Ρωσία: Από την KGB προέρχεται η μεγάλη πλειοψηφία της πραγματικής κορυφαίας ελίτ υπό τον Βλαντίμιρ Πούτιν

Για να περιγράψει κανείς τον ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν και τον στενότερο κύκλο του, θα ταίριαζε το σχόλιο που είχε κάνει ο Τζον Μέιναρντ Κέινς για τον Ζορζ Κλεμανσό, ο οποίος ήταν πρωθυπουργός της Γαλλίας κατά την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, σύμφωνα με τους Financial Times.

Ο Κέινς είχε πει για τον Κλεμανσό ότι ήταν «ένα άκρως απογοητευμένο άτομο, που είχε μόνο μια ψευδαίσθηση – τη Γαλλία».

Τα δυτικά ΜΜΕ χρησιμοποιούν τον όρο «ολιγάρχης» για να περιγράψουν γενικώς τους πάμπλουτους Ρώσους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που πλέον μένουν μόνιμα ή κατά κύριο λόγο στη Δύση. Ο συγκεκριμένος όρος άρχισε να γίνεται δημοφιλής το 1990 και έκτοτε χρησιμοποιείται συχνά με τρόπο λανθασμένο.

Κατά την περίοδο που ήταν πρόεδρος ο Μπόρις Γιέλτσιν, πράγματι μια ομάδα από πλούσιους επιχειρηματίες επικρατούσε, κάτι το οποίο επιτύγχανε σε συνεργασία με ανώτατους αξιωματούχος. Αυτή η ομάδα, ωστόσο, διαλύθηκε από τον Πούτιν κατά τα πρώτα χρόνια του στην εξουσία.

Η δύναμη που διέλυσε τους ολιγάρχες ήταν η πρώην KGB, η οποία ήταν αναδιοργανωμένη και στις υπηρεσίες του διαδόχου της. Ο ίδιος ο Πούτιν, φυσικά, προέρχεται από την KGB και η μεγάλη πλειοψηφία της κορυφαίας ελίτ υπό τον Πούτιν προέρχεται επίσης από την KGB ή από παρόμοιο κρατικό υπόβαθρο – αν και όχι από τις ένοπλες δυνάμεις.

Αυτή η ομάδα έχει παραμείνει εντυπωσιακά σταθερή και ομοιογενής υπό τον Πούτιν, ενώ είναι – ή τουλάχιστον ήταν κάποτε – κοντά στον ρώσο πρόεδρο και σε προσωπικό επίπεδο. Υπό την ηγεσία του Πούτιν, έχουν λεηλατήσει τη χώρα τους – αν και σε αντίθεση με τους προηγούμενους ολιγάρχες, έχουν κρατήσει το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου τους στη Ρωσία – και συμμετείχαν ή αποδέχθηκαν τα εγκλήματά του, γράφουν οι FT, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου όλων, αυτού της εισβολής στην Ουκρανία. Έχουν στηρίξει τόσο την έντονη προπαγάνδα του Πούτιν κατά της Ουκρανίας, όσο και τις καταγγελίες του περί δυτικής παρακμής.

Καθώς η Ρωσία βυθίζεται όλο και περισσότερο σε ένα στρατιωτικό τέλμα, αλλά και σε μια οικονομική κρίση, ένα κεντρικό ερώτημα είναι εάν ο Πούτιν – στην περίπτωση που ο πόλεμος δεν τελειώσει γρήγορα, με κάποια ειρηνευτική διευθέτηση – μπορεί να απομακρυνθεί (ή να πειστεί να απομακρυνθεί) από τις ρωσικές ελίτ, προκειμένου να προσπαθήσουν να βγάλουν τη Ρωσία και τους εαυτούς τους από το λάκκο που έχει σκάψει γι’ αυτούς ο ρώσος πρόεδρος.

Για να αξιολογήσει κανείς τις πιθανότητες που υπάρχουν να συμβεί κάτι τέτοιο, απαιτείται κατανόηση της φύσης των σύγχρονων ρωσικών ελίτ και κυρίως του εσωτερικού πυρήνα του Πούτιν.

Αυτοί οι ισχυροί άνδρες είναι γνωστοί στη Ρωσία ως οι «siloviki» ή «άνδρες με εξουσία».

Θα πρέπει, ωστόσο, να τραβήξουμε μια ξεκάθαρη γραμμή μεταξύ των «siloviki» και των ευρύτερων ρωσικών ελίτ, καθώς αυτές είναι μεγάλες, πολύ ανόμοιες και διχασμένες ομάδες κορυφαίων επιχειρηματιών και ανώτερων αξιωματούχων εκτός του στενού κύκλου εκείνων που αποτελούν την ηγεσία του κόμματος Πούτιν.

Το κουϊντέτο στο στενό κύκλο του Πούτιν που διευθύνει τον πόλεμο

Σπάνια φαινόταν πιο απομονωμένος από ό,τι σε δύο πρόσφατες, «χορογραφημένες» εμφανίσεις με τους επιτελείς του, όπου κάθεται σε αποφασιστική απόσταση από τους στενότερους συμβούλους του, γράφει το BBC για τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ως αρχιστράτηγος, η τελική ευθύνη για την εισβολή στη Ουκρανία ανήκει σε αυτόν, αλλά πάντα στηριζόταν σε ένα βαθιά πιστό περιβάλλον ανθρώπων, πολλοί από τους οποίους ξεκίνησαν επίσης τη σταδιοδρομία τους – όπως και ο ίδιος ο Πούτιν – από τις υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας.

Το ερώτημα είναι, ποιος είναι το αυτί του Πούτιν, σε αυτή την πιο μοιραία στιγμή στην προεδρία του;

Σεργκέι Σόιγκου – Υπουργός Άμυνας

Αν κάποιος πράγματι είναι το αυτί του προέδρου, τότε μιλάμε για τον επί μακρόν έμπιστο Σεργκέι Σόιγκου, ο οποίος έχει «παπαγαλίσει» τη γραμμή Πούτιν για αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και προστασία της Ρωσίας από τη στρατιωτική απειλή της Δύσης.

Είναι ο άνθρωπος που πηγαίνει για κυνήγι και ταξίδια για ψάρεμα με τον πρόεδρο στη Σιβηρία, ενώ στο παρελθόν τον θεωρούσαν πιθανό διάδοχο του Πούτιν.

«Ο Σόιγκου δεν είναι μόνο υπεύθυνος για τον στρατό, είναι επίσης εν μέρει υπεύθυνος για την ιδεολογία – και στη Ρωσία, η ιδεολογία αφορά κυρίως στην ιστορία και εκείνος έχει τον έλεγχο της αφήγησης».

Βάλερι Γκερασίμοφ – Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων

Ως αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας, ήταν δουλειά του να εισβάλει στην Ουκρανία και «να τελειώσει τη δουλειά» γρήγορα, αλλά ως προς αυτό το καθήκον βρέθηκε να υστερτεί.

Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις στρατιωτικές εκστρατείες του Βλαντίμιρ Πούτιν από τότε που διοικούσε τον στρατό στον πόλεμο της Τσετσενίας το 1999, ενώ ήταν στην πρώτη γραμμή του στρατιωτικού σχεδιασμού και για την Ουκρανία, επιβλέποντας στρατιωτικές ασκήσεις στη Λευκορωσία τον περασμένο μήνα.

Ο στρατηγός Γκερασίμοφ, που περιγράφεται ως «αγέλαστος και βαρύς» από τον Ρώσο ειδικό, Μαρκ Γκαλεότι, έπαιξε επίσης βασικό ρόλο στη στρατιωτική εκστρατεία για την προσάρτηση της Κριμαίας.

Νικολάι Πατρούσεφ – Γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας

«Ο Πατρούσεφ είναι το πιο… γερακίσιο γεράκι, νομίζοντας ότι η Δύση προσπαθεί να κατακτήσει τη Ρωσία εδώ και χρόνια», λέει ο Μπεν Νομπλ, αναπληρωτής καθηγητής Ρωσικής Πολιτικής στο University College του Λονδίνου.

Είναι ένας από τους τρεις πιστούς του Πούτιν, που υπηρέτησαν μαζί του από τη δεκαετία του 1970 στην Αγία Πετρούπολη, όταν η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας ήταν ακόμα γνωστή ως Λένινγκραντ.

Οι άλλοι δύο ισχυροί είναι ο αρχηγός της υπηρεσίας Ασφαλείας, Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ, και ο επικεφαλής των Μυστικών Υπηρεσιών, Σεργκέι Ναρίσκιν.

Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου είναι γνωστοί ως «siloviki» ή δυνάμεις ασφαλείας, αλλά αυτή η τριάδα είναι ακόμα πιο κοντά του.

Λίγοι έχουν τόση επιρροή στον πρόεδρο όσο ο Νικολάι Πατρούσεφ. Όχι μόνο δούλεψε μαζί του στην παλιά KGB κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής εποχής, αλλά τον αντικατέστησε ως επικεφαλής τής διάδοχής της οργάνωσης, FSB, από το 1999 έως το 2008.

Κατά τη διάρκεια μιας παράξενης συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, τρεις ημέρες πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, ο Πατρούσεφ ήταν εκείνος που «έσπρωξε» την ιδέα ότι «συγκεκριμένος στόχος» των ΗΠΑ ήταν η διάλυση της Ρωσίας.

Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ – Διευθυντής της FSB (πρώην KGB)

Οι παρατηρητές του Κρεμλίνου λένε ότι ο πρόεδρος εμπιστεύεται τις πληροφορίες που λαμβάνει από τις υπηρεσίες Ασφαλείας περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πηγή και ο Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ θεωρείται μέρος του «ιερού» του Πούτιν.

Άλλος ένας «παλιός» από την KGB του Λένινγκραντ, που ανέλαβε την ηγεσία της FSB όταν ο Νικολάι Πατρούσεφ προχώρησε σε πιο υψηλά κλιμάκια.

Η FSB έχει σημαντική επιρροή σε άλλες υπηρεσίες επιβολής του νόμου, ενώ έχει ακόμη και τις δικές της ειδικές δυνάμεις.

Σεργκέι Ναρίσκιν – Διευθυντής των Μυστικών Υπηρεσιών

Ολοκληρώνοντας την τριάδα των παλιών «γερακιών» του Λένινγκραντ, ο Σεργκέι Ναρίσκιν παρέμεινε δίπλα στον πρόεδρο για μεγάλο μέρος της καριέρας του.

Τι πρέπει, λοιπόν, να πούμε για ένα… αξιοσημείωτο «κατσάδιασμα» στο οποίο υποβλήθηκε, κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας;

Όταν ρωτήθηκε για την εκτίμησή του για την κατάσταση, ο αρχηγός των Μυστικών Υπηρεσιών ταράχτηκε και άρχισε να ψελλίζει τις προτάσεις του, με τον πρόεδρο Πούτιν να του λέει βλοσυρά: «Δεν συζητάμε αυτό».

Ο Σεργκέι Ναρίσκιν επισκίαζε για καιρό τον Πούτιν στην Αγία Πετρούπολη τη δεκαετία του 1990, μετά στο γραφείο του Πούτιν το 2004 και τελικά έγινε πρόεδρος του Κοινοβουλίου. Αλλά είναι και επικεφαλής της Ρωσικής Ιστορικής Εταιρείας και έχει αποδειχθεί πολύ σημαντικός στο να παρέχει στον πρόεδρο ιδεολογικά ερείσματα για τις ενέργειές του.