Η αυτοσυγκράτηση φτάνει στο τέλος της: Φόβος ότι ο πόλεμος θα περάσει τα σύνορα της Ουκρανίας – Οι κρίσιμοι παράγοντες

Επί εννέα εβδομάδες, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, και οι δυτικοί σύμμαχοί του υπογράμμιζαν τη σημασία της διατήρησης του πολέμου στην Ουκρανία εντός των συνόρων της χώρας.

Τώρα, ο φόβος είναι διαδεδομένος στις δυτικές πρωτεύουσες για επέκταση του πολέμου σε γειτονικές χώρες και για το ξέσπασμα νέου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των υπερδυνάμεων.

Σύμφωνα με τους New York Times, ολοένα και πιο συχνά η Μόσχα υπενθυμίζει στη Δύση την ισχύ του πυρηνικού οπλοστασίου της, με τον Βλαντίμιρ Πούτιν να απευθύνει έμμεση προειδοποίηση για κλιμάκωση της αντιπαράθεσης σε περίπτωση νέων ταπεινωτικών αποτυχιών των ρωσικών συμβατικών δυνάμεων.

Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε ότι δεν έχουν ενδείξεις πως οι Ρώσοι κινητοποιούν τις πυρηνικές τους δυνάμεις στο πεδίο της μάχης. Οι αξιωματούχοι σχεδιάζουν ήδη πώς θα μπορούσαν να αντιδράσουν σε μια ρωσική πυρηνική δοκιμή ή σε μια επίδειξη ισχύος πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα ή σε ουκρανικό έδαφος.

«Κανείς δεν επιθυμεί να δει τον πόλεμο να κλιμακώνεται και κανείς δεν επιδιώκει πυρηνική αντιπαράθεση» είπε ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου, Τζον Κέρμπι.

Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε ότι ο φόβος του βασίζεται εν μέρει στην αυξανόμενη πεποίθηση ότι η σύγκρουση θα μπορούσε να «συνεχιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα», όπως το έθεσε πρόσφατα ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αντονι Μπλίνκεν. 

Σε… δεύτερη μοίρα η διπλωματία

Οι διπλωματικές πρωτοβουλίες έχουν για την ώρα ανασταλεί, ενώ ουκρανικές και ρωσικές δυνάμεις μοιάζουν να προετοιμάζονται για μακρόσυρτο πόλεμο. «Ο Πούτιν δεν έχει σκοπό να υποχωρήσει, αλλά ούτε και οι Ουκρανοί» λέει στην αμερικανική εφημερίδα ο Ρόμπιν Νίμπλετ, διευθυντής του ινστιτούτου Chatham House.

Την ίδια στιγμή, η αποφασιστικότητα Αμερικανών και Ευρωπαίων να βοηθήσουν το Κίεβο να επικρατήσει επί των Ρώσων έχει σκληρύνει, εν μέρει εξαιτίας του αποτροπιασμού που προκάλεσαν οι εικόνες σφαγών από την Μπούκα και άλλες ουκρανικές πόλεις που έπεσαν στα χέρια του ρωσικού στρατού.

«Ο κίνδυνος επέκτασης του πολέμου είναι σοβαρός. Οι ρωσικές απώλειες συνεχίζουν να αυξάνονται και οι ΗΠΑ τηρούν τη δέσμευσή τους για αποστολή ακόμη ισχυρότερων όπλων, τα οποία προκαλούν τις ρωσικές αυτές απώλειες» λέει ο Σεθ Τζόουνς, επικεφαλής του think tank CSIS στην Ουάσιγκτον. Αργά ή γρήγορα, επισημαίνει, η ρωσική υπηρεσία στρατιωτικής αντικατασκοπείας θα ζητήσει από το πυροβολικό να πλήξει φορτία όπλων με προορισμό την Ουκρανία, πριν ακόμη αυτά εισέλθουν σε ουκρανικό έδαφος και ενόσω θα βρίσκονται καθ’ οδόν σε κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πρίνστον, Στίβεν Κότκιν, τονίζει όμως ότι κάθε δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας δεν έχει κοπεί οριστικά, όπως έδειξε και η ανταλλαγή κρατουμένων την περασμένη εβδομάδα μεταξύ των δύο κρατών με τη διαμεσολάβηση της Τουρκίας, αλλά έχει μετεξελιχθεί σημαντικά.

«Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ήταν μια οφθαλμαπάτη, ενώ οι προσπάθειες της Δύσης να ενσωματώσει τη Ρωσία στη διεθνή σκηνή αποδείχθηκαν φρούδες. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων θυμίζουν τώρα τη δεκαετία του 1960, με ανταλλαγές κατασκόπων και πιλότων σε ουδέτερες χώρες» ισχυρίζεται ο Κότκιν. 

Τελειώνει η αυτοσυγκράτηση;

Παρότι μέχρι στιγμής ο πόλεμος παρέμενε γεωγραφικά περιορισμένος εντός των ουκρανικών συνόρων και οι ΗΠΑ απέφευγαν να απειλήσουν με επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, η αυτοσυγκράτηση αυτή μοιάζει να φθάνει στο τέλος της.

Η απόφαση της Gazprom να διακόψει τη ροή φυσικού αερίου προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία αποτελούσε σαφές μήνυμα στη Γερμανία, ότι η σειρά της έρχεται. Αμερικανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η κίνηση αυτή αποτελεί προσπάθεια του Κρεμλίνου να διχάσει τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, οι οποίοι μέχρι τώρα παρέμειναν ενωμένοι.

Ενας ακόμη παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε επέκταση του πολέμου είναι η πρόθεση της Σουηδίας και της Φινλανδίας να γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ. Παρότι η διαδικασία αίτησης και έγκρισης θα διαρκέσει πολλούς μήνες, καθώς κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να εγκρίνει τις νέες υποψηφιότητες, η ρωσική πλευρά αντιμετωπίζει ήδη την προοπτική επέκτασης της Συμμαχίας ως υπαρξιακό κίνδυνο.

Η Ρωσία θα μπορούσε ακόμη και να απειλήσει ευθέως τις δύο χώρες προτού αυτές γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ, συνεπώς δεν θα διαθέτουν την κάλυψη της Συμμαχίας, που προβλέπει ότι κάθε επίθεση σε κράτος-μέλος αποτελεί επίθεση εναντίον όλης της Συμμαχίας. «Νέα διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι ακριβώς αυτό που φοβάται ο Πούτιν και αυτό για το οποίο προειδοποιούσε εδώ και δύο δεκαετίες» επισημαίνει ο Ρόμπιν Νίμπλετ. 

Πόλεμος προπαγάνδας

Και οι δύο πλευρές εκμεταλλεύονται τον φόβο της επέκτασης του πολέμου σε εκστρατείες προπαγάνδας μεγάλης ευρηματικότητας. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναφέρεται συχνά στην πιθανότητα αυτή στις καθημερινές ραδιοφωνικές παρεμβάσεις του. Πριν από δύο εβδομάδες, ενώ ικέτευε τους συμμάχους του ΝΑΤΟ για περισσότερα και πιο σύγχρονα όπλα, υποστήριξε ότι «αν δεν σταματήσουμε τη Ρωσία εδώ στην Ουκρανία, κινδυνεύουμε να χάσουμε όλη την Ανατολική Ευρώπη», ενισχύοντας το ήδη οξύ άγχος των Δυτικών.

Η Ρωσία, από την πλευρά της, ακολουθεί δικά της πρότυπα προπαγάνδας, ισχυριζόμενη κατά καιρούς ότι οι στόχοι της ξεπερνούν την «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας και αφορούν πλέον την απόσυρση του συνόλου των δυνάμεων και οπλικών συστημάτων του ΝΑΤΟ από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η συχνή μνεία του κινδύνου πυρηνικού πολέμου από μέρους της Μόσχας λειτουργεί έτσι σαν προειδοποίηση προς τη Δύση προκειμένου αυτή να μην προβαίνει σε υπερβολικές απαιτήσεις.