμη περισσότερο για την ανώτερη τάξη (36%).
Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι η επαφή με την ελληνική δικαιοσύνη φαίνεται να είναι συχνότερη όσο υψηλότερο είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο των πολιτών.

• Το δεύτερο ερώτημα ήταν υπό ποια ιδιότητα ήρθε σε επαφή με την ελληνική δικαιοσύνη αυτό το 21% του πληθυσμού. Οι διαθέσιμες απαντήσεις στο ερώτημα αυτό ήταν πολλαπλές, καθώς σε διάστημα 10ετίας μπορεί κανείς να έχει έρθει σε επαφή με το δικαστικό σύστημα με περισσότερες από μία ιδιότητες. Πράγματι, οι ερωτώμενοι δήλωσαν ότι ήρθαν σε επαφή με το σύστημα απονομής δικαιοσύνης με 1,2 ιδιότητες κατά μέσο όρο.
  Τις περισσότερες αναφορές συγκέντρωσε η ιδιότητα του μάρτυρα (43%), και στη συνέχεια σημειώνουμε τις αναφορές στο «ζεύγος» μηνυτής-μηνυόμενος (21% και 8% αντίστοιχα), ενάγων-εναγόμενος (14% και 7%), αλλά και στην ιδιότητα του κατηγορούμενου (14%).

• Ως προς τις δημογραφικές διαστάσεις, πάντως, έχει ενδιαφέρον το στοιχείο ότι οι γυναίκες αναφέρουν την ιδιότητα μηνυτής-ενάγων σε βαθμό υψηλότερο απ’ ό,τι οι άνδρες (23% και 15% έναντι 19% και 13% αντίστοιχα).
  Επίσης, στην προηγούμενη ερώτηση είδαμε ότι όσο υψηλότερο είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο, τόσο συχνότερη είναι και η επαφή με τη δικαιοσύνη. Με ποια ιδιότητα όμως;
  Φαίνεται ότι όσοι διαθέτουν ανώτερη/ανώτατη εκπαίδευση ήρθαν γενικά περισσότερο σε επαφή με το δικαστικό σύστημα την τελευταία 10ετία απ’ ό,τι ο γενικός πληθυσμός (26% έναντι 21%), ωστόσο ως προς την ιδιότητα δηλώνουν περισσότερο «ενάγων» (16% έναντι 12% όσων διαθέτουν έως μέση εκπαίδευση) και «εναγόμενος» (8% έναντι 5%). Εδώ όμως συμπεριλαμβάνονται και οι επαγγελματίες της δικαιοσύνης (ιδιότητα «δικηγόρος» δηλώνουν το 7% όσων διαθέτουν ανώτερη εκπαίδευση), συνεπώς η επίδραση της παρουσίας των δικηγόρων ενδεχομένως εξηγεί και την αυξημένη συχνότητα επαφής με τη δικαιοσύνη για τους κατέχοντες ανώτερη εκπαίδευση σε σχέση με τους υπόλοιπους.
• Κλείνοντας την ενότητα της εμπειρικής πρόσληψης της επαφής με την ελληνική δικαιοσύνη, προκύπτουν δύο ευρήματα.
  Αφενός, το εύλογο εύρημα ότι δεν είναι όλοι ικανοποιημένοι με την απόδοση δικαιοσύνης, καθώς όταν η δικαιοσύνη τέμνει μια διαφορά κάποιος δικαιώνεται και κάποιος όχι: 42% δηλώνουν ότι στην περίπτωσή τους αποδόθηκε δικαιοσύνη και 30% ότι δεν αποδόθηκε, ενώ ενδιάμεση στάση κρατάει ένα 25%. Αφετέρου, φαίνεται να επιβεβαιώνεται η κοινή αντίληψη ότι η ελληνική δικαιοσύνη είναι χρονοβόρα και αργόσυρτη, καθώς το 55% ομονοούν ότι η διαδικασία που τους αφορούσε δεν ολοκληρώθηκε σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, ενώ μόλις το 20% εμφανίζεται ικανοποιημένο από τον χρόνο απόδοσης της δικαιοσύνης, με ένα 24% να τηρεί ενδιάμεση στάση.
  Ως προς τα δημογραφικά στοιχεία, οι άνδρες φαίνεται να είναι πιο ευχαριστημένοι με τον χρόνο απόδοσης δικαιοσύνης απ’ ό,τι οι γυναίκες. Ταυτόχρονα, με κριτήριο το εκπαιδευτικό επίπεδο, οι έχοντες ανώτερη/ανώτατη εκπαίδευση τείνουν να θεωρούν περισσότερο ότι αποδόθηκε δικαιοσύνη (44% έναντι 38% όσων διαθέτουν έως μέση εκπαίδευση – αν και εδώ θα πρέπει επίσης να συνυπολογιστεί η επίδραση του παράγοντα «δικηγόροι»), και αντίθετα οι έχοντες έως μέση εκπαίδευση τείνουν να θεωρούν περισσότερο ότι δεν αποδόθηκε δικαιοσύνη (36% έναντι 27% για τους έχοντες ανώτερη/ανωτατη εκπαίδευση).
• Ανεξάρτητα όμως από το εάν έχουν έρθει ή όχι σε επαφή μαζί του, πώς χαρακτηρίζουν οι Έλληνες το σύστημα απονομής δικαιοσύνης;
  Εάν θεωρήσουμε βασικό κριτήριο αξιολόγησης της δικαιοσύνης το τρίπτυχο ανεξαρτησία-αποτελεσματικότητα-ποιότητα, όπως αναφέρθηκε εισαγωγικά, τότε η ελληνική δικαιοσύνη παίρνει χαμηλό βαθμό και στις τρεις παραμέτρους. Μόλις κατά 31% οι ερωτώμενοι αναγνωρίζουν τη δικαστική ανεξαρτησία, ενώ αντίθετα κατά 85% θεωρούν τη δικαιοσύνη αργή, 73% δαιδαλώδη (λόγω πολυνομίας) και 69% ανεπαρκώς οργανωμένη.
  Ακόμη περισσότερο, κατά 69% θεωρείται ότι η δικαιοσύνη έχει πολιτικές εξαρτήσεις και κατά 64% ότι είναι κοινωνικά άδικη. Όπως φαίνεται και στη διαστασιοποίηση των χαρακτηριστικών που οι Έλληνες αποδίδουν στη δικαιοσύνη της χώρας (mds analysis), φαίνεται να συγκροτούν μία «κοντινή» ομάδα χαρακτηριστικών η ανεπάρκεια, η πολιτική εξάρτηση και ο κοινωνικά άδικος χαρακτήρας της δικαιοσύνης.
  Με κριτήριο την αυστηρότητα, οι ερωτώμενοι κατά 22% συμφωνούν με την άποψη ότι η ελληνική δικαιοσύνη είναι υπερβολικά αυστηρή και
  κατά 52% με την άποψη ότι είναι υπερβολικά επιεικής. Το εύρημα αυτό έχει ενδεχομένως μια αυτοτελή αξία και μπορεί να είναι αφετηρία προβληματισμού, καθώς στη δημόσια σφαίρα αρθρώνονται όλο και πιο εύκολα απόψεις υπέρ της αυστηροποίησης των ποινών, φτάνοντας μέχρι και την επαναφορά της θανατικής ποινής. Σε ένα τέτοιο κοινωνικό υπόστρωμα, όπου 1 στους 2 Έλληνες θεωρεί τη δικαιοσύνη υπερβολικά επιεική, είναι δυνατό να καλλιεργηθούν ευκολότερα τάσεις αμφισβήτησης των θεμελιακών αξιών του νομικού φιλελευθερισμού.

Γενική αντίληψη για το σύστημα δικαιοσύνης

Το 85% των πολιτών χαρακτηρίζει αργή τη Δικαιοσύνη, το 73% νομικά δαιδαλώδη (πολυνομία), το 69% ανεπαρκή στην οργάνωση ενώ επίσης 69% απαντά ότι είναι πολιτικά ελεγχόμενη. Και το 64% κοινωνικά άδικη. Οι απαντήσεις είναι με βάση την ψήφο στις εκλογές του 2019

Με βάση την πολιτική αυτοτοποθέτηση, το 88% των αριστερών λέει ότι είναι αργή, το 94% των κεντροαριστερών επίσης, το 88% των κεντρώων, το 85% των κεντροδεξιών, το 76% των δεξιών και το 79% που δηλώνει καμιά πολιτική τοποθέτηση. Επομένως, ως κύριο πρόβλημα για τους Ελληνες, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης, θεωρούν ότι είναι η αργή απονομή της δικαιοσύνης.  

Ποιος φταίει

• Στο πλαίσιο της έρευνας, τέθηκε και το επιπλέον ερώτημα σχετικά με το πού αποδίδουν οι πολίτες τις προαναφερθείσες κακοδαιμονίες της ελληνικής δικαιοσύνης. Με μεγάλη διαφορά, βασικός παράγοντας αναδείχθηκε το πολιτικό σύστημα, τόσο στο σύνολο των (πολλαπλών) αναφορών όσο και ως πρώτη αναφορά από τους ερωτώμενους (76% και 44% αντίστοιχα). Ακολουθούν οι δικαστικοί λειτουργοί (40% και 28% αντίστοιχα), τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (36% και 11%), οι δικηγόροι (30% και 7%), και τέλος η δικομανία ημών των πολιτών, που αξιολογείται ως μάλλον ήσσονος σημασίας παράγοντας (22% και 7%).
  Ειδικότερα, οι πολίτες που αυτοτοποθετούνται αριστερά του Κέντρου τείνουν να είναι πιο αυστηροί με το πολιτικό σύστημα και τους δικαστικούς λειτουργούς, αλλά και πιο επιεικείς με την ευθύνη των ίδιων των πολιτών, απ’ ό,τι όσοι αυτοτοποθετούνται στα δεξιά του Κέντρου.
  Ως προς τις γενιές ξεχωρίζει η αρνητική αξιολόγηση του ρόλου των ΜΜΕ από τη νεότερη γενιά (gen Z), ως προς την υποκειμενική κοινωνική ένταξη η περισσότερο αρνητική αξιολόγηση του πολιτικού συστήματος από την εργατική τάξη και των δικαστικών λειτουργών από την ανώτερη τάξη, και ως προς τη θέση στην απασχόληση οι ελεύθεροι επαγγελματίες τείνουν να είναι περισσότερο αυστηροί με τους δικαστικούς
  λειτουργούς και τα ΜΜΕ αλλά και με το πολιτικό σύστημα (όπως και οι άνεργοι).
• Η εμπειρία της επαφής με την ελληνική δικαιοσύνη και πάλι δεν φαίνεται να διαφοροποιεί ουσιωδώς τις αντιλήψεις των πολιτών, με δύοεξαιρέσεις: όσοι έχουν προσωπική εμπειρία από την ελληνική δικαιοσύνη αξιολογούν πιο αυστηρά τους δικαστικούς λειτουργούς αλλά και τους δικηγόρους, δηλαδή τους λειτουργούς της δικαιοσύνης με τους οποίους ήρθαν σε άμεση επαφή, ενώ όσοι δεν έχουν προσωπική εμπειρία κρίνουν αυστηρότερα τον ρόλο των ΜΜΕ.
  Τέλος, η χαμηλή κοινωνική και πολιτική εμπιστοσύνη συνεπάγεται αυστηρότερες κρίσεις για τους δικαστικούς αλλά και για το πολιτικό σύστημα ως υπεύθυνο για την κακοδαιμονία της, ενώ αντανακλά και μια καχυποψία απέναντι στον ρόλο των ΜΜΕ και στο πεδίο της απονομής δικαιοσύνης.
• 3 στους 4 αποδίδουν στο πολιτικό σύστημα ευθύνη για τα προβλήματα στη λειτουργία της ελληνικής δικαιοσύνης σήμερα. Το 40% λέει οι δικαστικοί, το 36% τα Μέσα Ενημέρωσης, το 30% οι δικηγόροι.