Φυσικό αέριο: Τι θα συμβεί στην Ευρώπη αν ο Πούτιν κλείσει τις στρόφιγγες

Τη στιγμή που η Ρωσία συνεχίζει να συγκεντρώνει στρατεύματα και εξοπλισμό στα σύνορά της με την Ουκρανία, άλλο ένα πεδίο εντάσεων αναδύεται στις αγορές ενέργειας, ,παρατηρούν οι Times της Νέας Υόρκης.

Και δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το γιατί. Το φυσικό αέριο, που ρέει μέσω ενός δικτύου αγωγών που ξεκινούν από τη Ρωσία, καταλήγει σε αμέτρητα σπίτια και εργοστάσια ηλεκτροδότησης σε μεγάλα τμήματα της Ευρώπης. Παράλληλα, η Ρωσία είναι και μια από τις κυριότερες πηγές πετρελαίου για την Ευρώπη.

Τώρα, δυτικοί αξιωματούχοι είναι αναγκασμένοι να επεξεργαστούν τα πιθανά σενάρια σε περίπτωση που η Μόσχα επιλέξει να τραβήξει τις εντάσεις στα άκρα, κλείνοντας τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου και διακόπτοντας τις προμήθειες πετρελαίου στην καρδιά του ευρωπαϊκού χειμώνα.

Η αναμέτρηση με επίκεντρο την Ουκρανία έρχεται σε μια ιδιαιτέρως κακή στιγμή, παρατηρεί η αμερικανική εφημερίδα, με τις τιμές της ενέργειας να έχουν εκτοξευθεί σε όλο τον κόσμο, εξαιτίας της αυξημένης ζήτησης σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο που έφερε η σταδιακή ανάκαμψη των οικονομιών του πλανήτη.

Στην Ευρώπη, τιμές-ρεκόρ προσελκύουν τάνκερ με φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ, το Κατάρ και άλλους παραγωγούς. Την Τρίτη, ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι πραγματοποιούνται συζητήσεις για την τροφοδότηση της Ευρώπης με περισσότερο αμερικανικό αέριο. Το κατά πόσον αυτές θα είναι αρκετές για να αποτρέψουν τον κίνδυνο ενός ευρωπαϊκού μπλακ άουτ, μένει να φανεί.

Οι παρακάτω πτυχές του προβλήματος έχουν τη μεγαλύτερη σημασία, σύμφωνα με τους Times.

Γιατί αντιμετωπίζει τόσο μεγάλα ενεργειακά προβλήματα η Ευρώπη;
Ο φετινός χειμώνας βρήκε την Ευρώπη εν μέσω ενεργειακής κρίσης, με τις τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος να έχουν εκτοξευθεί. Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν τα αποθέματα φυσικού αερίου μειώθηκαν σε ασυνήθιστα επίπεδα στη διάρκεια της περσινής χρονιάς.

Το φυσικό αέριο πωλείται σε περίπου πενταπλάσια τιμή σε σχέση με ένα χρόνο πριν. Παρά το γεγονός ότι οι τιμές έχουν μειωθεί περίπου στο μισό σε σχέση με την περσινή κορύφωση, παραμένουν σχεδόν επταπλάσιες σε σχέση με τις ΗΠΑ. Αυτή η αύξηση ειχε ως αποτέλεσμα και την εκτόξευση του κόστους παραγωγής ενέργειας, επομένως και των λογαριασμώνρεύματος των καταναλωτών. Ορισμένα εργοστάσια που απαιτούν πολύ μεγάλες ποσότητες ενέργειας, όπως εκείνα που παράγουν λιπάσματα, έχουν αναγκαστεί να αναστείλουν προσωρινά τη λειτουργία τους.

Η Ρωσία ήδη έχει επιβαρύνει τα βάσανα της Ευρώπης. Εξάγει λιγότερο φυσικό αέριο από το συνηθισμένο, ενώ κρατά τα αποθέματα στις ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις αερίου της GazProm στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα. Τέτοιου είδους τακτικές συμβάλλουν στην αύξηση της αγωνίας για το κατά πόσον η Ευρώπη θα έχει αρκετό αέριο για να βγάλει τον παγωμένο χειμώνα της.

«Αν τα πράγματα δυσκολέψουν υπερβολικά στην Ουκρανία, δεν μπορεί κανείς παρά να παρατηρήσει ότι η Ευρώπη αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα ευάλωτη κατάσταση», σημειώνει ο Τέιν Γκούσταφσον, συγγραφέας του βιβλίου «Η Γέφυρα», μιας μελέτης για το εμπόριο φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης.

Πόσο σημαντικό είναι για την Ευρώπη το ρωσικό αέριο;
Η Ρωσία παρέχει περίπου το ένα τρίτο του φυσικού αερίου της Ευρώπης, ενώ το μερίδιό της στην αγορά αυξάνεται όσο μειώνεται η παραγωγή της υπόλοιπης ηπείρου.

Κάποτε σημαντικός παραγωγός εντός της ΕΕ ήταν η Ολλανδία, πράγμα που όμως έχει αλλάξει άρδην, με τη σταδιακή διακοπή της παραγωγής από το κοίτασμα του Γκρόνινγκεν, εξαιτίας της σεισμικής δραστηριότητας που προκαλούσε στην περιοχή.

Ταυτόχρονα, αυξάνεται διαρκώς και η σημασία του φυσικού αερίου, καθώς οι τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας μέσω της καύσης γαιανθράκων σταδιακά εγκαταλείπονται στο κυνήγι της πράσινης ενέργειας, ενώ ταυτόχρονα σε όλη την Ευρώπη, τα πυρηνικά εργοστάσια κλείνουν το ένα μετά το άλλο.

Παρά τις μεγάλες επενδύσεις της Ευρώπης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, η εξάρτηση από τις συμβατικές πηγές επιβιώνει. Τα εργοστάσια που παράγουν ενέργεια μέσω της καύσης φυσικού αερίου είναι μια από τις ελάχιστες διαθέσιμες επιλογές.

Σε τι βαθμό μπορεί να απειλήσει η ουκρανική κρίση τις ευρωπαϊκές προμήθειες αερίου;
Παρά το γεγονός ότι οι ροές μεταβάλλονται, περίπου το ένα τρίτο του ρωσικού αερίου φτάνει στην Ευρώπη μέσω αγωγών που διατρέχουν την Ουκρανία. Αυτοί οι αγωγοί θα μπορούσαν να πέσουν θύματα μιας πιθανής ρωσικής εισβολής, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές.

Ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλάντιμιρ Πούτιν, θα μπορούσε να διακόψει ένα μέρος ή και το σύνολο της ροής ρωσικού αερίου στην Ευρώπη, ως αντίδραση στις μέχρι στιγμής μη προσδιορισμένες κυρώσεις που έχουν δεσμευτεί ότι θα επιβάλουν οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες σε περίπτωση εισβολής.

«Αν επιχειρήσουμε να τους αποκλείσουμε από τις κεφαλαιαγορές μας, τότε θα χτυπήσουν στο δικό μας αδύναμο σημείο, που είναι η ενέργεια», εξηγεί στους Times η Χελίμα Κροφτ, της RBC Capital Markets, μιας επενδυτικής τράπεζας.

Πόσο πιθανό είναι ο Πούτιν να κλείσει όντως τις στρόφιγγες;
Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι ο Πούτιν θα δίσταζε να προχωρήσει σε τόσο δραστικά μέτρα εναντίον των πιο σημαντικών αγοραστών του. Μια τέτοια κίνηση θα έθετε σε κίνδυνο μια κρίσιμη πηγή εσόδων.

«Αν και η Ευρώπη εξαρτάται σε υπερβολικό βαθμό από το ρωσικό αέριο, και η Ρωσία εξαρτάται σε υπερβολικό βαθμό από την ευρωπαϊκή αγορά – και δεν μπορεί να την αντικαταστήσει με ευκολία», τονίζει ο Ντέιβιντ Γκόλντγουιν, ειδικός απεσταλμένος διεθνών ζητημάτων ενέργειας της κυβέρνησης Ομπάμα, μιλώντας στους Times.

Ο Γκόλντγουιν, που πλέον είναι πρόεδρος της Goldwyn Global Strategies, προσθέτει ότι ο Πούτιν προσπαθεί να πετύχει μια ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ του να «αποτελεί αξιόπιστο προμηθευτή της Γερμανίας, ενώ υπενθυμίζει στην Ευρώπη τον βαθμό της εξάρτησής της από το ρωσικό αέριο».

Όπως λέει, ανάλογη λογική είναι πιθανό να ακολουθήσει ο Πούτιν και αναφορικά με το πετρέλαιο, μια ακόμη σημαντικότερη πηγή εσόδων για τη Ρωσία. Αν οι εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου σταματήσουν, τα κράτη-καταναλωτές του θα στραφούν στη Σαουδική Αραβία για να καλύψουν το κενό. Όμως η πρόσφατη αδυναμία του Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών να αυξήσουν την παραγωγή για να ανταποκριθούν στις διεθνείς ανάγκες, δείχνει ότι μπορεί να προσεγγίζουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.

Υπάρχουν λύσεις για τις πιθανές συνέπειες;
Τους τελευταίους μήνες η Ρωσία έχει υποβάλει την Ευρώπη σε μια μορφή στρες τεστ, σημειώνουν οι Times, μειώνοντας τις ροές φυσικού αερίου σε μια προφανή προσπάθεια να εκβιάσουν την επιτάχυνση ζητημάτων όπως η λειτουργία του νέου υποθαλάσσιου αγωγού Nord Stream 2, μιας επένδυσης $11 δισεκατομμυρίων που θα μεταφέρει το ρωσικό αέριο απευθείας στη Γερμανία παρακάμπτοντας την Ουκρανία.

Η Gazprom υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει τίποτα ασυνήθιστο στις κινήσεις της, επιμένοντας ότι «παραδίδει φυσικό αέριο σύμφωνα με τις ανάγκες των καταναλωτών, σε πλήρη συμμόρφωση προς τις τρέχουσες συμβατικές υποχρεώσεις» της, σύμφωνα με εκπρόσωπο της εταιρείας.

Και μπορεί τα αποθέματα να παραμένουν χαμηλά και οι τιμές υψηλές, όμως η Ευρώπη δεν έχει ξεμείνει από φυσικό αέριο.

Οι δυνάμεις της αγοράς εργάζονται – αν και με καθυστέρηση. Μια αρμάδα γιγάντιων τάνκερ μεταφέρει υγροποιημένο φυσικό αέριο μέχρι την Ευρώπη, εξαιτίας των υψηλών τιμών και της παρότρυνσης της κυβέρνησης Μπάιντεν. Τα πλοία φτάνουν από τις ΗΠΑ και άλλες περιοχές του πλανήτη, ενώ ένα κάθε τάνκερ έχει χωρητικότητα τριπλάσια του τρέχοντος ημερήσιου όγκου αερίου που φτάνει στην Ευρώπη από τη Ρωσία.

Η αύξηση είναι σημαντική: τον Ιανουάριο, η ποσότητα υγροποιημένου φυσικού αερίου που έφτασε στην Ευρώπη από τις ΗΠΑ ήταν μεγαλύτερη από εκείνη του ρωσικού αερίου. Αυτές οι μεταφορές, σε συνδυασμό με τον μέχρι στιγμής σχετικά ήπιο χειμώνα, έχουν καθησυχάσει ένα μέρος των ανησυχιών.

«Ο κίνδυνος να μείνουμε χωρίς φυσικό αέριο έχει περιοριστεί», υποστήριξε ο Μάσιμο Ντι Οντοάρντο, αντιπρόεδρος φυσικού αερίου της Wood Macknzie, μιας εταιρείας οικονομικών ερευνών. «Οι ανησυχίες για μπλακάουτ μειώνονται».

Επιπλέον, σημειώνει στους Times ότι άλλος ένας λόγο για τη μείωση των ροών φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην Ευρώπη στη διάρκεια του Ιανουαρίου οφείλεται στο γεγονός ότι ευρωπαϊκές εταιρείες, δεδομένων των αυξημένων τιμών, προτιμούν να πωλούν αέριο από τα αποθέματά τους, παρά να προμηθεύονται νέες ποσότητες από τη Ρωσία.

Το κατά πόσον η αποστολή υγροποιημένου φυσικού αερίου θα μπορούσε να σώσει την κατάσταση σε περίπτωση πλήρους διακοπής των ρωσικών ροών, παραμένει αμφίβολο, τονίζουν οι Times. Το υγροποιημένο αέριο απαιτεί ειδικά τερματικά, τα οποία δεν υπάρχουν σε επαρκείς αριθμούς στην Ευρώπη για να αντισταθμίσουν αυτού του είδους τις τεράστιες απώλειες.

«Η δυνατότητα εισαγωγών της Ευρώπης δοκιμάζεται αυτή τη στιγμή, πράγμα που σημαίνει ότι η περιοχή θα δυσκολευόταν για να τις αυξήσει σημαντικά», επισημαίνει στην αμερικανική εφημερίδα η Λόρα Πέιτζ, αναλύτρια της Kpler.

Τι επίδραση θα έχει η ουκρανική κρίση στις σχέσεις της Ρωσίας με τους πελάτες της;
Πιθανότατα κακή. Η επίδειξη δύναμης στα ουκρανικά σύνορα «θα προκαλέσει προβλήματα στην παρουσία τους στην αγορά», υποστηρίζει ο Τρέβορ Σικόρσκι, αναλυτής της Energy Aspects.

Η συμπεριφορά του Πούτιν είναι πιθανό να προκαλέσει αμφιβολίες απέναντι στους ισχυρισμούς της Ρωσίας ότι αποτελεί αξιόπιστο προμηθευτή ενέργειας, ενώ δεν αποκλείεται ακόμη και να επιταχύνει ην απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα και την πράσινη μετάβαση, μια εξέλιξη που θα αποδυνάμωνε σημαντικά τη ρωσική οικονομία.

MUST READ

Γκος στο «10»: «Τώρα βλέπετε τις πραγματικές δυνατότητές μας»

«Αυτή η κρίση θα επιταχύνει τα γεωπολιτικά κίνητρα για απεξάρτηση από το φυσικό αέριο γενικώς και το ρωσικό φυσικό αέριο συγκεκριμένα», καταλήγει ο Γκόλντγουιν.