Αφγανιστάν – Ο τελευταίος βασιλιάς και η τελευταία 40ετής ειρήνη

Η ιστορία του Αφγανιστάν ανά τους αιώνες είναι γεμάτη πολέμους, συγκρούσεις, εμφυλίους, άγριες φυλετικές εκκαθαρίσεις,  δολοφονίες ηγετών και συνεχείς εκθρονίσεις βασιλιάδων, από τους ίδιους τους τους συγγενείς. Υπήρξαν βασιλιάδες που κυβέρνησαν, όχι μήνες, αλλά μόλις για τρεις μέρες.

Όλοι μαθαίνουν από μωρά να χρησιμοποιούν τα όπλα, να είναι σκληροί μαχητές και να μην αποδέχονται εύκολα την εξουσία. Και αυτό αποδεικνύεται και από την αποτυχία των «ξένων» εισβολέων να επιβάλλουν τη δική τους κουλτούρα.

Το βασίλειο του Αφγανιστάν εγκαθιδρύθηκε το 1926 ως διάδοχο κράτος του Εμιράτου του Αφγανιστάν.  Ανακηρύχθηκε από τον πρώτο του βασιλιά, Αμανουλάχ Χαν, επτά χρόνια μετά την άνοδό του στον θρόνο.

Ο τελευταίος  βασιλιάς του ήταν ο Μοχάμεντ Ζαχίρ Χάν. Κυβέρνησε το Αφγανιστάν από το 1933 έως την ανατροπή του από τον εξάδελφό του το 1973, ο οποίος και κατήργησε το θεσμό της μοναρχίας αναλαμβάνοντας πρόεδρος, παρά το γεγονός ότι ήταν μέλος της Δυναστείας των Μπαρακζάι. Η δυναστεία των Μπαρακζάι κατείχε την εξουσία του Αφγανιστάν τον 19ο και 20ό αιώνα.

H Δυναστεία των Μπαρκαζάι

Ο Ντοστ Μοχαμάντ Χαν κατέλαβε την εξουσία το 1826 (από τη Δυναστεία των Ντουρανί και μετά τη διάλυση της αυτοκρατορίας του Αφγανιστάν) και ίδρυσε τη δυναστεία Μπαρακζάι περίπου το 1837. Στη συνέχεια, οι διάδοχοι του διακυβέρνησαν με γραμμική διαδοχή μέχρι το 1929, όταν ο βασιλιάς Αμανουλάχ Χαν παραιτήθηκε του αξιώματός του και ο ξάδελφος του Μοχαμάντ Ναντίρ Σαχ εξελέγη βασιλιάς. Η ισχυρότερη και πλέον κυρίαρχη υποφατρία των Μπαρακζάι Παστούν είναι οι Μουσαχιμπάν, από τους οποίους κατάγεται η δυναστεία που διακυβέρνησε το Αφγανιστάν την περίοδο 1826–1973. 

Ο εκσυγχρονιστής Βασιλιάς και η φεμινίστρια Βασίλισσα

Ο Αμανουλάχ Χαν, με τη φεμινίστρια Βασίλισσά του Σοράγια επιχείρησαν εκσυγχρονισμό της χώρας, έδωσαν δικαιώματα στις γυναίκες αλλά οι συντηρητικές δυνάμεις αντιδρούσαν, και προκαλούσαν κοινωνικές αναταραχές.  Ενώ επισκεπτόταν την Ευρώπη το 1927, ξέσπασε και πάλι εξέγερση. 

Δείτε το βίντεο ντοκουμέντο από την επίσκεψή τους στη Γερμανία το 1926

Εγκατέλειψε τον θρόνο προς όφελος του αδελφού του Ιναγιατουλάχ Χαν ο οποίος διακυβέρνησε για τρεις μέρες μόνο πριν ο ηγέτης της εξέγερσης των φυλών Χαμπιμπουλάχ Καλακανί καταλάβει την εξουσία και επανορθώσει το Εμιράτο.

Ο υπουργός πολέμου του Αμανουλάχ Χαν, Μοχάμεντ Ναντίρ, επέστρεψε από την εξορία του στην Ινδία και οι δυνάμεις του που στηριζόταν από τους Βρετανούς λεηλάτησαν την Καμπούλ, αναγκάζοντας τον Χαμπιμπουλάχ Καλακανί να προχωρήσει σε συζητήσεις ανακωχής. Αντ’ αυτού, οι δυνάμεις του Μοχάμεντ Ναντίρ συνέλαβαν και στη συνέχεια εκτέλεσαν τον Καλακανί.

Η 40ετής ειρήνη στο Αφγανιστάν με τον τελευταίο Βασιλιά

Ο Μοχάμεντ Ναντίρ επανασύστησε το βασίλειο, και ανακηρύχθηκε Βασιλιάς του Αφγανιστάν τον Οκτώβριο του 1929 ενώ  προσπάθησε να επαναφέρει τις μεταρρυθμίσεις του προηγούμενου βασιλιά, Αμανουλάχ Χαν. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Μοχάμεντ Ζαχίρ Σαχ, του οποίου η διακυβέρνηση ξεκίνησε το 1933 και διήρκεσε για 39 χρόνια. Η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από ειρήνη και σταθερότητα, σπάνιο για τα πράγματα του Αφγανιστάν. 

Νυμφεύτηκε την πρώτη του ξαδέλφη Χουμαίρα Μπεγκούμ (1918–2002) στις 7 Νοεμβρίου 1931 στην Καμπούλ. Είχαν έξι γιους και δύο κόρες.

Σε δείπνο στο Λευκό Οίκο με πρόεδρο τον Ρόμπερτ Κέννεντυ

Γεννημένος στην Καμπούλ την 15η Οκτωβρίου 1914, ο Ζαχίρ Σαχ σπούδασε στη Γαλλία κι επέστρεψε στο Αφγανιστάν όπου έλαβε στρατιωτική εκπαίδευση. Ανήλθε στο θρόνο το 1933, μετά την δολοφονία του πατέρα του από έναν «διαταραγμένο» φοιτητή.

Επί δύο δεκαετίες, ο βασιλιάς παρέμενε στο παρασκήνιο, αφήνοντας τρεις θείους του να διαχειρίζονται τις κυβερνητικές υποθέσεις. Όμως σταδιακά, άρχισε να αποκτά μεγαλύτερο έλεγχο και το 1953 επέβλεψε την έναρξη ενός μετριοπαθούς προγράμματος εκσυγχρονισμού της φτωχής χώρας. 

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1934, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, το βασίλειο του Αφγανιστάν εισήλθε στην Κοινωνία των Εθνών. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το Αφγανιστάν παρέμεινε ουδέτερο και επεδίωξε τη διπλωματική πολιτική της μη ευθυγράμμισης.

Ο τελευταίος βασιλιάς είχε τοποθετηθεί υπέρ του τερματισμού της κάλυψης των γυναικών, πήρε δάνεια για τον εκσυγχρονισμό της μεσαιωνικής υποδομής και επιχείρησε να διατηρήσει μια εύθραυστη ισορροπία στις σχέσεις του Αφγανιστάν με τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση.

Το 1950-51 οι πρώτες Αφγανές έγιναν δεκτές στο πανεπιστήμιο της Καμπούλ, το 1957 προσλαμβάνονται οι πρώτες εργαζόμενες στο Radio Kabul, 40 νεαρές γυναίκες πιάνουν δουλειά στο κρατικό εργοστάσιο αγγειοπλαστικής και οι πρώτες γυναίκες αντιπρόσωποι στέλνονται από την Κυβέρνηση του Mohammed Daoud Khan στη Διεθνή Σύνοδο Γυναικών Ασίας στο Κάιρο.

Το 1959, η Αφγανή βασίλισσα Humaira Begum, σύζυγος του Βασιλιά Mohammed Zahir Shah, και η κόρη της Πριγκίπισσα Bilqis Begum, μαζί με τη σύζυγο του Πρωθυπουργού, Zamina Begum, εμφανίζονται σε δημόσια στρατιωτική παρέλαση χωρίς οποιαδήποτε κάλυψη.Ένα ηχηρό μήνυμα προς τη θρησκευτική ηγεσία πως η υποχρεωτική χρήση χιτζάμπ καταργείται …  Το παράδειγμα της βασίλισσας, ακολούθησαν οι γυναίκες και οι κόρες των κυβερνητικών στελεχών, γυναίκες της αστικής τάξης και των πόλεων, αλλά και οι πρώτες Αφγανές ακτιβίστριες. Κάποιες γυνάικες εξακολουθούν να φορούν μπούργκα , κάποιες όχι.

Δείτε στο βίντεο εικόνες με την δυτικότροπη ζωή στο Αφγανιστάν επί βασιλείας του. Τσίρκο με γυναίκες που φορούν μαγιό, γυναίκες χωρίς μπούργκα

Το 1963 γίνεται ο πρώτος ηγέτης στην ιστορία του Αφγανιστάν που επισκέπτεται επισήμως τις ΗΠΑ. Πέραν της πολιτικής σημασίας το βίντεο είναι αποκαλυπτικό της κουλτούρας της Βασιλικής οικογένειας.

Δολοπλοκίες, ανατροπές και δολοφονίες

Το 1973, ενώ βρισκόταν στην Ιταλία για χειρουργική επέμβαση, ανατράπηκε από τον εξάδελφό του, πρίγκηπα Νταούντ με την υποστήριξη του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος και της Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που τερμάτισε τη δυναστεία των Μπαρακζάι, που διαρκούσε δύο αιώνες..

Η σύζυγός του βασιλιά μαζί με τα παιδιά του περιορίστηκαν στα βασιλική κατοικία και λίγο καιρό αργότερα τους επιτράπηκε να φύγουν στην Ιταλία όπου και παρέμειναν στην εξορία.

Επέστρεψε στη χώρα ως κοινός πολίτης το 2002. Ήταν απόγονος μιας μακράς γενεάς ηγετών της φυλής των Παστούν και μακρινός συγγενής του προέδρου της χώρας, Χάμιντ Καρζάι.

Στο Ζαχίρ Σαχ είχε αποδοθεί μετά την επιστροφή του στην Καμπούλ ο τίτλος του «Πατέρα του Έθνους», αλλά δεν είχε πολιτικό ρόλο.

Απεβίωσε σε ηλικία 93 ετών, τον Ιούλιο του 2007.

Ο Νταούντ σκοτώθηκε σε νέο πραξικόπημα – την λεγόμενη εξέγερση του Σαούρ ή Απριλιανή Επανάσταση- και ήταν ο προάγγελος της εισβολής των Σοβιετικών το 1979 για να υποστηρίξουν την τότε κομμουνιστική διακυβέρνηση.