Πόλεμος στην Ουκρανία: Ο «γρίφος» του Σεργκέι Σοϊγκού

Με την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου, ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Βαλέρι Γκερασίμοφ έγιναν τα κεντρικά πρόσωπα του πολέμου, μετά φυσικά τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Στις 27 Φεβρουαρίου, ωστόσο, όταν ο Ρώσος πρόεδρος διέταξε οι πυρηνικές δυνάμεις της χώρας να τεθούν σε κατάσταση «υψηλού συναγερμού», Δυτικοί δημοσιογράφοι και αναλυτές διέκριναν στη γλώσσα του σώματος και στις εκφράσεις προσώπου του Σοϊγκού μια εμφανή δυσφορία.

«Δεν είναι η πρώτη φορά αυτή την εβδομάδα που ο Σόιγκου δείχνει εμφανώς άβολα με τις εντολές που παίρνει από τον Πούτιν», σχολίαζε τότε ο Μαξ Σέντον, επικεφαλής του γραφείου των Financial Times στη Μόσχα, αφήνοντας σαφείς αιχμές για βαθιές διαφωνίες μεταξύ του προέδρου και του καθ’ ύλην αρμόδιου υπουργού του.

Στις 11 Μαρτίου, καθώς καθίστατο πια εμφανές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία κάθε άλλο εξελισσόταν σε blitzkrieg για το Κρεμλίνο, ο Σοϊγκού εξαφανίστηκε ξαφνικά από το προσκήνιο.

Μακρά, και δη εν μέσω πολέμου, η απουσία του από τη δημόσια θέα κράτησε περίπου δύο εβδομάδες. Μοιραία, έδωσε τροφή σε πάσης φύσεως σενάρια για την τύχη του.

Ότι παραιτήθηκε. Ότι είχε τεθεί υπό κράτηση. Ότι είναι βαριά άρρωστος ή ακόμη και νεκρός.

Ένα νέο σενάριο, που κυκλοφόρησε μετά την επανεμφάνιση Σοϊγκού, αναφέρει ότι όλο αυτό το διάστημα ο Ρώσος υπουργός Άμυνας ήταν κρυμμένος σε ένα πυρηνικό καταφύγιο στα Ουράλια Όρη, περίπου 1.600 χιλιόμετρα από τη Μόσχα, όπου πηγαινοερχόταν αεροπορικώς, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα υποστηρίζει ο ιστότοπος ερευνητικής δημοσιογραφικής Bellingcat.

Κάτι ανάλογο λέγεται ότι ισχύει και με τον Ρώσο πρόεδρο.

Το μυστήριο της εξαφάνισης

Δύο ανεξάρτητα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, επικαλούμενα πηγές κοντά στον 66χρονο Σοϊγκού, ανέφεραν αντίθετα ότι υπέφερε από καρδιακά προβλήματα.

Το Κρεμλίνο διέψευσε τις πληροφορίες, τονίζοντας ότι ο υπουργός Άμυνας έχει πολύ δουλειά για να κάνει δημόσιες εμφανίσεις.

Όμως η δημόσια επανεμφάνιση του στις 24 Μαρτίου, μέσω βιντεοκλήσης και στην άκρη της οθόνης του υπολογιστή του Πούτιν, στη διάρκεια τηλεδιάσκεψης του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, γέννησε ακόμη μεγαλύτερο μυστήριο.

Ο ίδιος δεν έκανε καμία παρέμβαση στη συζήτηση. Πολλοί είπαν ότι το βίντεο του Σοϊγκού ήταν παλιό.

Οι ισχυρισμοί αυτοί δεν αποδείχθηκαν. Σε κάθε περίπτωση, η επανεμφάνιση Σοϊγκού δημιούργησε περισσότερα ερωτήματα από όσα απαντούσε.

Τρεις ημέρες μετά, το περασμένο Σάββατο, ο Σεργκέι Σοϊγκού ηγήθηκε σύσκεψης για τις στρατιωτικές προμήθειες.

Η κουρασμένη φωνή του και οι βαθιές ανάσες του ερμηνεύτηκαν από πολλούς ως ένδειξη ότι οι φήμες για πρόβλημα υγείας μπορεί τελικά να έχουν βάση.

Η επόμενη και πιο πρόσφατη εμφάνιση του Σοϊγκού, αυτή της περασμένης Τρίτης, ήταν σαφώς πιο δυναμική.

Χωρίς να αποχωρίζεται την στρατιωτική στολή του, ο υπουργός Άμυνας επανέλαβε την προειδοποίηση ότι η Ρωσία θα απαντήσει, εάν το ΝΑΤΟ στείλει μαχητικά αεροσκάφη και συστήματα αεράμυνας στην Ουκρανία.

Ανακοίνωσε ότι η πρώτη φάση της «ρωσικής επιχείρησης» στην Ουκρανία έχει ολοκληρωθεί. Εφεξής, διευκρίνισε, οι προσπάθειες της Μόσχας θα επικεντρωθούν «στην επίτευξη του κύριου στόχου: στην απελευθέρωση του Ντονμπάς».

Δυτικοί αναλυτές μίλησαν για αλλαγή σχεδιασμού του Κρεμλίνου, έπειτα από ένα μήνα πολέμου που κάθε άλλο παρά εξελίσσεται σε «περίπατο» για τη Ρωσία, όπως ανέμεναν πολλοί.

Η δυτική «ανάγνωση»

Στην Ουάσιγκτον και στη Βρετανία πιστεύουν ότι πρόεδρος Πούτιν έκανε και συνεχίζει να κάνει ολέθριες επιλογές, λόγω παραπληροφόρησης από τους ίδιους τους συμβούλους του.

Επικαλούμενες τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, οι New York Times γράφουν ότι αυτό αφορά τόσο την πραγματική κατάσταση στο πεδίο των μαχών στην Ουκρανία, όσο και για τις πραγματικές επιπτώσεις των δυτικών κυρώσεων στη ρωσική οικονομία.

Σύμφωνα με ίδιες πληροφορίες, αναφέρει το δημοσίευμα, «φαίνεται να αυξάνεται η ένταση μεταξύ του Πούτιν και του υπουργείου Άμυνας, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Άμυνας, Σεργκέι Σόιγκου, ο οποίος ήταν κάποτε από τα πιο έμπιστα μέλη του στενού κύκλου του Κρεμλίνου».

«Θα συμφωνήσουμε με το συμπέρασμα ότι ο κ.Πούτιν δεν έχει ενημερωθεί πλήρως από το υπουργείο Άμυνας του για κάθε βήμα τον τελευταίο μήνα», υπερθεμάτισε ο εκπρόσωπος του αμερικανικού Πενταγώνου, Τζον Φ. Κίρμπι.

«Μια αχίλλειος πτέρνα των απολυταρχιών είναι ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι σε αυτά τα συστήματα που να λένε την αλήθεια στην εξουσία ή που μπορούν να το κάνουν», σχολίασε την Τετάρτη από το Αλγέρι ο Αμερικανός ΥΠΕΞ, Άντονι Μπλίνκεν. «Και νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που τώρα βλέπουμε στη Ρωσία».

Την άποψη έχει λίγο-πολύ έχει και ο Σουηδός οικονομολόγος Άντερς Άσλουντ: πρώην οικονομικός σύμβουλος στις κυβερνήσεις της Ρωσίας και της Ουκρανίας (επί προεδρίας Γιέλτσιν και Κούτσμα αντίστοιχα) και συγγραφέας του βιβλίου «O καπιταλισμός των κολλητών στη Ρωσία: Η πορεία από την οικονομία της αγοράς στην κλεπτοκρατία».

Η παρατεταμένη απουσία του Σόιγκου θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει έναν αγώνα εξουσίας μέσα στο Κρεμλίνο, εκτιμά, καθώς και πιθανή δυσαρέσκεια του Πούτιν με τον εδώ και πάνω από μια 20ετία στενό του συνεργάτη.

Πιστό φίλο του, με τον οποίο κάνουν συχνά μαζί διακοπές στη γενέτειρα του Σοϊγκού, στη Σιβηρία.

Αλλά και μέχρι πρότινος -πριν από την εισβολή στην Ουκρανία- τον πλέον δημοφιλή υπουργό στη Ρωσία.

Τόσο, ώστε πολλοί έλεγαν ότι ο Σεργκέι Σοϊγκού θα μπορούσε ακόμη και να διαδεχθεί τον Ρώσο πρόεδρο, εφόσον παρίστατο ανάγκη…

«Μελανά σημεία»

Δεν είναι τυχαίο που ο Σεργκέι Σοϊγκού είναι ο μακροβιότερος υπουργός στη μετασοβιετική εποχή στη Ρωσία.

Σύμφωνα με τους Ρώσους ερευνητές δημοσιογράφους Αντρέι Σολντάτοφ και Ιρίνα Μπορογκάν, παραμένει «ένα από τα πιο φιλόδοξα μέλη του στενού κύκλου του Πούτιν».

Γνώστης εννέα γλωσσών και ειδήμων στην ιστορία της εποχής του Μέγα Πέτρου, «είναι ισχυρός υπερασπιστής των εθνικών συμφερόντων», λέει ο Μαρκ Γκαλεότι της Mayak Intelligence, ειδικός σε θέματα υπηρεσιών ασφαλείας της Ρωσίας.  «Όμως δεν έχει τα ίδια αντιδυτικά αισθήματα με τους υπόλοιπους» στο Κρεμλίνο, επισημαίνει…

Περισσότερο πολιτικός και φίλος των ολιγαρχών, παρά στρατηγός -τίτλο που κατέχει, αν και δεν έχει μάχιμη εμπειρία- ο Σόιγκου αναδείχθηκε πολιτικά ως υπουργός Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης, την περίοδο 1999-2012.

Στα μάτια των Ρώσων έγινε εθνικός ήρωας (τιμήθηκε μάλιστα ως τέτοιος). Έπειτα από μία σύντομη θητεία ως κυβερνήτης της περιφέρειας της Μόσχας, ο Πούτιν τον διόρισε στο υπουργείο Άμυνας.

Πτυχιούχος πολιτικός μηχανικός, με θητεία παλιότερα στον κατασκευαστικό τομέα, δεν είχε καμία σχετική εμπειρία.

Παρ’ όλα αυτά, η θέση του στο Κρεμλίνο ενισχύθηκε από τις ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Κριμαία και στη Συρία.

Παράλληλα ο Σοϊγκού επέβλεπε τη GRU, τη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Ρωσίας, η οποία είναι ύποπτη για τη δηλητηρίαση του πρώην διπλού πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ το 2018, στην Αγγλία.

Από τις βασικές αποστολές του ήταν να συνεχίσει τα φιλόδοξα σχέδια του Κρεμλίνου για σαρωτική στρατιωτική μεταρρύθμιση, με στόχο τον εκσυγχρονισμό του 70% των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων μέχρι το 2020.

Από τότε, το Κρεμλίνο έχει ξοδέψει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια (περίπου το ένα τρίτο του κρατικού προϋπολογισμού) για την άμυνα, παρά τη στασιμότητα της ρωσικής οικονομίας.

Όμως, όπως προκύπτει από την κατάσταση στα μέτωπα της Ουκρανίας, το εγχείρημα χωλαίνει.

Παρά τα όσα διατείνεται το Κρεμλίνο, ο αρχικός σχεδιασμός της επιχείρησης δείχνει να «μπάζει».

Οι υποτιθέμενες κρυπτογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες αξιωματικών και στρατιωτών υποκλέπτονται διαρκώς από τους Ουκρανούς και χάκερς.

Πολλά από τα τεθωρακισμένα οχήματα δεν είναι καλά συντηρημένα και οι γραμμές ανεφοδιασμού παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα.

Κατά τη βρετανική Υπηρεσία Συλλογής και Ανάλυσης ηλεκτρονικών μηνυμάτων GCHQ, Ρώσοι στρατιώτες κατέρριψαν κατά λάθος ρωσικό αεροσκάφος και κάποιες φορές έχουν αρνηθεί να εφαρμόσουν εντολές.

Ολοένα και περισσότεροι τώρα αναρωτιούνται τι απέγιναν οι πακτωλοί χρημάτων που διατέθηκαν για τη δημιουργία ενός καλά εκπαιδευμένου και εξοπλισμένου στρατού, που τώρα αναγκάστηκε να βάλει στη μάχη ακόμη και εφέδρους.

«Το Κρεμλίνο πέρασε τα τελευταία 20 χρόνια προσπαθώντας να εκσυγχρονίσει τον στρατό του», έγραψε στις αρχές Μαρτίου στο Twitter o Ρώσος πρώην ΥΠΕΞ επί προεδρίας Γιέλτσιν, Αντρέι Κόζιρεφ. Όμως «μεγάλο μέρος αυτού του προϋπολογισμού κλάπηκε και δαπανήθηκε σε μεγάλα γιοτ στην Κύπρο».

«Ως στρατιωτικός σύμβουλος, δεν μπορείς να το αναφέρεις αυτό στον πρόεδρο», σχολίσε. «Αντί αυτού, του έλεγαν ψέματα»…

Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα του Αλεξέι Ναβάλνι, ο Σοϊγκού έχει μια πολυτελή έπαυλη έξω από τη Μόσχα, η αξία της οποίας εκτιμάται στα 18 εκατομμύρια δολάρια.

Ο ίδιος καταγγέλλεται ότι χρησιμοποίησε τη θέση του για να ενισχύσει τα επιχειρηματικά εγχειρήματα της οικογένειάς του. Μια εταιρεία που ανήκει στην κόρη του, Κσένια, εξασφάλισε 2,1 δισεκατομμύρια ρούβλια σε κρατικά συμβόλαια για κατασκευαστικά έργα, σε βάθος τριετίας.

Σπατάλη αναφέρεται και στο ίδιο το ρωσικό υπουργείο Άμυνας. Το 2014, ο Ναβάλνι κατήγγειλε ότι ξοδεύτηκαν τουλάχιστον 200.000 δολάρια μόνο για μια πτήση, με την οποία ομάδα στρατηγών πήγε για διακοπές στις μαγευτικές Σεϋχέλλες.

«Το ψάρεμα εκεί είναι προφανώς πιο ενδιαφέρον από ό,τι στην Κριμαία», σχολίασε τότε καυστικά ο νυν φυλακισμένος επικριτής του Κρεμλίνου.

Άδηλο το μέλλον

Ο Σεργκέι Σοϊγκού παραμένει στον κλειστό κύκλο των πέντε πιο στενών συνεργατών του προέδρου Πούτιν. Το όνομα του πλέον συγκαταλέγεται στη λίστα των δυτικών κυρώσεων.

Καθώς όμως, όπως λέγεται, τα «κεφάλια» έχουν αρχίσει να πέφτουν στις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας για κακοδιαχείριση της προετοιμασίας της εισβολής στην Ουκρανία και για  παραπληροφόρηση του ίδιου του Ρώσου προέδρου (και πρώην κατασκόπου της KGB), τα βλέμματα μοιραία πέφτουν στον υπουργό Άμυνας και στα σενάρια για το προσεχές μέλλον.

Προς το παρόν, η βαρύτερη «σκιά» φαίνεται να πέφτει πάνω από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας FSB («διάδοχο» της KGB).

«Η Ρωσία δεν έχει υπηρεσίες πληροφοριών. Δεν υπήρξαν ποτέ άτομα με σοβαρό στρατιωτικό υπόβαθρο, παρά μόνον πράκτορες σοβιετικής κοπής», λέει ο Ρώσος ακτιβιστής της αντιπολίτευσης Μαξίμ Κατς, περιγράφοντας πώς πήγαν χαμένα τεράστια ποσά σε σχέδια αποσταθεροποίησης της Ουκρανίας, προ της εισβολής.

«Έπειτα από 20 χρόνια επενδύσεων στον στρατό και στις μυστικές υπηρεσίες, σε μια μεγάλη χώρα με πυρηνικά όπλα, δεν έχουμε τίποτα από τα δυο. Φαίνεται ότι οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες -που γνώριζαν τα πάντα για την επικείμενη επίθεση, μέχρι και τις ημερομηνίες- έλαβαν πληροφορίες από τον στενότερο κύκλο των υπευθύνων λήψης αποφάσεων», σχολιάζει.

Τώρα «το σύστημα αρχίζει να τρώει τις σάρκες του», σύμφωνα με τον (καταζητούμενο στη χώρα του και αυτοεξόριστο στη Γαλλία) Ρώσο αντιφρονούντα Βλαντίμιρ Οσέτσκιν.

Η φαγωμάρα «έχει φτάσει ακόμη και τα άτομα που βρίσκονται κοντά στον επικεφαλής της Rosgvardia», της Εθνοφρουράς της Ρωσίας, αναφέρει.

«Κάτι, που υποδηλώνει ότι βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη πόλεμος στις τάξεις του προσωπικού: ποιος θα συμφωνήσει με ποιον σε τι και ποιος θα τη φέρει σε ποιον».

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ωστόσο «θα είναι ευκολότερο για το ευρωατλαντικό μπλοκ να απομονώσει τη Ρωσία και να αρχίσει μια “ψυχρή” στρατιωτική αντιπαλότητα μαζί της, παρά να επιδιώξει την καθεστωτική αλλαγή σε μια εξαιρετικά ετερογενή χώρα με πυρηνικά όπλα», παρατηρεί ο πολιτικός-στρατιωτικός ερευνητής Κιρίλ Σαμίεφ, σε ανάλυσή του στην ανεξάρτητη (απαγορευμένη στη Ρωσία και με έδρα τη Λετονία) ειδησεογραφική ιστοσελίδα Meduza.

«Αποτελεί κοινή πεποίθηση στις δυτικές χώρες ότι προσπάθειες αλλαγής του ρωσικού καθεστώτος με έντεχνο τρόπο και εκ των έσω θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ακόμη περισσότερα προβλήματα», εξηγεί.

«Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν την εδαφική κατάρρευση της Ρωσίας, την απώλεια του ελέγχου των όπλων μαζικής καταστροφής, εκατομμύρια πρόσφυγες, θρησκευτική ριζοσπαστικοποίηση του πληθυσμού σε συγκεκριμένες ρωσικές περιοχές, μια άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση και επαναστάσεις σε άλλες μετασοβιετικές δημοκρατίες».

Υπό αυτό το πρίσμα, καταλήγει ο Ρώσος αναλυτής, «η ελεγχόμενη «γειτονιά» των δυτικών χωρών με τον Πούτιν πίσω από το νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα θεωρείται προτιμότερη, έναντι κάθε μορφής στρατιωτικής αντιπαράθεσης ή πρόκλησης θανάσιμης ζημιάς στη Ρωσία».

Λαμβάνοντας δε υπόψη τα ήδη ανοιχτά μέτωπα που έχει στο εσωτερικό ο Ρώσος πρόεδρος, η θέση του Σεργκέι Σοϊγκού εκτιμάται ότι παραμένει ασφαλής.

Τουλάχιστον προσώρας…