Η Τουρκία στον προθάλαμο του… Ασιατικού ΝΑΤΟ – Προάγγελος εξελίξεων;

Αυταρχικοί παγκόσμιοι ηγέτες, μεταξύ των οποίων ο πρόεδρος Πούτιν της Ρωσίας και ο πρόεδρος Σι της Κίνας, θα συγκεντρωθούν αυτή την εβδομάδα στην Κεντρική Ασία για την ετήσια Σύνοδο Κορυφής ενός άγνωστου στο ευρύ κοινό οργανισμού που έχει προσελκύσει ελάχιστη παγκόσμια προσοχή από την ίδρυσή του το 1996.

Σύμφωνα με δημοσίευμα των Times του Λονδίνου, αυτό πρόκειται να αλλάξει, καθώς ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) είναι έτοιμος να κάνει ένα τολμηρό βήμα. Σε μια εξέλιξη που σίγουρα θα εκνευρίσει την Ουάσινγκτον, χορηγεί την ιδιότητα του πλήρους μέλους στο Ιράν, μια χώρα που θεωρείται στην Αμερική ως κρατικός χορηγός της τρομοκρατίας.

• Διαβάστε επίσης: Ξέφυγε πάλι ο Μπαχτσελί: Αν οι Έλληνες θέλουν να πέσουν ξανά στη θάλασσα, ας μας το πουν

Εκτός αυτού, η Τουρκία -αν και μέλος του ΝΑΤΟ- φέρεται επίσης να εξετάζει το ενδεχόμενο υποβολής αίτησης. Όπως αναφέρει η βρετανική εφημερίδα, προς το παρόν είναι ένας από τους «εταίρους διαλόγου» του SCO, ένα καθεστώς που θα προσφερθεί αυτή την εβδομάδα επίσης στη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ.

Τα τουρκικά κρατικά μέσα ενημέρωσης τονίζουν τον ρόλο της Άγκυρας στη φετινή Σύνοδο Κορυφής. Σύμφωνα με την Jerusalem Post, είναι επιστέγασμα της -ολοένα και πιο στενής- συμμαχίας με τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα. «Η Τουρκία θέλει να σχηματίσει μια συμμαχία αυταρχικών καθεστώτων που θα είναι αντιδυτικά και θα συμβάλει στον περιορισμό του ρόλου των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και την Ασία».

Μάλιστα, η εξέλιξη αυτή έρχεται σε μια περίοδο που οι σχέσεις Τουρκίας – ΝΑΤΟ δεν βρίσκονται και στην καλύτερη φάση τους, κυρίως λόγω της σύμπλευσης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στο Ουκρανικό, αλλά και λόγω της αγοράς ρωσικών οπλικών συστημάτων από την Αγκυρα.

«Αν η Τουρκία συνεχίσει αυτή την πολιτική, κάποια στιγμή θα βρεθεί σε αδιέξοδο» υποστηρίζουν αναλυτές, ενώ εστιάζουν σε αντιδράσεις των ΗΠΑ αλλά και άλλων χωρών που για πρώτη φορά γίνεται λόγος για έξοδο της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ. Τονίζουν, πάντως, πως η Τουρκία δεν θέλει να φύγει από το ΝΑΤΟ αλλά θέλει να έχει έναν αέρα ανεξαρτησίας, αναπτύσσοντας σχέσεις με το Ιράν και τη Ρωσία. 

Γεωπολιτικές μεταβολές

Η θριαμβολογία της μεταψυχροπολεμικής εποχής στη Δύση, όταν ο Φράνσις Φουκουγιάμα διακήρυττε το «τέλος της ιστορίας» και τη νίκη της φιλελεύθερης δημοκρατίας μοιάζει με μακρινή ανάμνηση. Σήμερα, η γεωπολιτική τάξη βρίσκεται σε μεταβολή, ο πόλεμος μαίνεται στην Ευρώπη και η νεοφανής «λέσχη των αυτοκρατόρων» της Κίνας μπορεί να προσφέρει την πρώτη γεύση μιας αναδυόμενης αντιδυτικής παγκόσμιας τάξης.

Μετά από χρόνια σχετικής αφάνειας, ο SCO «είναι ξαφνικά της μόδας» καθώς εκτός από το Ιράν, η Λευκορωσία, είναι πιθανό να αναβαθμιστεί σύντομα από «κράτος παρατηρητή» σε πλήρες μέλος.

«Ξεκίνησε ως μια χαλαρή ομαδοποίηση που δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να επιτρέπει στα μέλη της να συνομιλούν» επισημαίνει ο Charles Kupchan, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown των ΗΠΑ. «Τώρα κερδίζει μέλη και αυξάνει το μέγεθός της, αρχίζοντας να αναδεικνύεται σε θεσμό με μεγαλύτερη ικανότητα και βαρύτητα».

Εκτός από την Κίνα και τη Ρωσία, η ομάδα περιλαμβάνει την Ινδία και πέντε «σταν»: το Πακιστάν, το Τατζικιστάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν.

Οι ηγέτες τους θα συναντηθούν την Πέμπτη στην Σαμαρκάνδη, στην παλιά εμπορική διαδρομή του «δρόμου του μεταξιού», όπου η βρετανική και η ρωσική αυτοκρατορία του 19ου αιώνα ανταγωνίζονταν για την κυριαρχία στο Αφγανιστάν και σε άλλα εδάφη της κεντρικής Ασίας.

Αυτή η μάχη για την επιρροή έγινε γνωστή ως «μεγάλο παιχνίδι» (the Great Game) -όρος που επινοήθηκε από έναν βρετανό αξιωματικό των μυστικών υπηρεσιών και εξερευνητή, τον Άρθουρ Κόνολι, ο οποίος αποκεφαλίστηκε ως κατάσκοπος σε μια δημόσια πλατεία της Μπουχάρα, 200 μίλια δυτικά της Σαμαρκάνδης, το 1842.

Η πιο πρόσφατη ταπείνωση της Βρετανίας και της Αμερικής για την πτώση της Καμπούλ πέρυσι θα έχει ενθαρρύνει τoν SCO, ο οποίος υπολογίζει το Αφγανιστάν ως άλλο κράτος παρατηρητή.

Η Διεθνής Ομοσπονδία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα τoν έχει περιγράψει ως «όχημα για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και άλλοι επικριτές τη βλέπουν ως συμμαχία ευκαιρίας μεταξύ ισχυρών ανδρών που μοιράζονται την απέχθεια για τη Δύση και τις φιλελεύθερες κοινωνικές αξίες της, καθώς και την επιθυμία να καταπολεμήσουν «τρομοκράτες, εξτρεμιστές και αυτονομιστές».

Η επιβολή των αντιτρομοκρατικών πολιτικών του οργανισμού γίνεται από τη διαβόητη Περιφερειακή Αντιτρομοκρατική Δομή του SCO, που εδρεύει στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν. Με το ατυχές ακρωνύμιο (RATS), διατηρεί μια βάση δεδομένων με ονόματα «τρομοκρατών» από όλα τα κράτη μέλη, καθιστώντας δύσκολο για τους πολιτικούς ακτιβιστές που καταζητούνται σε μια χώρα να αναζητήσουν καταφύγιο σε μια άλλη.

Πρόκειται για χώρες γνωστές για τη βίαιη καταστολήν των διαφωνούντων: Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Πούτιν είναι νεκροί, φυλακισμένοι ή εξόριστοι και ο ίδιος κατηγορείται για τη σφαγή αμάχων στην Ουκρανία. Ο Σι, από την πλευρά του, κατηγορείται για εθνοκάθαρση των Ουιγούρων στη βορειοδυτική αυτόνομη περιοχή Σιντζιάνγκ.

Αλλά η οργάνωση δεν κρίνει τα μέλη της: «Είναι ένα μέρος όπου οι αντιδημοκράτες μπορούν να επιβιώσουν και να δείξουν ότι έχουν διεθνή υποστήριξη» υποστηρίζει ο Pantucci.

Ο Εμπραχίμ Ραΐσι, ο ιρανός πρόεδρος, θα ταιριάξει σε αυτήν την ομάδα. Είναι γνωστός ως ο «χασάπης της Τεχεράνης» για τον ρόλο του στην επίβλεψη μιας «επιτροπής θανάτου» που διέταξε την εκτέλεση 30.000 αντιφρονούντων κρατουμένων το 1988.