Γιατί ο Ερντογάν ανακινεί το προσφυγικό – Η διπλή απειλή προς την ΕΕ και η ώρα των αποφάσεων

Το προσφυγικό ζήτημα επιλέγει να επαναφέρει στο προσκήνιο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε μια περίοδο που στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικρατεί έντονη ανησυχία για νέα προσφυγική κρίση λόγω των χιλιάδων κατατρεγμένων που έχουν συρρεύσει στα σύνορα της Πολωνίας.

Έχοντας στο πλευρό του τον ξενόφοβο και εχθρικό προς τους πρόσφυγες ούγγρο πρωθυπουργό, Βίκτορ Όρμπαν, ο τούρκος πρόεδρος προέβη σε νέες απειλές περί ανοίγματος των συνόρων και εκβιασμούς με θύματα πρόσφυγες και μετανάστες.

Εκμεταλλευόμενος προς ίδιον όφελος ένα αδύνατο σημείο της ΕΕ, τη μη ύπαρξη κοινής μεταναστευτικής πολιτικής, ο Ταγίπ Ερντογάν -όπως έχει αποδείξει και στο παρελθόν- ξέρει να εκβιάζει με «όχημα» τους πρόσφυγες προκειμένου να ασκήσει πίεση στους Ευρωπαίους και να ενισχύσει την κλυδωνιζόμενη εξουσία στο εσωτερικό της χώρας του.

«Αυτή τη στιγμή, έχουμε ανοίξει τις πύλες μας για πέντε εκατομμύρια πρόσφυγες και σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια από αυτούς είναι από τη Συρία. Οι υπόλοιποι από το Ιράκ και το Αφγανιστάν (…), οπότε για μια χώρα που φιλοξενεί σχεδόν πέντε εκατομμύρια πρόσφυγες, δεν μπορείς να πεις ότι το προσφυγικό είναι εξαιτίας της Τουρκίας. Αυτό είναι αχαριστία» δήλωσε ο τούρκος πρόεδρος.

Στη συνέχεια, φρόντισε να στείλει μηνύματα με πιο σαφείς αποδέκτες, απειλώντας να ανοίξει τα σύνορα για τους πρόσφυγες. «Αν ανοίξουμε τα σύνορά μας, δεν ξέρω τι θα συμβεί στην Ελλάδα».

Η συγκυρία

Η επιλογή αυτής της ρητορικής από τον τούρκο πρόεδρο μόνο τυχαία δεν είναι, καθώς η κρατική αεροπορική εταιρεία «Turkish Airlines» βρίσκεται στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω πτήσεων μεταναστών προς τη Λευκορωσία. Η αεροπορική εταιρεία κατηγορείται ότι μετέφερε μετανάστες και άλλους στο Μινσκ, οι οποίοι προσπάθησαν να εισβάλουν στα πολωνικά σύνορα.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση διερευνά «πώς να επιβάλει κυρώσεις, μεταξύ άλλων μέσω της μαύρης λίστας, σε αεροπορικές εταιρίες τρίτων χωρών που δραστηριοποιούνται στην εμπορία ανθρώπων» μεταφέροντας μετανάστες στη Λευκορωσία.

Από τον Ιούνιο, το καθεστώς Λουκασένκο χρησιμοποιεί ως μοχλό πίεσης τους μετανάστες εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταφέροντάς τους από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, και στη συνέχεια αναγκάζοντάς τους να περάσουν στα κράτη-  μέλη της ΕΕ.

Η Turkish Airlines, την οποία ορισμένοι Πολωνοί αξιωματούχοι κατηγόρησαν ότι αύξησε τη συχνότητα των πτήσεων με προορισμό το Μινσκ τις τελευταίες εβδομάδες, αρνήθηκε ότι προέβη σε όσα τής προσάπτονται.

«Η εταιρεία μας φροντίζει να συμμορφώνεται με όλα τα μέτρα ασφαλείας, σε συνεργασία με διεθνείς αξιωματούχους, σε όλες τις πτήσεις της που εκτελούνται σε όλες τις γωνιές του κόσμου» ανέφερε η εταιρεία στην ανακοίνωση. «Θα θέλαμε να ενημερώσουμε με σεβασμό το κοινό ότι οι ισχυρισμοί στα μέσα ενημέρωσης δεν έχουν καμία βάση». 

Στο σημείο αυτό, αξίζει να επισημανθεί πως, αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγόρευσε τον Ιούνιο στις αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ να πετούν πάνω από τη Λευκορωσία και απαγόρευσε στις αεροπορικές εταιρείες της Λευκορωσίας να πετούν πάνω από το έδαφος της ΕΕ ή να προσγειώνονται σε αεροδρόμια της ΕΕ, η Turkish Airlines συνέχισε να εκτελεί τακτικές πτήσεις προς το Μινσκ.

«Δεδομένου ότι ο Ερντογάν ξεκίνησε και συνεχίζει να χρησιμοποιεί  τους μετανάστες ως όπλο κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πολύ πριν από τον Λουκασένκο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εξετάσει τις κυρώσεις, όχι μόνο κατά των αεροπορικών εταιρειών που συμπράττουν στην εμπορία ανθρώπων, αλλά και κατά τούρκων αξιωματούχων που είναι υπεύθυνοι για την εργαλειοποίηση του προσφυγικού» υποστήριξε ο Αϊκάν Ερντεμίρ, ανώτερος διευθυντής προγράμματος της Τουρκίας στο Foundation for Defense of Democracies (FDD) και πρώην βουλευτής της αντιπολίτευσης, με τις Βρυξέλλες να καλούνται να πάρουν αυτή τη φορά άμεσες αποφάσεις προτού βρεθούν προς εκπλήξεων. 

Στο πλευρό του Λουκασένκο ο Ερντογάν

Η σχέση του Ερντογάν με το απολυταρχικό καθεστώς του Λουκασένκο, πάντως, δεν σταματά εδώ.

Στον απόηχο της αεροπειρατείας του αεροσκάφους της Ryanair, τον περασμένο Μάιο, η Τουρκία στάθηκε στο πλευρό της Λευκορωσίας ασκώντας πιέσεις στο ΝΑΤΙ προκειμένου να αμβλύνει την επίσημη αντίδρασή του.

Στη δήλωση που εξέδωσε τότε η Βορειοατλαντική Συμμαχία, καταδικαζόταν το περιστατικό που οδήγησε στη σύλληψη του δημοσιογράφου Ρομάν Προτάσεβιτς, ωστόσο δεν συμπεριλαμβανόταν καμία τιμωρητική κίνηση κατά του Μινσκ παρά τις πιέσεις που άσκησαν οι βαλτικές χώρες, αλλά και η Πολωνία.

Η Άγκυρα επέμεινε οποιαδήποτε αναφορά για περισσότερες κυρώσεις της Δύσης στη Λευκορωσία, αλλά και η ρητορική για αναστολή της συνεργασίας ΝΑΤΟ – Μινσκ, να παραμείνουν εκτός του κειμένου, είχαν αναφέρει δύο διπλωμάτες τους οποίους επικαλούνταν το πρακτορείο ειδήσεων Reuters.

Μάλιστα, η επιμονή της Άγκυρας στο να «απαλύνει» το τελικό κείμενο είχε προκαλέσει εκνευρισμό σε αρκετούς συμμάχους, μεταξύ των οποίων η Πολωνία, η Λιθουανία και η Λετονία, που πίεζαν για σκληρότερη γλώσσα.

Έξι μήνες μετά, οι προθέσεις και οι συσχετισμοί της Άγκυρας φαίνεται πως είναι πλέον σαφείς. Στόχος, για ακόμη μια φορά, να ασκήσει πίεση -όπως το καθεστώς Λουκασένκο που εκβιάζει ωμά να πλημμυρίσει την Ευρώπη με μετανάστες αν η ΕΕ δεν άρει τις κυρώσεις που έχει επιβάλει- και να αποσταθεροποιήσει την ΕΕ εφόσον κάνει τα λόγια του πράξη.