Πόλεμος στην Ουκρανία: Πώς έσπρωξε τη Φινλανδία και τη Σουηδία στην «αγκαλιά» του ΝΑΤΟ

Φινλανδία και Σουηδία, παρά τις ενστάσεις της Τουρκίας, φαίνεται ότι θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ, «ενταφιάζοντας» και επίσημα την ουδετερότητά τους. Βέβαια, πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι οι δύο χώρες είχαν πλησιάσει τη στρατιωτική Συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ πολύ πριν ανακοινώσουν ότι θα κάνουν επίσημο αίτημα για την ένταξή τους σε αυτή.

Το Bloomberg σε ανάλυσή του, η οποία φιλοξενείται και στην Washington Post, εξηγεί πώς οι δύο χώρες κατέληξαν στην «αγκαλιά» του ΝΑΤΟ.

Στην εισαγωγή της ανάλυσής του το Bloomberg, σημειώνει ότι παρά τον προσανατολισμό τους προς τις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη, η Φινλανδία και η Σουηδία από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου υπολόγιζαν ότι η εθνική τους ασφάλεια προστατεύεται καλύτερα μένοντας εκτός ΝΑΤΟ.

Στόχος τους ήταν να αποφύγουν να διαταράξουν τη στρατιωτική ισορροπία στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας και να προκαλέσουν τη Ρωσία. Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι απαιτήσεις της να σταματήσει την επέκταση του ΝΑΤΟ έχουν ωθήσει τώρα και τις δύο χώρες να επιδιώξουν την είσοδό τους στον Οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου.

Γιατί δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ η Φινλανδία και η Σουηδία

Και οι δύο χώρες διεξάγουν στρατιωτικές ασκήσεις με το ΝΑΤΟ και μοιράζονται όλο και περισσότερο πληροφορίες μαζί του. Αποτελούν μέρος του προγράμματος «Συνεργασία για την Ειρήνη» της Συμμαχίας, το οποίο προωθεί τη συνεργασία με μη μέλη, και, μαζί με την Ουκρανία, συγκαταλέγονται στους έξι λεγόμενους «Εταίρους Ενισχυμένων Ευκαιριών» που συμβάλλουν «ιδιαίτερα σημαντικά στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ». Αλλά δεν εντάχθηκαν στην ομάδα νωρίτερα για ιστορικούς λόγους. 

«Φινλανδοποίηση»

Η Φινλανδία έχει περάσει τα 104 χρόνια από την ανεξαρτησία της περιτριγυρίζοντας τη Ρωσία, τον γίγαντα στα ανατολικά της, με την οποία έχει σύνορα μήκους περίπου 1.300 χιλιομέτρων. Δύο πόλεμοι εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης μεταξύ 1939 και 1944 ακολουθήθηκαν από μια πολιτική σεβασμού και αυτολογοκρισίας προς τους Σοβιετικούς που έμεινε γνωστή ως «Φινλανδοποίηση».

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Φινλανδία άρχισε να στρέφεται περισσότερο προς τις δημοκρατίες της Δυτικής Ευρώπης, εντασσόμενη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και υιοθετώντας το ευρώ.

Όμως το φάντασμα της «Φινλανδοποίησης» παρέμεινε και οι Φινλανδοί κράτησαν τον ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής τους πολιτικής: τη διατήρηση καλών σχέσεων με τη Ρωσία. Οι ηγέτες της χώρας δεν θεωρούσαν το ΝΑΤΟ βιώσιμη επιλογή και η λαϊκή γνώμη, μέχρι τώρα, ήταν σταθερά αντίθετη με την ένταξη.

Η πολιτική ηγεσία της Φινλανδίας: Σάνα Μάριν και Σαούλι Νιινίστο

Κρυφή συνεργασία Σουηδίας – ΝΑΤΟ

Η Σουηδία έμεινε έξω και από τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, και καθώς οι δύο υπερδυνάμεις διεκδικούσαν την επιρροή τους κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η ουδετερότητα θεωρήθηκε ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία της χώρας.

Παρόλα αυτά, η άμυνα της Σουηδίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου είχε σχεδιαστεί για να αποτρέψει μια σοβιετική εισβολή και η χώρα συνεργάστηκε κρυφά με το ΝΑΤΟ. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η πολιτική της Σουηδίας μετονομάστηκε επίσημα σε στρατιωτική μη συμμόρφωση και η άμυνά της μειώθηκε σημαντικά. Αλλά μετά την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας στην Ουκρανία από τη Ρωσία το 2014, η Σουηδία αύξησε σταδιακά τις στρατιωτικές δαπάνες και επιδίωξε ολοένα και στενότερη συνεργασία με το ΝΑΤΟ.

Η Σουηδή ΥΠΕΞ Αν Λίντε υπογράφει το αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ

Τι θα σημάνει η ένταξη των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ

Σύμφωνα με το Bloomberg, h συμμετοχή της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη Sυμμαχία θα διευκόλυνε αναμφισβήτητα τη σταθεροποίηση της ασφάλειας της περιοχής γύρω από τη Βαλτική Θάλασσα και την προστασία των μελών του ΝΑΤΟ Εσθονίας, Λετονίας και Λιθουανίας.

Οι χώρες αυτές θεωρούνται συχνά ως δυνητικός στόχος για ρωσική επιθετικότητα επειδή έχουν σημαντικές ρωσικές εθνοτικές μειονότητες και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει χρησιμοποιήσει την προστασία αυτών των ανθρώπων ως πρόσχημα για επεμβάσεις στην Ουκρανία.

Η συμπερίληψη της Φινλανδίας και της Σουηδίας θα προσέθετε στο ΝΑΤΟ δύο εξελιγμένους, καλά εξοπλισμένους στρατούς των οποίων ο εξοπλισμός είναι ήδη συμβατός με αυτόν που χρησιμοποιεί η Sυμμαχία. Θα επιμηκύνει τα σύνορα του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία, τα οποία σήμερα αποτελούν μόλις το 6% της χερσαίας περιμέτρου της Ρωσίας, και θα επιτρέψει στη Sυμμαχία να βελτιώσει την επιτήρηση της δυτικής πλευράς της χώρας.

Οι προϋποθέσεις ένταξης

Οι 30 συμμετέχουσες χώρες του ΝΑΤΟ πρέπει να ομοφωνήσουν στην υποδοχή ενός νέου μέλους. Η Σουηδία και η Φινλανδία, που συγκαταλέγονται στα πιο ανεπτυγμένα κράτη του κόσμου με σταθερές δημοκρατίες και πολιτικούς θεσμούς υψηλής εμπιστοσύνης, δεν περίμεναν καμία αντίσταση, μέχρι που η Τουρκία εξέφρασε ξαφνικά ανησυχίες για την υποστήριξη των Κούρδων «τρομοκρατών», σημειώνει το Bloomberg.

Τα κριτήρια για τα υποψήφια κράτη περιλαμβάνουν μια λειτουργική δημοκρατία βασισμένη στην οικονομία της αγοράς, δίκαιη μεταχείριση των μειονοτικών πληθυσμών, δέσμευση για ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων και προθυμία και ικανότητα να συνεισφέρουν στρατιωτικά στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ. Δεν είναι απαίτηση οι πολίτες να ευλογούν μια κίνηση για ένταξη, αλλά η ευνοϊκή κοινή γνώμη προσδίδει νομιμότητα στην υποψηφιότητα μιας χώρας για ένταξη. 

Πόσο γρήγορα θα ενταχθούν;

Τώρα που και οι δύο χώρες έχουν ανακοινώσει τις προθέσεις τους και ένας αριθμός συμμάχων στο ΝΑΤΟ έχουν ζητήσει ταχεία ένταξη, είναι πιθανό η διαδικασία να είναι ταχύτερη από ό, τι για τους προηγούμενους εισερχόμενους.

Δώδεκα χώρες που έχουν ενταχθεί στη Συμμαχία από το 2004 ακολούθησαν μια σταδιακή διαδικασία στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης του ΝΑΤΟ για την ένταξη, αλλά ο Γενικός Γραμματέας Γενς Στόλτενμπεργκ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι τα δύο κράτη πληρούν τα πρότυπα του ΝΑΤΟ «στους περισσότερους τομείς» και ότι η διαδικασία μπορεί να προχωρήσει «πολύ γρήγορα», εάν αποφασίσουν να υποβάλουν αίτηση. Η Φινλανδία και η Σουηδία εκτιμούν ότι το χρονοδιάγραμμα θα διαρκέσει έως και ένα χρόνο, με επικυρώσεις σε 30 χώρες.

Οι ρωσικές αντιδράσεις

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε στις 12 Μαΐου ότι η ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ θα αποτελούσε «σίγουρα» απειλή για τη Ρωσία. Η Ρωσία έχει προειδοποιήσει προηγουμένως για «σοβαρές στρατιωτικές και πολιτικές συνέπειες» από την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας, που απαιτούν από τη Ρωσία «να απαντήσει».

Τον Απρίλιο, η Ρωσία δήλωσε ότι θα αναπτύξει πυρηνικά όπλα στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας και γύρω από αυτήν, εάν οι δύο χώρες προσχωρήσουν. Ο Λιθουανός πρόεδρος Γκιτάνας Ναουσέντα απέρριψε την απειλή ως «κενή», κατηγορώντας τη Ρωσία ότι έχει ήδη τοποθετήσει τακτικά πυρηνικά όπλα στο Καλίνινγκραντ, τον θύλακά της στη Βαλτική.

Η Ρωσία είχε προειδοποιήσει τα κράτη της Βαλτικής για σοβαρές συνέπειες πριν από την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ το 2004, αλλά αυτό αποδείχθηκε μπλόφα, σημειώνει το Bloomberg. Από την άλλη πλευρά, το Μαυροβούνιο δήλωσε το 2016 ότι απέτρεψε ένα υποστηριζόμενο από τη Ρωσία σχέδιο δολοφονίας του τότε πρωθυπουργού Μίλο Τζουκάνοβιτς για τα σχέδια της χώρας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, το οποίο υλοποιήθηκε ένα χρόνο αργότερα.

Ένα δικαστήριο το 2019 καταδίκασε 14 άτομα, μεταξύ των οποίων ηγέτες της αντιπολίτευσης και Ρώσους και Σέρβους υπηκόους, σε φυλάκιση έως και 15 ετών για την οργάνωση της αποτυχημένης συνωμοσίας, αν και ένα εφετείο ακύρωσε πέρσι τις αποφάσεις.

Οι Φινλανδοί αναμένουν να αντιμετωπίσουν περισσότερη κατασκοπεία, κυβερνοεπιθέσεις, παραβιάσεις του εναέριου χώρου και επιχειρήσεις επιρροής από τη Ρωσία, εάν γίνουν μέρος του ΝΑΤΟ.

Τι θα αλλάξει σε Φινλανδία και Σουηδία

Οι δύο χώρες αυξάνουν τη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ τους και με άλλα κράτη, έργο που άρχισε να επιταχύνεται κατά την προετοιμασία του πολέμου στην Ουκρανία. Στις αρχές Μαρτίου, ο Φινλανδός πρόεδρος, Σαούλι Νιινίστο επισκέφθηκε τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ο οποίος υποσχέθηκε, σε κοινή τηλεφωνική επικοινωνία με την πρωθυπουργό της Σουηδίας Μαγκνταλένα Άντερσον, να εμβαθύνει τη συνεργασία μεταξύ των τριών χωρών, ενώ αργότερα οι ΗΠΑ έδωσαν διαβεβαιώσεις ασφαλείας και στις δύο χώρες. Έχουν επίσης υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας με το Ηνωμένο Βασίλειο.

Η υπόσχεση του ΝΑΤΟ για συλλογική άμυνα ισχύει μόνο για τα μέλη του και μια παρατεταμένη περίοδος στο κατώφλι της συμμαχίας χωρίς εγγύηση ασφαλείας θα διακινδύνευε μια αντίδραση από τη Ρωσία την οποία ο υποψήφιος θα αντιμετώπιζε μόνος του.

Και οι δύο σκοπεύουν να συνεχίσουν να αυξάνουν τις αμυντικές δαπάνες, με το μακροπρόθεσμο σχέδιο της Σουηδίας να αυξάνει τη χρηματοδότηση των ενόπλων δυνάμεων κατά σχεδόν 30% από το 2021 έως το 2024.