Γιατί επιμένει ο Ερντογάν με τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης; – Τι θέλει να πετύχει με το μεγαλόπνοο σχέδιό του

Από τον Μάρτη του 2003, οπότε και ανέβηκε στην εξουσία, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια τα οποία αναπόφευκτα περίμεναν τον βιογράφο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν σίγουρα κι αυτό: να καταλήξει στο ποια από τις κατά καιρούς εκρήξεις της μεγαλομανίας του ήταν η πιο εξωφρενική.

Σήμερα, αν μη τι άλλο, ο βιογράφος έχει πια μια έγνοια λιγότερη. Το σχέδιο της δημιουργίας της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης (Kanal Istanbul), το οποίο εάν υλοποιηθεί θα μετατρέψει την ευρωπαϊκή πλευρά της Πόλης σε νησί, κερδίζει χωρίς σοβαρούς πια ανταγωνιστές τον τίτλο αυτόν. Η ιδέα είναι απλή, στο μυαλό του τούρκου προέδρου τουλάχιστον. Θέλει να φτιάξει ένα κανάλι μήκους 45 χιλιομέτρων το οποίο θα εκτείνεται από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι και τη Θάλασσα του Μαρμαρά και το οποίο θα συνδέει το αποκομμένο πια κομμάτι της Πόλης και από εκεί την υπόλοιπη Τουρκία με δέκα γέφυρες.

Για να καταλάβει δε κανείς τα μεγέθη, από τη Διώρυγα αυτή – η οποία θα έχει 360 μέτρα πλάτος και είκοσι μέτρα βάθος – θα περνά ο κύριος όγκος των πλοίων που αυτή τη στιγμή χρειάζεται έστω και με καθυστερήσεις μερικών ωρών να διαπλεύσει τα στενά του Βοσπόρου. Αυτή άλλωστε είναι και η επίσημη δικαιολογία για τη δημιουργία του έργου, έστω και εάν ως τέτοια δεν έχει καταφέρει ακόμα να απαντήσει σωρεία ερωτημάτων και ενστάσεων, με το αστρονομικό κόστος του προϋπολογισμού της, τα 13 δισ. ευρώ τα οποία πολλοί θεωρούν ως ασυγχώρητα συντηρητική προσέγγιση των πραγματικών οικονομικών μεγεθών ανεβάζοντας το κόστος μέχρι και τα 34 δισ. ευρώ, να μοιάζουν μια απλή λεπτομέρεια. 

Ολα για την «αποσυμφόρηση»

Σύμφωνα με τον Ερντογάν και τους λίγους υποστηρικτές του έργου, οι οποίοι ωστόσο τυγχάνει να κυβερνούν σε μια χώρα μάλιστα όπου η δημοκρατία δεν περνάει και τις καλύτερες στιγμές της, η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης είναι η λύση για την αποσυμφόρηση του Βοσπόρου και η ευκαιρία να αντιμετωπίσει η Πόλη αποτελεσματικά τον κίνδυνο ενός σοβαρού ατυχήματος στον Βόσπορο, το οποίο θα μπορούσε, αναλόγως και του φορτίου των πλοίων που θα εμπλακούν να προκαλέσει από μία περιβαλλοντική καταστροφή μέχρι και μια σοβαρότερη έκρηξη με μεγάλες ανθρώπινες απώλειες.

Ο φόβος είναι υπαρκτός. Είναι όμως και υπερβολικός. Οι επικριτές του έργου απαντούν πως εδώ και πολλά χρόνια με τη λήψη αυστηρών μέτρων στη ναυσιπλοΐα στα Στενά ο κίνδυνος αυτός έχει σχεδόν αποσοβηθεί ή έστω περιοριστεί στο ανθρωπίνως δυνατό, εξ ου και δεν υπήρξαν τόσο σοβαρά ατυχήματα. Υποδεικνύουν ακόμη πως η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας παρέχει πλέον τα μέσα ώστε όσα μέχρι πρότινος αφήνονταν στην τύχη και τον ανθρώπινο παράγοντα να ελέγχονται και να καταγράφονται με ακρίβεια και μάλιστα από πολλαπλές πηγές ταυτόχρονα.

Και τι γίνεται με τη Συνθήκη;

Για αυτούς που εναντιώνονται στα μαεστρικά παιγνίδια του Ερντογάν με τις ιδιαιτέρως ευάλωτες στα κατάλοιπα της οθωμανικής μεγαλομανίας μάζες των Τούρκων, το πρότζεκτ αυτό καμία σχέση δεν έχει με την αποσυμφόρηση του Βοσπόρου.

Μοναδικός του δε στόχος, πέρα από τον λαϊκισμό, είναι το οικονομικό κέρδος. Της χώρας, απαντά ο Ερντογάν. Κάτι που όμως δύσκολα μπορεί να κατανοήσει κανείς, δεδομένου του εξής απλού: ότι προκειμένου να είναι βιώσιμο ένα έργο αυτών των διαστάσεων η Τουρκία θα είναι αναγκασμένη να επιβάλει τέλη για τη διέλευση των πλοίων από τη Διώρυγα. Είναι άλλωστε κάτι που η Αγκυρα δεν διαψεύδει.

Ομως, η Συνθήκη του Μοντρέ, γνωστή και ως Συνθήκη για το Καθεστώς των Στενών, ορίζει – από το 1936 και με τη σύμφωνο γνώμη της Τουρκίας – ότι ο έλεγχος των Στενών του Βοσπόρου όπως και του Ελλησπόντου παραχωρείται στην Αγκυρα, αλλά τα πλοία περνούν χωρίς να καταβάλλουν τέλη διέλευσης.

Παράθυρο στα Πολεμικά

Παράλληλα η Συνθήκη του Μοντρέ περιορίζει ή καλύτερα δεν επιτρέπει τον διάπλου πολεμικών πλοίων με εξαίρεση εκείνα που ανήκουν στις χώρες που βρέχονται από τη Μαύρη Θάλασσα και αυτά ακόμη με σαφείς περιοριστικούς όρους, προειδοποίηση διέλευσης μίας εβδομάδας κ.α. Απορίας άξιον είναι λοιπόν γιατί τα εμπορικά πλοία ενώ μπορούν σήμερα, έστω και με κάποια αναμονή, να περάσουν τα Στενά ατελώς, θα επιλέξουν να χρησιμοποιήσουν τη Διώρυγα πληρώνοντας σημαντικά τέλη.

Επίσης, ένα πρόσθετο ζήτημα που προκύπτει είναι πως, με τη δημιουργία της Διώρυγας, πολεμικά πλοία θα μπορούν να καταπλέουν στη Μαύρη Θάλασσα χωρίς η Τουρκία να έχει κάποιον συγκεκριμένο λόγο να τα εμποδίσει.

Παιχνίδια και εκβιασμοί

Από τη Διώρυγα η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ και η ίδια, δεν θα μπορεί να εμποδίσει – ή δεν θα διανοηθεί να εμποδίσει όσο μένει μέλος του ΝΑΤΟ – έναν τέτοιο διάπλου. Κάτι το οποίο σίγουρα δεν θα χαροποιήσει τη Μόσχα, η οποία με τίποτα δεν θα ήθελε να ανοίξει μια τέτοια πόρτα δίπλα από τις πολεμικές ναυτικές της βάσεις.

Πόσω δε μάλλον όταν εκτός από την Τουρκία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, που είναι μέλη του ΝΑΤΟ, οι δύο εναπομείνασες χώρες της Μαύρης Θάλασσας, η Ουκρανία και η Γεωργία εκτός του ότι έχουν κακές σχέσεις με τη Μόσχα έχουν υπογράψει και αμυντικές συνθήκες με τη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Είναι φανερό πως η Τουρκία κατά την προσφιλή της τακτική φιλοδοξεί να καταστήσει εαυτόν ακόμα πιο σημαντικό, τόσο προς τη Ρωσία όσο και προς το ΝΑΤΟ πιέζοντας μέσω της ύπαρξης της Διώρυγας για να λάβει ανταλλάγματα. 

Το περιβάλλον και… το Περιβάλλον

Τέλος, υπάρχει και ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα: το περιβάλλον. Για να φτιαχτεί η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης θα πρέπει όχι μόνο να καταστραφούν σπάνιοι βιότοποι αλλά και να υπάρξει πρόσμιξη των νερών της Μαύρης Θάλασσας και της Θάλασσας του Μαρμαρά, κάτι που οι βιολόγοι προειδοποιούν ότι θα αφανίσει τη θαλάσσια ζωή από την τελευταία λόγω της διαφορετικής σύστασης του νερού και ειδικά του επιπέδου αλατιού.

Ο Ερντογάν ωστόσο επιμένει. Οι κακές γλώσσες, πέρα από τη μεγαλομανία του, παραπέμπουν και στις μεγάλες εταιρείες κατασκευών οι οποίες επλήγησαν από τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση στην Τουρκία και οι οποίες πρόθυμα θα αρπάξουν ένα τέτοιο σωσίβιο από το Δημόσιο. Οι ίδιες γλώσσες, καλά πληροφορημένες όπως όλα δείχνουν, παραπέμπουν και στην έκρηξη των τιμών της γης σε περιοχές κοντά στο σχεδιαζόμενο έργο.

Και βεβαίως στο ότι ανάμεσα σε εκείνους που από διαίσθηση μάλλον αγόρασαν γη αντί πινακίου φακής και τώρα θα γίνουν πολυεκατομμυριούχοι είναι και ο γαμπρός του Ερντογάν και πρώην υπουργός Οικονομίας Μπεράτ Αλμπαϊράκ αλλά και άλλοι επιφανείς του στενού κύκλου του προέδρου.