Κορωνοϊός: Φόβος για τις μεταλλάξεις που απειλούν με τέταρτο κύμα – Το μοναδικό όπλο για να μην μας «πνίξει»

Μπορεί να διανύουμε τη δεύτερη εβδομάδα της μετα-lockdown εποχής και ταυτόχρονα να βρισκόμαστε μια ανάσα πριν από περαιτέρω χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων, τη στιγμή που οι πρώτοι τουρίστες έχουν ήδη αρχίσει να έρχονται στη χώρα μας, ωστόσο όποιος θεωρήσει ότι τελειώσαμε τον κοροναϊό κάνει μεγάλο λάθος.

Αυτό άλλωστε υπογραμμίζουν τόσο από το κυβερνητικό, όσο και από το επιστημονικό επιτελείο της χώρας μας, αφού κάθε χαλάρωση των μέτρων συνοδεύεται και από συστάσεις για τήρηση των μέτρων που βρίσκονται ακόμα στιγμή σε ισχύ, αφού ξεκαθαρίζουν σε κάθε τόνο πως μια εικόνα «ψευδούς» ελευθερίας θα αποφέρει καταστροφικά αποτελέσματα.

«Ασπίδα» απέναντι στην επιδημιολογική εικόνα που παραμένει ανησυχητική και στα μηνύματα που έρχονται από το εξωτερικό, με αρκετές χώρες να «φλερτάρτουν» με την ιδέα επιβολής «lockdown αστραπή», αποτελούν τα εμβόλια και τα self tests. Κοινώς η κυβέρνηση επενδύσει για άλλη μια φορά κυρίως στην ατομική ευθύνη, με τους επιστήμονες να κρούουν καμπανάκια κινδύνου.

Όλα αυτά ενώ παρά το γεγονός πως η επιχείρηση «Ελευθερία» κινείται ικανοποιητικά, ακόμη οι εμβολιασμοί δεν έχουν συμβάλει στο «χτίσιμο» ενός ισχυρού τείχους ανοσίας που θα προστατεύει επαρκώς την κοινότητα, ενώ κατάσταση στην κοινωνία και κυρίως στην οικονομία απαιτεί τολμηρές κινήσεις και ρίσκα που ίσως αν δεν ήταν καλοκαίρι και ο τουρισμός δεν είχε τόση σημασία για το ελληνικό ΑΕΠ, να μην αναλαμβάνονταν.

Ωστόσο, με τις μεταλλάξεις να «σαρώνουν» την Ελλάδα,  άνοιγμα της κοινωνίας να συνεχίζεται και τους τουρίστες να αναμένεται να αυξηθούν όσο περνούν οι μέρες, το ερώτημα στα χείλη πολλών ανθρώπων είναι το αν η χώρα μας ποντάρει με ένα τέταρτο κύμα του φονικού ιού, το οποίο θα αποβεί καταστροφικό.

Οι παράγοντες «Χ» που θολώνουν τις μελλοντικές προβλέψεις

Η απάντηση σε αυτό δεν είναι εύκολη, αφού υπάρχουν οι παράγοντες «Χ», οι οποίοι θολώνουν τις μελλοντικές προβλέψεις, καθώς αναμένεται να διαδραματίσουν ρόλο ρυθμιστή στις εξελίξεις.

Αυτοί αφορούν: το ποσοστό του πληθυσμού που θα ανταποκριθεί στο κάλεσμα της εμβολιαστικής εκστρατείας – με έμφαση στους ηλικιωμένους και ευπαθείς πολίτες – αλλά και τις μεταλλάξεις του πανδημικού ιού.

«Η πιθανότητα του να έχουμε μεταδόσεις εξαρτάται κάθε φορά από το πόσο μολυσματικός είναι ο ιός αλλά και από το ποσοστό ανοσίας στην κοινότητα. Η μολυσματικότητα αυξομειώνεται ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες (π.χ. τον χειμώνα οι μεταδόσεις είναι πιο αυξημένες), τη συμπεριφορά των πολιτών αλλά και από τα μεταλλαγμένα στελέχη. Όμως και η ανοσία στην κοινότητα κατόπιν φυσικής έκθεσης στον ιό ή μέσω του εμβολιασμού είναι ελαφρώς μεταβαλλόμενημ καθώς εξαρτάται από τις ηλικιακές ομάδες που έχουν εμβολιαστεί αλλά και τα μεταλλαγμένα στελέχη που κυκλοφορούν» εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Δημήτρης Παρασκευής.

Ο καθηγητής ομοιάζει το επιδημιολογικό μέλλον με μια ζυγαριά: «Εάν αυτή γύρει ελαφρά προς τη μολυσματικότητα, τότε θα εκδηλωθεί ένα τέταρτο κύμα, που όμως αναμένεται να είναι ήπιο γιατί θα αντισταθμίζεται από την ανοσία που έχει επιτευχθεί μέσω του εμβολιασμού». 

Το κρίσιμο στοίχημα

Σε κάθε περίπτωση και σύμφωνα με τον ειδικό, η βαρύτητα του τέταρτου κύματος θα καθοριστεί όχι από τον αριθμό νέων κρουσμάτων – δεδομένου ότι ο εμβολιασμένος πληθυσμός δύναται να μολυνθεί, αλλά το πιθανότερο είναι ότι θα νοσήσει ελαφριά – αλλά από τους «σκληρούς δείκτες», δηλαδή τις νέες εισαγωγές στα νοσοκομεία και τους θανάτους.

«Προκύπτει συνεπώς το συμπέρασμα πως μια ακόμη παράμετρος – από τις πλέον κρίσιμες – που θα καθορίσει τη βαρύτητα του επόμενου κύματος είναι το ποσοστό ανοσίας στις ευπαθείς ομάδες, που πρέπει να είναι σημαντικά υψηλό. Καλύτερα το ποσοστό ανοσίας να αγγίζει το 80%-90% στον ευάλωτο πληθυσμό και να μειώνεται στο 60% στον γενικό πληθυσμό, παρά το 60% να κατανέμεται ομοιόμορφα σε όλες τις ομάδες ανεξαρτήτως του υψηλού κινδύνου βαριάς νόσησης».

Το καθοριστικό αυτό «στοίχημα», πάντως, προς το παρόν δεν έχει κερδηθεί στη χώρα μας. Πιο συγκεκριμένα και παρά τις συνεχείς εκκλήσεις, περισσότεροι από τρεις στους δέκα πολίτες άνω των 80 ετών δεν έχουν εμβολιαστεί (ούτε έχουν προγραμματίσει ραντεβού), ενώ χαμηλές επιδόσεις καταγράφονται και στην ηλικιακή κατηγορία 60-64 ετών (το 30,5% δεν έχει επισκεφτεί τη πλατφόρμα emvolio.gov.gr), όπως και στην αμέσως προηγούμενη ομάδα (50-54 ετών). 

«Τον Ιούλιο θα έχει εμβολιαστεί το 70% του πληθυσμού»

Όσον αφορά στους εμβολιασμούς, ο ο γ.γ. Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Μάριος Θεμιστοκλέους, εξηγεί ότι «μέχρι τώρα έχουμε ξεπεράσει το 1,9 εκατ. ολοκληρωμένους εμβολιασμούς και μέχρι το τέλος του Ιουλίου θα έχει εμβολιαστεί το 70% του πληθυσμού, ώστε να μπορέσουμε να χτίσουμε τείχος ανοσίας. Αυτό βεβαίως εξαρτάται και από την συμμετοχή των πολιτών».

Μιλώντας στην ΕΡΤ, σημείωσε επίσης ότι αυτό «θα εξαρτηθεί και από τη διαθεσιμότητα των εμβολίων», υπογραμμίζοντας πάντως ότι «το πρόγραμμα εμβολιασμού προχωρά με γοργούς ρυθμούς».

Οι μεταλλάξεις

Ένα ακόμη αγωνιώδες ερώτημα αφορά τις πιθανότητες να δημιουργηθεί στο μεσοδιάστημα ένα νέο «υπερστέλεχος» που θα αλλάξει τα δεδομένα. «Η μέχρι τώρα εμπειρία μάς έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι τα μεταλλαγμένα στελέχη δεν μπορούν να ακυρώσουν τα ευεργετικά οφέλη του εμβολιασμού.

Ακόμη κι αν προκύψουν στελέχη με δυνατότητα ανοσιακής διαφυγής, δεν σημαίνει ότι θα μηδενιστεί η προστασία που μας παρέχουν τα εμβόλια» καταλήγει ο καθηγητής του ΕΚΠΑ.

Συνολικά 611 νέες μεταλλάξεις κοροναϊού ανιχνεύθηκαν στη χώρα κατά το διάστημα 14 Απριλίου έως 16 Μαΐου, μετά από ανάλυση 632 επιλεγμένων δειγμάτων από το Eθνικό Δίκτυο Γονιδιωματικής Επιτήρησης του ιού SARS-CoV-2, που λειτουργεί υπό το συντονισμό του ΕΟΔΥ.

Ποιες μεταλλάξεις εντοπίζονται τώρα στη χώρα μας

Όσον αφορά στις μεταλλάξεις στη χώρα μας, όπως ανακοίνωσε σήμερα ο ΕΟΔΥ, από τον έλεγχο των 632 δειγμάτων, αναδείχθηκαν συνολικά 454 δείγματα με στελέχη ειδικού ενδιαφέροντος (Variants Of Concern – VOC) και 154 δείγματα με στελέχη υπό διερεύνηση (Variants Under Investigation – VUI). Εκ των 454 δειγμάτων με στελέχη ειδικού ενδιαφέροντος, όλα αφορούν στο Β.1.1.7/UK lineage (Variant VOC 202012/01), ενώ τα 154 δείγματα με στελέχη VUI αφορούν στο B.1.1.318 (Variant E484K).

Επιπλέον, αναδείχθηκαν 2 δείγματα με στέλεχος Variant S Gene Delete και 1 δείγμα με το στέλεχος C.36 (στέλεχος υπό παρακολούθηση, Variant Under Monitoring)

Από την έναρξη λειτουργίας του Εθνικού Δικτύου Γονιδιωματικής Επιτήρησης του ιού SARS-CoV-2 μέχρι σήμερα έχουν ελεγχθεί στην επικράτεια συνολικά 13.289 δείγματα από εγχώρια κρούσματα, εκ των οποίων τα τρία πιο συχνά στελέχη ειδικού ενδιαφέροντος ή υπό διερεύνηση που έχουν απομονωθεί είναι το Β.1.1.7/UK lineage (Variant VOC 202012/01), με ποσοστό 68,82%, ακολουθούμενο από το B.1.1.318 (Variant E484K) με ποσοστό 9,16% και το B.1.351/501Y.V2/South Africa (Variant VOC 202012/02) με ποσοστό 0,59%

Επιπλέον, έχουν απομονωθεί συνολικά 100 στελέχη ειδικού ενδιαφέροντος ή υπό διερεύνηση ή ενδιαφέροντος από δείγματα εισαγόμενων κρουσμάτων, εκ των οποίων 95 αφορούν στο Β.1.1.7/UK lineage (Variant VOC-202012/01), 3 στο B.1.351/501Y.V2/South Africa (Variant VOC-202012/02), 1 στο B.1.525 (Variant VUI-202102/03) και 1 στο Β.1.617.1 (VUI-21APR-01).