Απαισιόδοξοι, καχύποπτοι, αντιαμερικανοί

Διάσταση μεταξύ της κοινής γνώμης Ελλάδος και Τουρκίας και της εξωτερικής πολιτικής των δύο χωρών αποτυπώνει το τρίτο κύμα των κοινών δημοσκοπήσεων στις δύο χώρες που υποστηρίχθηκε από τη διαΝΕΟσις, σχεδιάσθηκε από το ΕΛΙΑΜΕΠ και το Istanbul Policy Center (IPC), πραγματοποιήθηκε από τις εταιρείες MRB και KONDA και δημοσιεύεται κατ’ αποκλειστικότητα στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο». Οι δημοσκοπήσεις έλαβαν χώρα το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου 2021, πριν από την πρόσφατη επιδείνωση στις διμερείς σχέσεις, και είχαν στόχο μεταξύ άλλων να αναδείξουν τις απόψεις και παραστάσεις της ελληνικής και τουρκικής κοινής γνώμης όσον αφορά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά και τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Ενώ η ελληνική κοινή γνώμη διάκειται φιλικότερα προς τη Ρωσία από την τουρκική, η τουρκική εξωτερική πολιτική διατηρεί διαύλους επικοινωνίας με τη Ρωσία και αρνείται τη συμμετοχή της στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Μόνον 60% των ελλήνων ερωτωμένων και 72,2% των τούρκων θεωρούν ότι η Ρωσία ευθύνεται για τον πόλεμο στην Ουκρανία. 53,3% των Ελλήνων και μόνον 35,3% των Τούρκων θεωρούν ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προκαλεί δικαιολογημένη ρωσική επιθετικότητα στην περιοχή του Ευξείνου Πόντου. Ενώ 61,1% των Ελλήνων θεωρούν ότι η Ρωσία έχει ισχυρούς πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς με την Ελλάδα, μόνον 33,7% θεωρεί ότι η Ρωσία αποτελεί βασικό στρατηγικό εταίρο για την Ελλάδα. Αντιθέτως 50,4% των Τούρκων θεωρεί ότι η Ρωσία αποτελεί βασικό στρατηγικό εταίρο για την Τουρκία, μολονότι μόνον 30,5% θεωρεί ότι η Ρωσία έχει ισχυρούς πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς με την Τουρκία.

Ενδιαφέρουσα είναι και η δυσπιστία που εκφράζεται προς τη Δύση, την Ευρωπαϊκή Ενωση, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ και η άρνηση να θεωρηθεί η Ρωσία ως απειλή παρά και την εισβολή της στην Ουκρανία. 58,5% των Ελλήνων και 55,3% των Τούρκων θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση στηρίζει τη γείτονα εις βάρος της πατρίδος τους. Τα ποσοστά αυτά μειώνονται κατά τι όταν η ερώτηση αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες. 47,4% των Ελλήνων και 50,3% των Τούρκων θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες στηρίζουν τη γείτονα εις βάρος της πατρίδος τους. Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι Ελληνες και Τούρκοι ευνοούν την αμερικανική παρουσία στην Ευρώπη. Μόλις 26,2% των Ελλήνων και 17,6% των Τούρκων θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας φυσικός εταίρος στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και η παρουσία τους στην Ευρώπη συμβάλλει στην ειρήνη. Αντιθέτως 51% των Ελλήνων και 47,9% των Τούρκων θεωρούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να εμπλέκονται σε ζητήματα ευρωπαϊκής ασφαλείας, καθώς η εμπλοκή τους μάλλον αυξάνει τις εντάσεις και την ανασφάλεια. Ενώ η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αναδεικνύει τον ρόλο και την ιστορική αποστολή του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, η ελληνική και τουρκική κοινή γνώμη παραμένουν ασυγκίνητες.

Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η εμπέδωση ενός κλίματος απαισιοδοξίας για την πορεία της οικονομίας και στις δύο χώρες, με την τουρκική κοινή γνώμη να παραμένει σταθερά πιο απαισιόδοξη. Την εκτίμηση ότι η οικονομική κατάσταση θα επιδεινωθεί τους επομένους δώδεκα μήνες συμμερίζονται 57% των Ελλήνων και 49,9% των Τούρκων τον Φεβρουάριο του 2021, 48,3% των Ελλήνων και 51,7% των Τούρκων τον Δεκέμβριο του 2021 και 60,7% των Ελλήνων και 68,2% των Τούρκων τον Μάιο του 2022. Η απώλεια κάθε ελπίδος για την αναστροφή του κλίματος στην τουρκική οικονομία, η οποία γίνεται δυσκολότερη και με την αύξηση των επιτοκίων στις Ηνωμένες Πολιτείες, εξηγεί εν μέρει και τη στροφή της τουρκικής κυβερνήσεως σε μια πλέον εριστική προσέγγιση σειράς ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής μεταξύ των οποίων και τα ελληνοτουρκικά.

Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ. 

Ευάγγελος Αρεταίος

Σημαντικές αποκλίσεις στις αντιλήψεις Ελλήνων και Τούρκων απέναντι στις ΗΠΑ και τη Ρωσία καταγράφει η δημοσκόπηση που υποστηρίχθηκε από τη διαΝΕΟσις, σχεδιάσθηκε από το ΕΛΙΑΜΕΠ και το Istanbul Policy Center (IPC) και πραγματοποιήθηκε από τις εταιρείες MRB και KONDA. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, καταγράφεται μια σημαντική διστακτικότητα των Τούρκων απέναντι στις ΗΠΑ αλλά και μια μεγάλη διαφοροποίηση των αντιλήψεων που έχουν οι έλληνες πολίτες για τις ΗΠΑ, με τις οποίες αισθάνονται πιο κοντά σε θέματα ασφάλειας και τρόπου ζωής, και τη Ρωσία, με την οποία αισθάνονται πιο κοντά σε θέματα αξιών και θρησκευτικότητας.

Στην ερώτηση σχετικά με ποια χώρα, τις ΗΠΑ ή τη Ρωσία, Ελληνες και Τούρκοι έχουν πιο πολλά κοινά, το 34,4% των Ελλήνων λένε ότι σε θέματα ασφάλειας, η Ελλάδα και οι ΗΠΑ έχουν σχεδόν παρόμοια κοινά ενώ μόνο το 14,2% λέει το ίδιο για τη Ρωσία. Με το 33,9% να βρίσκεται κάπου στη μέση. Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν ότι παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει έρθει πολύ κοντά σε θέματα ασφάλειας με τις ΗΠΑ, το ποσοστό των πολιτών που θεωρεί ότι τα συμφέροντα των δύο χωρών σχεδόν ταυτίζονται παραμένει μάλλον σε χαμηλά επίπεδα.

Αντίστοιχα, στην Τουρκία, μόνο το 16,1% των Τούρκων θεωρεί ότι σε θέματα ασφάλειας τα κοινά είναι εντελώς παρόμοια με τις ΗΠΑ ενώ 19,2% θεωρεί ότι έχει κοινά εντελώς παρόμοια με τη Ρωσία και 20,6% είναι κάπου στη μέση.

Οι ίδιες και μεγαλύτερες αποκλίσεις καταγράφονται και όσον αφορά τα κοινά στην εξωτερική πολιτική, με το 40,5% των Ελλήνων να θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τις ΗΠΑ, σε αντίθεση με το 15% των Τούρκων. Μόνο το 20,5% των Τούρκων θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τη Ρωσία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και το ίδιο λέει το 11,3% των Ελλήνων.

Εντυπωσιακό είναι το ποσοστό των τούρκων πολιτών που δεν ξέρουν ή/και δεν απαντούν καθώς το 44,1% των Τούρκων δεν απαντά όσον αφορά τα κοινά σε θέματα ασφάλειας και το 44,7% δεν απαντά όσον αφορά τα κοινά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Αντίθετα, τα αντίστοιχα ποσοστά για τους Ελληνες είναι 17,5% και 18%. Τα υψηλά αυτά ποσοστά στην Τουρκία όσων δεν ξέρουν και/ή δεν απαντούν καταδεικνύει το χαμηλό ενδιαφέρον των τούρκων πολιτών σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, σε αντίθεση με τους Ελληνες.

Το 38,5% των Ελλήνων πολιτών θεωρεί ότι ο τρόπος ζωής τους είναι εντελώς παρόμοιος με τον τρόπο ζωής στις ΗΠΑ, σε αντίθεση με 12% των Τούρκων πολιτών. Ωστόσο, 20,9% των Ελλήνων θεωρεί ότι ο τρόπος ζωής τους είναι εντελώς παρόμοιος με τη Ρωσία και σχεδόν το ίδιο, 19%, λένε οι τούρκοι πολίτες.

Ωστόσο, ενώ οι έλληνες πολίτες αισθάνονται πολύ πιο κοντά στις ΗΠΑ όσον αφορά τα θέματα ασφάλειας, εξωτερικής πολιτικής και τρόπου ζωής, μόνο το 16,3% θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τις οικογενειακές αξίες στις ΗΠΑ και 43,5% θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τη Ρωσία. Για τους Τούρκους, τα ποσοστά αυτά είναι αντίστοιχα, 8,7% και 20,8%. Σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα σε Ελληνες και Τούρκους καταγράφονται και όσον αφορά θέματα πολιτισμού ενώ εντυπωσιακή είναι η απόκλιση όσον αφορά τη θρησκευτικότητα, με το 69,1% των Ελλήνων να θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τη Ρωσία, σε αντίθεση με το 12,2% των Τούρκων, ενώ 8% Ελλήνων και Τούρκων θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τις ΗΠΑ.

Ο Ευάγγελος Αρεταίος είναι δημοσιογράφος και επιστημονικός συνεργάτης στο πρόγραμμα Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ