Βρετανία: Η βασίλισσα Ελισάβετ, το Πλατινένιο Ιωβηλαίο και ένας θρόνος σε κρίση

Στην αιώνια υπηρεσία του στέμματος

«Δηλώνω ενώπιον σας ότι ολόκληρη η ζωή μου, είτε μακρά είτε σύντομη, θα είναι αφιερωμένη στην υπηρεσία σας και στην υπηρεσία της μεγάλης αυτοκρατορικής μας οικογένεια στην οποία ανήκουμε όλοι», είπε δηλώσει η Ελισάβετ κατά την ενηλικίωσή της, πίσω στο μακρινό 1947, ενώ βρισκόταν σε περιοδεία στη Νότια Αφρική.

Δεν είχε ακόμη στεφθεί βασίλισσα -αυτό συνέβη το 1952, μετά τον θάνατο του πατέρα της, Γεώργιου ΣΤ’ και απουσία άρρενα διαδόχου.

Περίπου 75 χρόνια μετά από εκείνη την υπόσχεση και έπειτα από 70 χρόνια στον θρόνο, η 96χρονη βασίλισσα επανέλαβε το Μάρτιο σχεδόν τα ίδια λόγια.

«Σε αυτό το έτος του Πλατινένιου Ιωβηλαίου μου», διακήρυξε, «είμαι στην ευχάριστη θέση να ανανεώσω την υπόσχεση που έδωσα το 1947, ότι θα αφιερώνω πάντα τη ζωή μου στην υπηρεσία».

Κοντολογίς, είναι αποφασισμένη να υπηρετήσει τον ρόλο της μέχρι τέλους. Η παραίτηση δεν είναι άλλωστε στη «φύση» της βρετανικής μοναρχίας.

Στη σύγχρονη ιστορία της έχει συνδεθεί μόνο με σκάνδαλο -αν και ήταν η παραίτηση του θείου της, βασιλιά Εδουάρδου Η’, που άνοιξε στην Ελισάβετ το δρόμο για τον θρόνο.

Σήμερα, με τον θεσμό σε παρακμή, μια παραίτηση θα επέτεινε την κρίση.

Όμως η μακροζωία της Ελισάβετ Β’ έχει ήδη θέσει τα ανάκτορα και το Ηνωμένο Βασίλειο ενώπιον διλημμάτων.

Αν και τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογένειας μπορούν να  αντικαθιστούν τη βασίλισσα σε επίσημως υποχρεώσεις και δημόσιες εκδηλώσεις -όπως ήδη συμβαίνει άλλωστε- κανείς δεν έχει νομικά τη δυνατότητα να υπογράψει αντ’ αυτής νομοσχέδια, να διορίσει πρωθυπουργούς ή να διαλύσει τυπικά το κοινοβούλιο.

Όσο τελετουργικές και αν είναι συνήθως αυτές οι υποχρεώσεις…

Kατ’ εξαίρεση και σε πολύ έκτακτες περιστάσεις πάντως ο συμβολικός ρόλος του μονάρχη μπορεί να γίνει στο βρετανικό πολίτευμα κομβικός.

Διατηρεί ορισμένες ειδικές εξουσίες, τις λεγόμενες «reserved powers», αρνούμενος για παράδειγμα την πρόωρη διάλυση του κοινοβουλίου ή την απονομή χάρης.

Μπορεί να απορρίψει νομοσχεδία ή ακόμη και να παύσει τον πρωθυπουργό.

Να κηρύξει ειρήνη ή πόλεμο και να στείλει στρατεύματα στο εξωτερικό.

Σε αυτό το πλαίσιο, με την Ελισάβετ στα 96 της και με αφορμή το Πλατινένιο Ιωβηλαίο, έχουν αρχίσει να ακούγονται έντονα πια ψίθυροι για μία «ήπια αντιβασιλεία» από τον Κάρολο, με την μητέρα του να παραμένει βασίλισσα και αυτόν να είναι πια σε θέση να εκτελεί τις συνταγματικές της υποχρεώσεις.

Τριγμοί στην Κοινοπολιτεία

Ακόμη όμως κι εάν αυτό θεωρηθεί μια ομαλή διαδοχή εντός του Ηνωμένου Βασιλείου, παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο εάν θα συμβεί το ίδιο και στους κόλπους της Κοινοπολιτείας των Εθνών.

Και δη στις χώρες-μέλη της που, ως πρώην αποικίες του στέμματος, συνεχίζουν να αναγνωρίζουν την Ελισάβετ ως μονάρχη τους και αρχηγό του κράτους.

Εν έτει 2022 και στο λυκόφως της βασιλείας της, οι φωνές εκεί ολοένα και πληθαίνουν για επίσημη ρήξη με τον παρωχημένο θεσμό της μοναρχίας και την εποχή της αποικιοκρατίας που αυτή αντιπροσωπεύει.

Ήδη τα Μπαρμπάντος ανακηρύχθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Αν και είχαν προηγηθεί και άλλες χώρες, ήταν η πρώτη που το έκανε μετά το 1992.

Τώρα αρκετά κράτη, κυρίως της Καραϊβικής, λένε ότι σκοπεύουν να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο.

Στο Λονδίνο ευελπιστούν ότι, ακόμη κι αν η μια μετά την άλλη χώρες αποκηρύξουν το στέμμα, θα παραμείνουν στην Κοινοπολιτεία.

Αναλυτές ωστόσο θεωρούν ότι το μέλλον της ένωσης θα γίνει ακόμη πιο αβέβαιο όταν τα σκήπτρα πάρει ο πρίγκιπας Κάρολος.

Χαρακτηρίζουν, δε, την κρίση στην Κοινοπολιτεία αντανάκλαση της φθίνουσας επιρροής όχι μόνο του στέμματος, αλλά της ίδιας της Βρετανίας.

Σε μια προσπάθεια να δείξει πάντως ότι μοναρχία έχει μέλλον, η βασίλισσα Ελισάβετ φημολογείται ότι εξετάζει μια δεύτερη συμβολική εμφάνιση στον εξώστη του Παλατιού του Μπάκιγχαμ, την Κυριακή -στην κορύφωση των εορτασμών για το Πλατινένιο Ιωβηλαίο της- αυτή τη φορά περιστοιχισμένη μόνο από τους διαδόχους της: τον πρίγκιπα Κάρολο, τον εγγονό της πρίγκιπα Γουίλιαμ και τον δισέγγονό της πρίγκιπα Τζορτζ.

Όμως ακόμη και αυτό το σενάριο παραμένει στον αέρα.

Για πρώτη φορά η 96χρονη βασίλισσα δεν έχει ανακοινώσει συγκεκριμένο πρόγραμμα για τους εορτασμούς.

Για λόγους υγείας, κάθε εμφάνισή της για το επόμενο τετραήμερο θα αποφασίζεται αυθημερόν.