Πόλεμος στην Ουκρανία: Η ανάπτυξη του ΝΑΤΟ στα Ανατολικά θα κάνει την Ευρώπη ασφαλέστερη;

«Βρετανικά άρματα μάχης Challenger 2 περιφέρονται στην πολωνική ύπαιθρο. Επίλεκτα γαλλικά στρατεύματα των ειδικών δυνάμεων παρακολουθούν τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας στη Ρουμανία. Αμερικανικές συστοιχίες πυραύλων σαρώνουν τον ουρανό της Σλοβακίας. Ένα νορβηγικό F-35 απογειώνεται για να αναχαιτίσει ένα άγνωστο ρωσικό αεροσκάφος που εμφανίζεται στα ανοικτά των ακτών της Φινλανδίας.

Καθώς μαίνεται η μάχη στην Ουκρανία, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της συμμαχίας έχουν ξεκινήσει συλλογικά τη σημαντικότερη -και ταχύτερη- στρατιωτική ανάπτυξη στην ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης: μια κατάσταση συναγερμού και ετοιμότητας που δεν απέχει πολύ από τον πόλεμο, αλλά ούτε και από την ειρήνη».

Έτσι ξεκινά το άρθρο των Financial Times που περιγράφει την ανάπτυξη των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στην Ανατολική Ευρώπη. Ο στρατηγικός στόχος των ΗΠΑ, μετά την ντροπιαστική αποχώρηση από το Αφγανιστάν και τις διαφωνίες εντός του ΝΑΤΟ, ήταν να επανεκκινήσει τη Συμμαχία ώστε να ακολουθήσει την αμερικανική στροφή στον Ειρηνικό και τον ανταγωνισμό με την Κίνα.

Η εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία έχει επαναφέρει την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ σε ένα σενάριο που πίστευαν ότι είχαν αφήσει στο παρελθόν.

Πιο στρατιωτικοποιημένη από ποτέ

Σήμερα, η ανατολική Ευρώπη είναι πιο στρατιωτικοποιημένη από ποτέ άλλοτε από την εποχή του ψυχρού πολέμου. Για άλλη μια φορά, πυρηνικά εξοπλισμένες υπερδυνάμεις έρχονται αντιμέτωπες στην ευρεία έκταση μεταξύ της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας.

Ταυτόχρονα, οι συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών από την εποχή του ψυχρού πολέμου, όπως η συνθήκη INF που απαγόρευε τους πυραύλους κρουζ με βεληνεκές 500-5.500 χιλιομέτρων και η συμφωνία Open Skies, που επέτρεπε στη Ρωσία και τα μέλη του ΝΑΤΟ να πραγματοποιούν αναγνωριστικές πτήσεις πάνω από τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις της άλλης πλευράς, έχουν ξηλωθεί. Το ίδιο ισχύει και για τα κανάλια επικοινωνίας μεταξύ της Μόσχας και των δυτικών πρωτευουσών.

Το αποτέλεσμα είναι μια ήπειρος με περισσότερα όπλα και στρατιώτες σε κατάσταση υψηλού συναγερμού από ό,τι έχει δει εδώ και δεκαετίες, αλλά χωρίς τα προστατευτικά κιγκλιδώματα που παρείχαν εφησυχασμό κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου: Η Ευρώπη είναι σήμερα αναμφισβήτητα λιγότερο ασφαλής από ό,τι οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά το 1945.

Αυτό έχει εγείρει το ερώτημα κατά πόσον η στρατιωτική ενίσχυση του ΝΑΤΟ έχει καταστήσει την Ευρώπη καλύτερα προστατευμένη ή απλώς έχει εντείνει μια ήδη επιβαρυμένη κατάσταση.

Μπορεί ο Πούτιν να κατηγορεί τη Δύση για κλιμάκωση και το ΝΑΤΟ να απαντά ότι μετά την εισβολή δεν έχει άλλη επιλογή από το αυξήσει τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή, ωστόσο οι αριθμοί δείχνουν την επικίνδυνη κατάσταση που διαμορφώνεται πλέον στην Ευρώπη.

Οι αριθμοί δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού

Σαράντα χιλιάδες στρατιώτες στην ανατολική Ευρώπη βρίσκονται υπό την άμεση διοίκηση του ΝΑΤΟ – 10 φορές περισσότεροι από την ημέρα πριν από την εισβολή του Πούτιν. Οκτώ χώρες φιλοξενούν τώρα ομάδες μάχης του ΝΑΤΟ – διπλάσιος αριθμός από τον προηγούμενο. Και μια δύναμη ταχείας αντίδρασης, που αποτελείται από έως και 10.000 στρατιώτες, έχει ενεργοποιηθεί στο όνομα της συλλογικής άμυνας για πρώτη φορά στην ιστορία της συμμαχίας.

«Η ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα έχει εξελιχθεί περισσότερο τις τελευταίες έξι ημέρες από ό,τι τις τελευταίες δύο δεκαετίες», δήλωσε την 1η Μαρτίου η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Κατά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι ΗΠΑ είχαν 200.000 στρατιώτες στη Δυτική Γερμανία.

Σήμερα, τα κράτη της ανατολικής πλευράς του ΝΑΤΟ, από τις Βαλτικές χώρες στο βορρά μέχρι τη Βουλγαρία στη Μαύρη Θάλασσα, διαθέτουν περίπου 330.000 στρατιώτες: εθνικούς στρατούς που ενισχύονται από τη δυτική Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Εκτός από τις χερσαίες δυνάμεις, 130 αεροσκάφη του ΝΑΤΟ βρίσκονται σε υψηλή επιφυλακή και περίπου 150 πολεμικά πλοία περιπολούν στις θάλασσες.

Η επέκταση του ΝΑΤΟ από το 1989

Από την επανένωση της Γερμανίας και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, 12 χώρες έχουν ενταχθεί στη συμμαχία. Τρεις – οι χώρες της Βαλτικής – ήταν πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Άλλες επτά ήταν προηγουμένως μέλη της στρατιωτικής συμμαχίας του Συμφώνου της Βαρσοβίας υπό την ηγεσία της Μόσχας. Η ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ βρίσκεται 1.100 χιλιόμετρα πιο κοντά στο Κρεμλίνο από ό,τι τα δυτικογερμανικά σύνορα το 1989.

Η δυτική στρατιωτική περιφέρεια της Ρωσίας, η οποία καλύπτει εδάφη που συνορεύουν με τη Φινλανδία, τις Βαλτικές χώρες, τη Λευκορωσία και την Ουκρανία, διαθέτει τις μεγαλύτερες και καλύτερα εξοπλισμένες ένοπλες δυνάμεις της χώρας. Περισσότεροι από 300.000 στρατιώτες από όλο το φάσμα των στρατιωτικών δυνάμεων, από μεραρχίες αρμάτων μάχης, ειδικές δυνάμεις και επίγειους εκτοξευτές πυραύλων, έως βάσεις ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων.

Πιο «κοντά» από ποτέ ΝΑΤΟ – Ρωσία

Ως αποτέλεσμα των κινήσεων του Κρεμλίνου τα τελευταία χρόνια να αυξήσει τον έλεγχό του επί της συμμαχικής Λευκορωσίας -όπου οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις ανέπτυξαν δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες αυτόν τον χειμώνα- η ενισχυμένη στρατιωτική παρουσία του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας βρίσκεται πλέον σε μεγαλύτερη εγγύτητα μεταξύ τους, ανεξάρτητα από την τελική έκβαση της εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία.

«Ο κίνδυνος εστιών ανάφλεξης, κλιμάκωσης είναι προφανώς υψηλότερος», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος του υπουργείου Άμυνας μιας μεγάλης χώρας του ΝΑΤΟ. «Η κατάσταση που έφτασε σε αυτό το σημείο μέσα σε λίγους μήνες, θα χρειαστεί χρόνια ή δεκαετίες να αποκλιμακωθεί» . Τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται κανόνας πολύ γρήγορα».

Ο αξιωματούχος πρόσθεσε: «Και αυτό έρχεται σε μια χρονική περίοδο όπου ο Πούτιν μόνο μεγαλώνει, μόνο σκέφτεται όλο και περισσότερο την κληρονομιά του και, πιθανότατα, γίνεται όλο και λιγότερο προβλέψιμος και όλο και λιγότερο σταθερός στις σκέψεις και τις πράξεις του».

Σχεδόν 4.000 χιλιόμετρα «ευκαιρία» ανάφλεξης

Φαίνεται ολοένα και πιο πιθανό ότι τα σύνορα μεταξύ ΝΑΤΟ-Ρωσίας θα γίνουν πιο «τεταμένα» και σύντομα. Η Φινλανδία και η Σουηδία, χώρες που προηγουμένως επέλεξαν τη χαλαρή συνεργασία με το ΝΑΤΟ αντί της ένταξης, συζητούν την αλλαγή αυτής της μακροχρόνιας πολιτικής, καθώς η κοινή γνώμη ταλαντεύεται υπέρ της συλλογικής άμυνας υπό το φως της εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία.

Η ένταξη της Φινλανδίας θα πρόσθετε περισσότερα από 1.300 χιλιόμετρα στα νατο-ρωσικά σύνορα, υπερδιπλασιάζοντας το σημερινό μήκος τους. Αν προστεθεί και η Λευκορωσία ως ρωσικός πληρεξούσιος, οι δύο στρατιωτικές δυνάμεις θα εφάπτονται κατά μήκος περίπου 3.750 χιλιομέτρων.

Η Μόσχα έχει προειδοποιήσει ότι μια κίνηση της Φινλανδίας ή της Σουηδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ θα απαιτούσε στρατιωτική απάντηση και θα έθετε τέλος στο «μη πυρηνικό καθεστώς της Βαλτικής Θάλασσας».

Το ΝΑΤΟ από την άλλη λέει ότι η αναβάθμισή του στα ανατολικά απέχει πολύ από το να ολοκληρωθεί. Στη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας στη Μαδρίτη τον Ιούνιο, αναμένεται να υπογράψει τα σχέδια για τη συνέχιση της ενίσχυσης της πλευράς.