Τα μηνύματα της Κίνας προς τους Ταλιμπάν και η συνεργασία με το Πακιστάν

Η Κίνα είναι μια χώρα που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την παραδοσιακή ανησυχία του Πεκίνου για οτιδήποτε έχει να κάνει αυτό που συνήθως ονομάζουμε «ισλαμική τρομοκρατία», ανησυχία που εκπηγάζει από τη σημασία που αποδίδει σε οτιδήποτε έχει να κάνει με τη μουσουλμανική μειονότητα των Ουιγούρων.

Έχει να κάνει και με τη στρατηγική θέση που κατέχει το Αφγανιστάν και τον τρόπο που διαπλέκεται όχι μόνο με την πολιτική ασφάλειας της Κίνας αλλά και με την οικονομική στρατηγική «Μία ζώνη – ένας δρόμος».

Το Πακιστάν, χώρα που παραδοσιακά έχει δεσμούς με τους Ταλιμπάν, άλλωστε τους προσέφερε και καταφύγιο, και με την οποία η Κίνα έχει επιδιώξει αναβαθμισμένες σχέσεις, εκτός των άλλων και στην προσπάθειά της να διαχειριστεί τις πάντα σύνθετες σχέσεις με την Ινδία, προσφέρεται για μια τέτοια συνεργασία.

Αναζητώντας μια διαχείριση διαφορετική από αυτή των ΗΠΑ

Η κινεζική ηγεσία έχει εκφράσει έντονη κριτική της στον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ διαχειρίστηκαν την κατάσταση στο Αφγανιστάν. Τον τόνο έδωσε στις 16 Αυγούστου ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας Γουάνγκ Γι κατά τη διάρκεια συνομιλίας του με τον αμερικανό ομόλογό του Άντονι Μπλίνκεν.

Στη συνομιλία αυτή ο Κινέζος αξιωματούχος υπογράμμισε ότι κατά τη γνώμη της Κίνας τα γεγονότα στο Αφγανιστάν «απέδειξαν και πάλι ότι η μηχανική αντιγραφή ενός εισαγόμενου ξένου μοντέλου δεν μπορεί απλώς να εφαρμοστεί σε μια χώρα με εντελώς διαφορετική ιστορία, πολιτισμό και εθνικές συνθήκες και τελικά είναι απίθανο να εγκαθιδρυθεί».

Για να κάνει σαφή τη διαφωνία του με την αμερικανική ένοπλη εξαγωγή εκδημοκρατισμού  συμπλήρωσε ότι «χωρίς την υποστήριξη ενός λαού, μια κυβέρνηση δεν μπορεί να αντέξει η χρήση ισχύος και στρατιωτικών μέσων για να λυθούν τα προβλήματα απλώς θα προκαλέσει και άλλα προβλήματα. Τα μαθήματα από αυτή την σκοπιά αξίζουν ιδιαίτερο αναστοχασμό».

Η Κίνα κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι επέλεξαν να «εισάγουν» θεσμούς στο Αφγανιστάν, αντί να προκρίνουν μια πολιτική που να αναλογεί στις συνθήκες του Αφγανιστάν. Επιπλέον, το Πεκίνο κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι επιλέγοντας μια βιαστική αποχώρηση από το Αφγανιστάν απλώς έκανε το πρόβλημα μεγαλύτερο. 

Το μήνυμα της Κίνας στους Ταλιμπάν

Ως προς τους Ταλίμπάν το κινεζικό μήνυμα είναι σαφές: «Η Κίνα ενθαρρύνει το Αφγανιστάν να εγκαθιδρύσει ένα ανοιχτό και συμπεριληπτικό πολιτικό πλαίσιο σε συμφωνία με τις δικές του εθνικές συνθήκες».

Αυτό σημαίνει ότι για την Κίνα το ζήτημα που τίθεται δεν αφορά τόσο το πώς και ποιο τρόπο θα διαμορφωθούν «δημοκρατικοί θεσμοί» στο πλαίσιο μιας λογικής “nation building” αλλά με πώς θα υπάρξει μια κυβέρνηση και ένα θεσμικό πλαίσιο που θα περιλαμβάνει τους Ταλιμπάν, αλλά θα αντιπροσωπεύει το σύνολο των Αφγανών, ώστε να αποφευχθεί ένας νέος εμφύλιος πόλεμος και το οποίο μπορεί να είναι λειτουργικό.

Κοντολογίς μια πρόσκληση να ολοκληρωθούν σχετικά γρήγορα οι διαπραγματεύσεις για μια κυβέρνηση που πέραν των Ταλιμπάν θα περιλαμβάνει και εκπροσώπους της πάλαι ποτέ «Βόρειας Συμμαχίας» αλλά και άλλων πολιτικών δυνάμεων και ένα πλαίσιο που θα εξασφαλίζει μια λειτουργία κράτους και κάποιες βασικές εγγυήσεις δικαίου, ακόμη και εάν αυτές απέχουν από τον ιδεότυπο μιας «φιλελεύθερης δημοκρατίας».

Οι εγγυήσεις που ζητά η Κίνα από τους Ταλιμπάν

Η Κίνα δεν περιμένει από τους Ταλιμπάν να διαμορφώσουν κάποιου είδους «δημοκρατική διαδικασία». Κυρίως περιμένει μια συνθήκη σταθερότητας και ασφάλειας ακόμη και εντός του πλαισίου που οραματίζονται οι Ταλιμπάν, οι οποίοι μάλιστα χρησιμοποίησαν την επέτειο τη ανεξαρτησίας του Αφγανιστάν από τη βρετανική κυριαρχία για να εκδώσουν σχετική διακήρυξη που ουσιαστικά ανακήρυσσε το «Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν».

Άλλωστε, τον τρόπο που βλέπουν οι Ταλιμπάν την πολιτική προοπτική τον εξέφρασε ένα ανώτερο στέλεχός τους που δήλωσε: «Δε θα υπάρξει κανένα δημοκρατικό σύστημα γιατί δεν έχει καμία βάση στη χώρα μας. Δεν θα συζητήσουμε ποιου τύπου πολιτικό σύστημα θα εφαρμόσουμε στο Αφγανιστάν γιατί είναι ξεκάθαρο. Είναι ο νόμος της Σαρίας και αυτό είναι».

Η Κίνα είναι θα μπορούσε να δεχτεί μια τέτοια διαρρύθμιση αρκεί να υπάρχει συνεννόηση με άλλες πολιτικές δυνάμεις, αποτροπή του εμφυλίου και σταθερή λειτουργία κράτους.

Η δεύτερη κρίσιμη εγγύηση που ζητά η Κίνα αφορά την τρομοκρατία. Το Πεκίνο επιμένει ότι το Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκιστάν παραμένει ενεργό εντός του Αφγανιστάν και αποτελεί μια τρομοκρατική οργάνωση και έχει κάνει κριτική στην απόφαση των ΗΠΑ να το αποχαρακτηρίσουν, θέση που επανέλαβε ο Γουάνγκ Γι και στη συνομιλία του με τον Άντονι Μπλίνκεν, ανησυχία που έχει να κάνει ακριβώς με την κατάσταση σε σχέση με τους Ουιγούρους.

Πλέον η έμφαση στις κινεζικές τοποθετήσεις δεν είναι στο να αποδείξουν οι Ταλιμπάν ότι δεν είναι τρομοκράτες. Η έμφαση πλέον είναι στην αποφασιστική πάλη του Αφγανιστάν κατά της τρομοκρατίας και στο να μη γίνει ξανά «σημείο συγκέντρωσης της τρομοκρατίας». Δηλαδή, το κρίσιμο ερώτημα δεν αφορά τους ίδιους τους Ταλιμπάν, αλλά το εάν μπορούν αυτοί να εγγυηθούν ότι μια σειρά από ομάδες που κατά καιρούς συνδέθηκαν μαζί τους ή αναζήτησαν καταφύγιο δεν θα επιδιώξουν τρομοκρατική δράση εναντίον άλλων χωρών. 

Η συνεργασία Κίνας και Πακιστάν

Το Πακιστάν είναι μια χώρα κλειδί. Για χρόνια οι πακιστανικές υπηρεσίες ασφαλείας διατηρούσαν δεσμούς με τμήματα των Ταλιμπάν, που χρησιμοποιούσαν και το έδαφος του Πακιστάν, όπως και ότι το Πακιστάν έχει ενδιαφέρον για την κατάσταση στο Αφγανιστάν, εκτός όλων και των άλλων στο πλαίσιο της διατήρησης μιας στρατηγικής ισορροπίας με την Ινδία.

Σε αυτό το πλαίσιο έχει ενδιαφέρον η συνομιλία του κινέζου υπουργού Εξωτερικών Γουάνγκ Γι στις 18 Αυγούστου με τον υπουργό Εξωτερικών του Πακιστάν Σαχ Μαχμούντ Κουρέσι. Ο Γι επανέλαβε ότι στο Αφγανιστάν ο λεγόμενος «δημοκρατικός μετασχηματισμός» αποδείχτηκε «μη ρεαλιστικός» και ότι Κίνα και Πακιστάν χρειάζεται να παίξουν εποικοδομητικό στη διατήρηση της περιφερειακής ειρήνης και σταθερότητας, ενώ έκανε και τέσσερις προτάσεις:

-Πρώτον και οι δύο πλευρές να ενθαρρύνουν όλες τις παρατάξεις στο Αφγανιστάν να ενισχύσουν την αλληλεγγύη και να εγκαθιδρύσουν μια νέα ευρείας βάσης και συμπεριληπτική πολιτική δομή που να ταιριάζει στις αφγανικές εθνικές συνθήκες και να έχει την υποστήριξη του κοινού.

-Δεύτερον, οι δύο πλευρές πρέπει να υποστηρίξουν το Αφγανιστάν στην αποφασιστική πάλη του ενάντια στην  τρομοκρατία και το Αφγανιστάν δεν πρέπει να γίνει ξανά σημείο συγκέντρωσης τρομοκρατίας.

-Τρίτον, οι δύο πλευρές θα πρέπει να έρθουν σε επαφή και επικοινωνία με τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και να εξασφαλίσουν την ασφάλεια του κινεζικού και πακιστανικού προσωπικού που βρίσκεται εκεί.

-Τέταρτον, οι δύο πλευρές θα πρέπει να προωθήσουν τη διεθνή συνεργασία που να περιλαμβάνει το Αφγανιστάν με έναν εύτακτο τρόπο και ειδικά να δώσουν ρόλο στις γειτονικές χώρες, ώστε σταδιακή το Αφγανιστάν να εισέλθει σε έναν ενάρετο κύκλο.

Από τη μεριά του ο Κουρέσι υπογράμμισε την εκτίμησή του για τον θετικό ρόλο της Κίνας και την ανάγκη να συνεχιστεί η συνεργασία ανάμεσα στην Κίνα και το Πακιστάν, ότι χρειάζεται μια πολιτική λύση στο Αφγανιστάν μέσα από διαπραγματεύσεις και ότι χρειάζεται να στηριχτούν οι Ταλιμπάν στο τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και να προστατεύσουν τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του λαού του Αφγανιστάν και σε αυτό το πλαίσιο το Πακιστάν είναι έτοιμο να ωθήσει τους Ταλιμπάν να εργαστούν με τις άλλες παρατάξεις για να διαμορφωθεί μια συμπεριληπτική και συνολική πολιτική δομή και να κατοχυρωθεί ένας πολυμερής συντονισμός που να περιλαμβάνει τις γειτονικές χώρες.

Η Κίνα επενδύει στο ότι οι Ταλιμπάν έχουν αλλάξει

Είναι σαφές ότι η Κίνα κάνει την εκτίμηση ότι ως ένα βαθμό οι Ταλιμπάν έχουν αλλάξει και ότι με τον κατάλληλο συνδυασμό πίεσης και κινήτρων (ας μην ξεχνάμε ότι η Κίνα ενδιαφέρεται για επενδύσεις στον ορυκτό πλούτο του Πακιστάν και είχε συμφωνίες και με την προηγούμενη πολιτική κατάσταση στη χώρα, ενώ υπάρχει πάντα και ο ορίζοντας της στρατηγικής «μία ζώνη – ένας δρόμος») οι Ταλιμπάν θα μπορούσαν σε συνεργασία με άλλες πολιτικές δυνάμεις να διαμορφώσουν μια εκδοχή «ισλαμικού καθεστώτος» που να είναι σχετικά λειτουργικό, να αποφύγουν τον εμφύλιο πόλεμο και να αποτρέψουν τη δράση ένοπλων οργανώσεων που θα ήθελαν επιθέσεις σε γειτονικές χώρες.

Όπως δήλωσε και η εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείο Εξωτερικών: «τίποτα δεν μένει αναλλοίωτο […] πρέπει να κοιτάζουμε τόσο το παρελθόν όσο και το παρόν».

Η κινεζική ηγεσία εκτιμά ότι αυτό μπορεί να το κάνει πιο αποτελεσματικά από τις ΗΠΑ, που αυτή τη στιγμή δεν έχουν κάποια συνεκτική στρατηγική, μπορεί σε αυτό το πλαίσιο να έχει συνεργασία με τοπικούς «παίκτες» όπως το Πακιστάν με το οποίο μοιράζονται και κοινές ανησυχίες, παράλληλα με τη συνεννόηση που έχει και με τη Ρωσία.

Ωστόσο, περιμένουν και συγκεκριμένα βήματα από τους Ταλιμπάν και πρωτίστως το σχηματισμό κυβέρνησης με εγγυήσεις «συμπεριληπτικόητας». Σε μια τέτοια περίπτωση η Κίνα θα μπορούσε να προχωρήσει στην αναγνώριση της νέας κυβέρνησης, όταν αυτή σχηματιστεί.

Από τη μεριά τους οι Ταλιμπάν θέλουν να δείξουν ότι ανταποκρίνονται σε τέτοιες προσδοκίες και δήλωσαν στις 20 Αυγούστου ότι συνεχίζονται οι διαβουλεύσεις για το σχηματισμό κυβέρνησης με διάφορα άλλα κινήματα.

«Τώρα δεν είναι η στιγμή για τη διεξαγωγή εκλογών για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Υπάρχει ένα κενό εξουσίας. Έτσι δεν υπάρχει χρόνος για εκλογές. Δεν υπάρχει ακόμη νέο σύνταγμα, το ετοιμάζουμε για να εγκριθεί. Έχουμε πολύ δουλειά μπροστά μας και γι’ αυτό χρειαζόμαστε μια συμπεριληπτική κυβέρνηση. Οι άνθρωποί της θα επιλεγούν μέσα από διάλογο ανάμεσα σε διάφορους πολιτικούς και την ανώτατη ηγεσία μας», ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του εκπροσώπου του πολιτικού τους γραφείου στο Κατάρ Μουχαμάντ Σουχαΐλ Σαχίν.