Βλαντιμίρ Πούτιν: Ο αμερικανικός «πόλεμος» κατά του Ρώσου προέδρου

Η στρατηγική των ΗΠΑ συχνά είναι επιθετική και στηρίζεται στον πόλεμο της πληροφορίας, τονίζει, παραθέτοντας ως παραδείγματα την άμεση επίκληση του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάινετεν στον ρωσικό λαό, αλλά και τη δημιουργία ρωσόφωνου καναλιού στο Telegram από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ταυτόχρονα, περιλαμβάνει και υπόγεια μέσα, όπως οι προσπάθειες των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών να στρατολογήσουν κατασκόπους από τη ρωσική πολιτική σκηνή.

Τι αναφέρουν οι Αμερικανοί

Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν υποστηρίζουν ότι στόχος τους δεν είναι να ρίξουν τον Πούτιν, αλλά να μην του επιτρέψουν να αγνοήσει το δημόσιο αίσθημα και να συνεχίσει την βίαιη εισβολή του. Κεντρική αρχή της δράσης τους, λένε, είναι η πληροφόρηση των ρώσων πολιτών και η συμβολή τους στην σωστή πλαισίωση των εξελίξεων, η οποία είναι αδύνατη μέσω της ενημέρωσης από τα ΜΜΕ που ελέγχει το Κρεμλίνο.

«Ξέρουμε ότι πολλοί από εσάς δεν θέλετε να έχετε καμιά σχέση με τον πόλεμο», δήλωσε ο υπουργός άμυνας των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, σε σχόλιο που απηύθυνε στους ρώσους πολίτες την Τετάρτη. «Εσείς, όπως και οι Ουκρανοί, όπως και οι Αμερικανοί, όπως και οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, θέλετε τα ίδια στοιχειώδη πράγματα: καλές δουλειές, καθαρό αέρα και νερό, την ευκαιρία να μεγαλώσετε τα παιδιά σας σε ασφαλείς γειτονιές, να τα στείλετε σε καλά σχολεία, να τους προσφέρετε καλύτερες ζωές από τις δικές σας. Πώς μπορεί να σας βοηθήσει να πετύχετε αυτά τα πράγματα η απρόκλητη επιθετικότητα του προέδρου Πούτιν στην Ουκρανία;»

Την ίδια στιγμή, ο Πούτιν χρησιμοποιεί τον εκτεταμένο έλεγχό του επί των ρωσικών ΜΜΕ για να αναμοχλεύσει τον εθνικισμό για χάρη του πολέμου. Ήδη τα ρωσικά ΜΜΕ είναι γεμάτα από τίτλους που απευθύνονται σε αυτού του είδους τα συναισθήματα, όπως εκείνοι που υποστηρίζουν ψευδώς ότι οι ρωσόφωνοι πολίτες της Ουκρανίας είναι αντιμέτωποι με μια «γενοκτονία». Και ο Πούτιν φροντίζει να χρησιμοποιεί το ίδιο επιχείρημα ξανά και ξανά, προκειμένου οι πολίτες του να κατηγορούν τη Δύση και όχι τον ίδιο ή τον πόλεμο για τις κυρώσεις και τις οικονομικές δυσκολίες που ήδη βιώνουν.

Αμερικανοί αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ότι οι ισορροπίες είναι λεπτές.

«Στόχος είναι να μεταδώσουμε πληροφορίες και την αλήθεια στον ρωσικό λαό», σημειώνει στο Politico η Λιζ Άλεν, αναπληρώτρια υπουργός εξωτερικών σε ζητήματα παγκόσμιων σχέσεων, η υπηρεσία της οποίας διαδραματίζει τεράστιο ρόλο στην προσπάθεια προσέγγισης των ρώσων πολιτών. «Παίρνουμε αποφάσεις καθημερινά για να δούμε τι έχει νόημα να πούμε και τι όχι».

Την Τετάρτη, ο πιο διάσημος ρώσος αντιφρονών, Αλεξέι Ναβάλνι, παρότρυνε τους συμπολίτες του να πραγματοποιούν καθημερινά αντιπολεμικές διαδηλώσεις, αποκαλώντας τον Πούτιν «τον προφανώς τρελό τσάρο μας». Ταυτόχρονα, αναφέρθηκε στους χιλιάδες Ρώσους που φυλακίστηκαν εξαιτίας της συμμετοχής τους σε αντιπολεμικές διαδηλώσεις.

«Αν για να σταματήσουμε τον πόλεμο πρέπει να γεμίσουμε τις φυλακές και τα περιπολικά, τότε θα γεμίσουμε τις φυλακές και τα περιπολικά», έγραψε σε δήλωσή του που αναρτήθηκε στο Twitter.

Ακόμη και πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία την περασμένη εβδομάδα, η ομάδα του Μπάιντεν είχε προχωρήσει σε ασυνήθιστα επιθετικές κινήσεις για να χρησιμοποιήσει πληροφορίες εις βάρος του Πούτιν.

Πόλεμος πληροφοριών

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δημοσίευσε επανειλημμένως πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών για τα σχέδια του Πούτιν, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των στρατιωτών που είχε αναπτύξει στα ουκρανικά σύνορα, αλλά και σεναρίων που ήθελαν τη ρωσική κυβέρνηση να επιχειρεί προβοκάτσια για να τη χρησιμοποιήσει ως αφορμή για να επιτεθεί. Η αμερικανική πρωτοβουλία, την οποία το Politico χαρακτηρίζει «ιστορική», δεν σταμάτησε τον Πούτιν, αλλά τον βοήθησε να πείσει άλλες χώρες ότι ο ρώσος ηγέτης ετοιμαζόταν πράγματι να εισβάλει.

Από τη στιγμή που οι στρατιώτες του Πούτιν διέσχισαν τα ουκρανικά σύνορα – οκτώ χρόνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και το ξέσπασμα των μαχών στο Ντονμπάς – υπήρξαν έντονες αντιδράσεις τόσο από απλούς πολίτες όσο και από επιφανείς προσωπικότητες της Ρωσίας, που αμφισβήτησαν την ανάγκη για πόλεμο. Και ατό παρά το γεγονός ότι η ρωσική νομοθεσία και οι τεχνολογικοί έλεγχοι φιμώνουν τις αντίθετες απόψεις στη χώρα.

Αντιπολεμικές διαμαρτυρίες

Πολλοί Ρώσοι συμμετείχαν σε αντιπολεμικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν σε πολλές πόλεις σε όλη τη χώρα. Χιλιάδες ήταν εκείνοι που συνελήφθησαν από τις δυνάμεις ασφαλείας.

Δεκάδες χιλιάδες ρώσοι έχουν υπογράψει αιτήσεις κατά του πολέμου. Μια εξ αυτών ξεκαθάριζε ότι «η ευθύνη για το ξέσπασμα ενός νέου πολέμου στην Ευρώπη βαραίνει μόνο τον Πούτιν».

Και πολλοί διάσημοι Ρώσοι, από κωμικούς μέχρι αθλητές, έχουν μιλήσει ανοιχτά κατά της εισβολής.

Ολιγάρχες

Όμως αυτό που ενδέχεται να ανησυχεί περισσότερο τον Πούτιν, ο οποίος εμφανίζεται όλο και πιο απομονωμένος, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά από τους 140 εκατ. πολίτες που διοικεί, είναι οι διαφωνίες των ολιγαρχών της χώρας του.

Μέρος της πλούσιας ελίτ έχει επωφεληθεί από τη θητεία του Πούτιν και τον έχει βοηθήσει να παραμείνει στην εξουσία – ενώ παράλληλα φέρεται να αποκρύπτει τα χρήματά της από αυτόν – για περισσότερα από 20 χρόνια. Τώρα, ανήκουν στα φυσικά πρόσωπα που βάλλονται από τις ευρωπαϊκές και αμερικανικές κυρώσεις.

Τις τελευταίες ημέρες, ρώσοι δισεκατομμυριούχοι, όπως ο Όλεγκ Ντεριπάσκα και ο Μιχαήλ Φρίντμαν, έχουν ζητήσει να δοθεί τέλος στον πόλεμο, σύμφωνα με τους Financial Times και άλλα ΜΜΕ.

Αν και αυτού του είδους οι δισταγμοί συχνά εκφράζονται με προσοχή, αποφεύγοντας την άμεση κριτική στον Πούτιν, το γεγονός ότι αυτού του είδους οι φιγούρες μιλούν ανοιχτά, και μετά από τόσο λίγες ημέρες, είναι αξιοσημείωτο δεδομένου του συστήματος καταπίεσης που έχει δημιουργήσει ο Πούτιν. Ταυτόχρονα, η αυξανόμενη απομόνωση της Ρωσίας αποτελεί απειλή για τον πλούτο αυτών των μεγιστάνων.

Επίκληση στους ρώσους πολίτες

Η κυβέρνηση Μπάιντεν κινείται σε πολλαπλά μέτωπα, συχνά με διακριτικότητα, προκειμένου να εκμεταλλευτεί τις ρωγμές που έχουν δημιουργηθεί στη ρωσική κοινωνία. Στην προσπάθεια αυτή στηρίζεται – και ενίοτε ξεπερνιέται – από τις ουκρανικές τακτικές στον πόλεμο των πληροφοριών, που περιλαμβάνουν viral βίντεο, αλλά και εκκλήσεις προς τους γονείς των ρώσων στρατιωτών.

Σε δηλώσεις του στις 15 Φεβρουαρίου, ο Μπάιντεν απευθύνθηκε επίσης στους ρώσους πολίτες.

«Στους πολίτες της Ρωσίας: Δεν είστε ο εχθρός μας», είπε ο αμερικανός πρόεδρος. «Και δεν πιστεύω ότι επιθυμείτε έναν αιματηρό, καταστροφικό πόλεμο απέναντι στην Ουκρανία – μια χώρα και ένα λαό με τον οποίο σας συνδέουν βαθύτατοι συγγενικοί, ιστορικοί και πολιτισμικοί δεσμοί».

Τη στιγμή που οι ρωσικές δυνάμεις επιτίθεντο σε ουκρανικές πόλεις, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και άλλες υπηρεσίες της αμερικανικής κυβέρνησης αναβάθμιζαν τις προσπάθειές τους να προσεγγίσουν τους Ρώσους. Ταυτόχρονα, οι Ρώσοι είχαν αρχίσει να βιώνουν τις πρώτες επιπτώσεις των κυρώσεων, με την αξία του ρουβλίου να κατακρημνίζεται και τα capital controls να μην τους επιτρέπουν να κάνουν ανάληψη των χρημάτων τους.

Ο πόλεμος της πληροφορίας των Αμερικανών στα ρωσικά κοινωνικά δίκτυα είχε αρχίσει.

Με όπλο το Twitter

Ο Μπλίνκεν άρχισε να γράφει tweets σε κυριλλικό αλφάβητο απευθυνόμενος στους ρώσους πολίτες. Αμερικανοί διπλωμάτες προσφέρθηκαν να εμφανιστούν σε ρωσικά κρατικά ΜΜΕ, και όταν τα αιτήματά τους δεν έγιναν δεκτά, άρχισαν να μιλούν στα λίγα ανεξάρτητα μέσα που έχουν απομείνει στη Ρωσία.

Το Politico τονίζει ότι δεν είναι εύκολο να αξιολογηθεί η πραγματική επίδραση αυτών των προσπαθειών, ιδίως από τη στιγμή που το ρωσικό κράτος επιχειρεί να ελέγξει τις πληροφορίες που φτάνουν μέχρι τους πολίτες του. Επίσης, είναι και πολύ νωρίς. Οι Ρώσοι, όπως και όλοι μας, δεν έχουν προλάβει να αποκωδικοποιήσουν την κατάσταση που σχηματίζεται μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αξιωματούχοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ υποστηρίζουν ότι η επισκεψιμότητα των πλατφορμών τους από τη Ρωσία έχει εκτιναχτεί κατά τη διάρκεια της κρίσης στην Ουκρανία.

Τα μηνύματα που δημοσιεύει το υπουργείο αποπειρώνται να κατευθύνουν τη δημόσια οργή προς τον Πούτιν και τον πόλεμό του, μια προσέγγιση που ίσως αρχίσει να αποδίδει καθώς οι κυρώσεις θα γίνονται όλο και πιο αισθητές από τους ρώσους πολίτες.

«Η δημόσια διαμαρτυρία απέναντι στον Πούτιν και τον πόλεμό του είναι μια πολύ θαρραλέα πράξη», αναφέρει μια ανάρτηση. «Όπως είπε ο πρόεδρος Μπάιντεν, εχθρός μας δεν είναι οι Ρώσοι. Κατηγορούμε τον πρόεδρο Πούτιν για αυτό τον πόλεμο, όχι εκείνους».

Ορισμένες φορές τα μηνύματα απευθύνονται καθαρά στο συναίσθημα, όπως με την περίπτωση της δημοσίευσης από τους Αμερικανούς ενός μηνύματος που φέρεται να αντάλλαξε ένας ρώσος στρατιώτης με τη μητέρα του, από την υφυπουργό εξωτερικών Γουέντι Σέρμαν.

«Αυτά τα μηνύματα θα ράγιζαν την καρδιά κάθε μητέρας», έγραψε στο Twitter. «Ως μητέρα και γιαγιά, η καρδιά μου είναι με όλες τις ουκρανές και ρωσίδες μητέρες και πατεράδες που τα παιδιά τους σκοτώνονται αυτή τη στιγμή στον ακατανόητο πόλεμο του Πούτιν».

Τι θέλουν οι Αμερικανοί;

Οι αμερικανοί αξιωματούχοι αρνούνται ότι έχουν στόχο να ρίξουν τον Πούτιν από την εξουσία. Όταν το Politico ρώτησε ευθέως έναν υψηλόβαθμο αμερικανό αξιωματούχο επί του θέματος εκείνος το διέψευσε κάθετα, ενώ στις 15 Φεβρουαρίου ο Μπάιντεν είχε τονίσει ότι «δεν θέλουμε να αποσταθεροποιήσουμε τη Ρωσία».

Όμως ο Πούτιν αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια κάθε είδους διαμαρτυρία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στην Ουκρανία, τις αραβικές χώρες και την ίδια τη Ρωσία, ως υποκινούμενη από τη Δύση. Υπό την ηγεσία του, το Κρεμλίνο ξεκίνησε τον δικό του πόλεμο της πληροφορίας απέναντι στην Αμερική, μεταξύ άλλων και κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών του 2016.

Ήδη η κυβέρνησή του ελέγχει την κάλυψη του πολέμου από τα ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένης εκείνης που αφορά τις διαδηλώσεις. Στους στόχους του συγκαταλέγεται και ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Ελεύθερη Ευρώπη/ Ράδιο Ελευθερία (RFE/RL), στον οποίο στρέφονται όλο και περισσότεροι Ρώσοι μετά το ξέσπασμα του πολέμου.

Ο συγκεκριμένος σταθμός χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ όμως θεωρητικά είναι ελεύθερος να δημοσιεύει πληροφορίες κατά την κρίση του και έχει απορρίψει τις απαιτήσεις της ρωσικής κυβέρνησης να λογοκρίνει το περιεχόμενό του. Ορισμένα από τα προγράμματά του έχουν μπλοκαριστεί και πλέον αναζητά νέους τρόπους να μεταδίδει σε κοινά στη Ρωσία.

Επιπλέον, το Κρεμλίνο έχει αρχίσει να δημιουργεί δυσκολίες στην πρόσβαση σε ιστοσελίδες όπως το Facebook και το Twitter. «Ο στόχος τους είναι εντελώς ξεκάθαρος: πιστεύω ότι επιχειρούν τον πλήρη έλεγχο των πληροφοριών», έγραψε ο πρόεδρος και CEO του RFE/RL Τζέιμι Φλάι για το ρωσικό κράτος.

Φυσικά, αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι και η ΕΕ αποφάσισε να μπλοκάρει τα κρατικά ρωσικά ΜΜΕ από τα κράτη-μέλη της.

Αποδυναμωμένο το δημοκρατικό κίνημα

Το Politico αναφέρει ότι το ρωσικό δημοκρατικό κίνημα είναι αποδυναμωμένο, εξαιτίας των πολιτικών δολοφονιών, φυλακίσεων και εξοριών στη διάρκεια της θητείας του Πούτιν. Και οι αμερικανοί αξιωματούχοι δεν επιθυμούν να αποκαλύψουν ποιες άλλες υπόγειες μεθόδους αξιοποιούν για να αποδυναμώσουν τον έλεγχό του, ιδίως σε ό,τι αφορά τους ολιγάρχες.

Πρώην αξιωματούχοι, ωστόσο, δήλωσαν ότι σε τέτοιες στιγμές είναι που χώρες όπως οι ΗΠΑ θα πρέπει να παρεισφρήσουν στον εσωτερικό κύκλο του Πούτιν, αλλά και να στρατολογήσουν πληροφοριοδότες από τη ρωσική γραφειοκρατία.

«Αναμφίβολα υπάρχουν ελίτ που δεν μπορούν να ανεχτούν την ηθική ή την οικονομική χρεοκοπία του Κρεμλίνου», δήλωσε ο Γκάβιν Γουάιλντ, πρώην αξιωματούχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας.

Ο ρόλος των Ουκρανών

Πολλοί Ρώσοι που αποφασίζουν να συνεργαστούν με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, το κάνουν μετά από χρόνια αυξανόμενης δυσαρέσκειας, παρατήρησε ο Τζον Σάιπερ, πρώην αξιωματούχος της CIA που έχει εργαστεί στη Ρωσία. «Συνειδητοποιούν ότι το σύστημα είναι σάπιο», υποστήριξε. «Είναι τόσο βρώμικο στην κορυφή που δεν τους αφήνει επιλογή».

Μακροπρόθεσμα, την πιο ισχυρή έλξη στους Ρώσους μάλλον δεν θα την ασκήσουν οι Αμερικανοί, αλλά οι Ουκρανοί. Πολλοί Ουκρανοί και πολλοί Ρώσοι έχουν φίλους στη χώρα που βρίσκεται στην άλλη πλευρά των συνόρων, αλλά και συγγενείς.

Βίντεο που έγινε viral απεικονίζει ηλικιωμένη γυναίκα να λέει σε ρώσους στρατιώτες ότι θα πεθάνουν στην Ουκρανία, ενώ η κυβέρνηση έχει αναρτήσει πλατφόρμα μέσω της οποίας οικογένειες ρώσων στρατιωτών μπορούν να μάθουν αν τα παιδιά τους ανήκουν στους νεκρούς ή τους συλληφθέντες του πολέμου.

Τα ΜΜΕ χρησιμοποιεί διαρκώς και ο ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος απευθύνθηκε στους ρώσους πολίτες.

«Αν οι ρώσοι ηγέτες δεν θέλουν να καθίσουν στο τραπέζι μαζί μας για χάρη της ειρήνης, ίσως καθίσουν μαζί σας», είπε ο ουκρανός πρόεδρος. «Θέλουν οι Ρώσοι τον πόλεμο; Θα ήθελα να μάθω την απάντηση. Όμως αυτή εξαρτάται μόνο από εσάς, τους πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας».