Antonov: Ποια είναι η σερβική Valir DOO που φόρτωσε το μοιραίο αεροσκάφος με πυρομαχικά για το Μπαγκλαντές

Πέπλο μυστηρίου καλύπτει την πτώση του αεροσκάφους «Antonov» An-12BK της ουκρανικής εταιρείας Aviation Company Meridian, το οποίο συνετρίβη το βράδυ του περασμένου Σαββάτου στην Καβάλα, με αποτέλεσμα τον θάνατο των οκτώ μελών του ουκρανικής καταγωγής πληρώματός του και την καταστροφή αλλά και διασπορά μέρους του φορτίου των περίπου 11,5 τόνων που μετέφερε -κυρίως όλμων σερβικής κατασκευής- στην ευρύτερη αγροτική περιοχή των Αντιφιλίππων.

Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν προκειμένου να διαλευκανθεί το μυστήριο πίσω από την πτώση και -κυρίως- την πορεία του Antonov είναι αρκετά, την ώρα που αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ της Σερβίας εμφανίζουν πίσω από την υπόθεση σέρβο έμπορο όπλων σε βάρος του οποίου έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ.

• Διαβάστε επίσης: Στάχτη πάνω από 20.000 στρέμματα στην Πεντέλη – Σε ολονύκτιο συναγερμό για αναζωπυρώσεις

Σημειώνεται πως το αεροπλάνο είχε ναυλωθεί για να μεταφέρει όπλα από το Νις (Σερβία) στο Μπαγκλαντές με δύο προγραμματισμένες στάσεις: στο Αμμάν (Ιορδανία) και στο Ριάντ (Σαουδική Αραβία). Και οι δύο είναι χώρες που συνορεύουν με εμπόλεμες ζώνες – τη Συρία και την Υεμένη.

Σύμφωνα με τον υπουργό Άμυνας της Σερβίας, Νεμπόισα Στεφάνοβιτς, το επικίνδυνο φορτίο περιλάμβανε 11,5 τόνους φωτιστικά βλήματα όλμων και εκπαιδευτικά βλήματα όλμων που προορίζονταν για τις Ενοπλες Δυνάμεις του Μπαγκλαντές και εξήχθησαν από τη σερβική εταιρεία Valir DOO.

Ποιος είναι ο πραγματικός ιδιοκτήτης;

Όπως επισημαίνει ο ερευνητικός ιστότοπος armswatch.com o οποίος ασχολείται επισταμένως με το εμπόριο όπλων κυρίως σε εμπόλεμες ζώνες, τα σερβικά μέσα ενημέρωσης διερωτήθηκαν αν ο πραγματικός ιδιοκτήτης της Valir DOO είναι ο Σέρβος έμπορος όπλων Slobodan Tesic, παρόλο που το όνομά του δεν αναφέρεται πουθενά.

Ο Tesic έχει χαρακτηριστεί από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ως «ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους όπλων και πυρομαχικών στα Βαλκάνια» και βρίσκεται αντιμέτωπος με αμερικανικές κυρώσεις από τον Δεκέμβριο του 2017.

Ο Tesic βρισκόταν επί σχεδόν μια δεκαετία στον κατάλογο προσώπων των Ηνωμένων Εθνών που τους απαγορεύονταν τα ταξίδια λόγω παραβίασης κυρώσεων του ΟΗΕ κατά των εξαγωγών όπλων στη Λιβερία το 2003. Προκειμένου να εξασφαλίσει συμβάσεις όπλων με διάφορες χώρες, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, ο Tesic προέβαινε -άμεσα ή έμμεσα- σε δωροδοκίες.

Πιο συγκεκριμένα, ο ίδιος φέρεται να εξασφάλιζε σε δυνητικούς πελάτες του διακοπές σε πολυτελέστατα θέρετρα, ενώ πλήρωνε για την εκπαίδευση των παιδιών τους σε δυτικά σχολεία ή πανεπιστήμια προκειμένου να εξασφαλίσει συμφωνίες μαζί τους.

Το 2012, μετά την ανάληψη της εξουσίας από το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα, η νέα κυβέρνηση κατάφερε να διαγράψει τον Slobodan Tesic από τη μαύρη λίστα των Ηνωμένων Εθνών. Ο υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας, μάλιστα, φέρεται να τού χορήγησε διπλωματικό διαβατήριο χωρίς ωστόσο ο Tesic να είναι διπλωμάτης.

Το 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν κυρώσεις σε εννέα συνεργάτες του. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε στις 9 Δεκεμβρίου, το υπουργείο Οικονομικών ανέφερε ότι οι εννέα «ενήργησαν ή φέρεται να ενήργησαν για λογαριασμό ή εξ ονόματος» του Tesic, ο οποίος βρισκόταν σε κατάλογο κυρώσεων των ΗΠΑ και τα περιουσιακά του στοιχεία είχαν παγώσει.

Κατά σύμπτωση, όπως αναφέρει πάντα η ίδια πηγή, η εταιρεία Valir DOO καταχωρήθηκε μόλις δύο εβδομάδες μετά την επιβολή των νέων κυρώσεων κατά του Tesic και της ομάδας του. Ιδρυτής και διευθυντής της εταιρείας ήταν ο Stefan Cupkovic. Σύμφωνα με πληροφορίες που ελήφθησαν από το σερβικό εμπορικό μητρώο, ήταν επίσης ο εκπρόσωπος της Elvante LTD στη Σερβία, διευθυντής της οποίας ήταν ο Goran Andric (ένας από τους εννέα Σέρβους που συνδέονται με τον Tesic και έχουν μπει στη μαύρη λίστα των ΗΠΑ).

Μια άλλη εταιρεία που εκπροσωπείται από τον Stefan Cupkovic, η οποία συνδέεται έμμεσα με τον Slobodan Tesic, είναι η Lusor DOO. Η διεύθυνσή της είναι η ίδια με τη διεύθυνση της Elvante LTD. Σύμφωνα με τα σερβικά μέσα ενημέρωσης, ο πραγματικός ιδιοκτήτης της εταιρείας Lusor DOO είναι ένας πολίτης της Υεμένης με σερβικό διαβατήριο, ο Khaled Hamed, με στενούς δεσμούς με τον Slobodan Tesic.

Στις 4 Οκτωβρίου 2021, η Τυνησία εξέδωσε διεθνές ένταλμα σύλληψης για τον Slobodan Tesic με την υποψία ότι συμμετείχε σε δραστηριότητες διαφθοράς και ξεπλύματος χρήματος.

Οι συμφωνίες των ΗΠΑ

Ενώ ο Tesic τελεί υπό αμερικανικές κυρώσεις -που σημαίνει ότι δεν μπορεί να συναλλάσσεται με καμία εταιρεία στις ΗΠΑ- η Valir DOO εξήγαγε 249 τόνους σερβικών όπλων στις ΗΠΑ το 2021 και το 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία των αμερικανικών εισαγωγών και τα δημόσια αρχεία. Μόνο το 2020 η εταιρεία δήλωσε ετήσια έσοδα 15,4 εκατ. δολάρια, μόλις ένα χρόνο μετά την ίδρυσή της. 

Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, τηρήθηκαν όλες οι διαδικασίες κατά την εξαγωγή των πυρομαχικών που μετέφερε το Antonov και ότι η Valir DOO  είναι ο αποκλειστικός αντιπρόσωπος των Κατασκευαστών Αμυντικής Βιομηχανίας της Δημοκρατίας της Σερβίας.

Όπως αναφέρουν στην ιστοσελίδα τους, «είμαστε αφοσιωμένοι στην αποστολή της εταιρείας μας να παρέχουμε εξοπλισμό και υπηρεσίες που βοηθούν τους θεσμούς ενός κράτους να προστατεύουν την κυριαρχία και την εδαφική του ακεραιότητα, καθώς και υπηρεσίες ασφαλείας για αξιωματούχους. Η έμπειρη ομάδα των ειδικών μας, καθώς και το ευρύ δίκτυο προμηθευτών μας, μας καθιστούν μια από τις κορυφαίες εταιρείες στην περιοχή.

» Είμαστε ο αποκλειστικός αντιπρόσωπος των Κατασκευαστών Αμυντικής Βιομηχανίας της Δημοκρατίας της Σερβίας και παρουσιάζουμε ένα ευρύ φάσμα αμυντικών λύσεων κατάλληλων για διάφορες καταστάσεις. Η έμπειρη ομάδα των ειδικών μας, καθώς και το ευρύ δίκτυο προμηθευτών μας, μας καθιστούν μια από τις κορυφαίες εταιρείες στην περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο παρελθόν η διοίκηση μας έχει συνεργαστεί επιτυχώς με πολυάριθμες κυβερνήσεις σε έργα προμήθειας στρατιωτικού εξοπλισμού για τις ανάγκες διαφόρων στρατιωτικών μονάδων και προσωπικής ασφάλειας ανώτατων κρατικών στελεχών».

Από τις 9 Νοεμβρίου 2021 έως τις 20 Ιουνίου 2022, η Valir DOO εξήγαγε 98,7 τόνους φυσιγγίων (5,56×45 mm και 9×19 mm) δια θαλάσσης από τη Γερμανία στις ΗΠΑ. Αγοραστής και των έξι αποστολών ήταν η αμερικανική εταιρεία Erie Ordnance Depot LLC.

Μια άλλη αμερικανική εταιρεία, η Nemo Arms Inc., εισήγαγε 150 τόνους πυρομαχικών το 2021 με εξαγωγέα και πάλι τη Valir DOO. Το φορτίο μεταφέρθηκε δια θαλάσσης από το Bar του Μαυροβουνίου στο Wilmington των ΗΠΑ.

Στις 2 Φεβρουαρίου 2021, η Valir DOO εξήγαγε 10 εκατομμύρια τεμάχια σφαιρών 5,65x45mm στην αμερικανική εταιρεία NEMO Arms Inc. Τα φυσίγγια αυτά κατασκευάζονται από την Prvi Partizan-Serbia -κρατικό εργοστάσιο όπλων- και πληρούν τις προδιαγραφές του ΝΑΤΟ. Μάλιστα, αναφέρεται στην ιστοσελίδα της Valir μεταξύ των κύριων συνεργατών της, μαζί με άλλους τέσσερις κρατικούς κατασκευαστές όπλων της Σερβίας και το υπουργείο Άμυνας της Σερβίας.

Παρά το γεγονός ότι βρίσκεται υπό τις κυρώσεις των ΗΠΑ, ο Tesic καταχώρησε μια εταιρεία στις ΗΠΑ, την Style Cupid Inc, χωρίς να υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητές της.