Ελληνοτουρκικά: Η Αγκυρα επιζητεί ρεβάνς – Σενάρια για «θερμό» καλοκαίρι

Ενα «τραπέζι σκληρού πόκερ» έχει στρωθεί στην Ανατολική Μεσόγειο, που μπαίνει για μία ακόμα φορά στο επίκεντρο πολυεπίπεδων ανταγωνισμών. Η ελληνική διπλωματία συνεχίζει τις επαφές και αναζητά τρόπους να δημιουργήσει ένα δίχτυ ασφαλείας, ενώ την ίδια στιγμή η Τουρκία επιδιώκει ηγετικό ρόλο στην περιοχή και περιμένει για τη «ρεβάνς» μετά την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια στην Αγκυρα. Σημαντικό ρόλο στην εξίσωση, που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον και ισχυρών παικτών έχει η Λιβύη, ενώ οι διπλωματικές «καραμπόλες» απειλούν και το Κυπριακό. Καταλυτικός παράγοντας στις εξελίξεις θεωρούνται επίσης οι αποφάσεις της Αιγύπτου και κατά πόσο θα αποφασίσει να πλησιάσει την Αγκυρα.

Στη συνάντηση Δένδια με τον τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου η ελληνική πλευρά επανέλαβε τις πάγιες θέσεις της επιμένοντας σχολαστικά στο διεθνές δίκαιο. Ξεκαθαρίστηκε δε δημόσια ότι η Αθήνα δεν αποχωρεί από το τραπέζι του διαλόγου, ενώ επιχειρήθηκε επιστροφή σε χαμηλούς τόνους. Ανοιχτή είναι και η προοπτική μίας συνάντησης του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με την Αθήνα όμως να θέλει να εξασφαλίσει το πλαίσιο που θα της επιτρέψει να την αξιοποιήσει θετικά και όχι να κάνει ένα δώρο στην Αγκυρα.

Η ένταση

Αν και η τουρκική πλευρά επιχείρησε να εκμεταλλευθεί ως «προσβολή» τις δηλώσεις Δένδια, ο Ερντογάν επιλέγει σχετικά χαμηλούς τόνους, παρότι το θέμα συντηρείται στα ΜΜΕ και από πολιτικούς παράγοντες που όμως δεν έχουν θέση στην ιεραρχία της κυβέρνησης. Διπλωμάτες, που μίλησαν στα «ΝΕΑ», δεν πιστεύουν σε μία ειλικρινή «υποχώρηση» της τουρκικής πλευράς. Εκτιμούν δε ότι η «στάση αναμονής» θα κρατήσει μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, τουλάχιστον, και την εξασφάλιση της θετικής ατζέντας. Σημειώνουν ακόμα και τον ρόλο που θα διαδραματίσει η Γερμανία για τη λήψη θετικών μέτρων απέναντι στην Τουρκία. Εκτιμούν ωστόσο ότι η «ρεβάνς» θα επιδιωχθεί από την Αγκυρα, σε ένα «θερμό καλοκαίρι».

Με ένταση που θα συντηρεί το αφήγημα της Τουρκίας και θα απαιτεί δηλώσεις αλλά δεν θα επιβάλλει συγκεκριμένες κινήσεις από παράγοντες όπως ΗΠΑ και ΕΕ. Το εν λόγω σενάριο είναι υπόψη και της ελληνικής διπλωματίας, που επιχειρεί να υφάνει τον απαραίτητο ιστό προστασίας. Με το διπλωματικό παζάρι στην περιοχή να είναι σε πλήρη εξέλιξη ιδιαίτερη είναι η ανησυχία και για το Κυπριακό, με Λευκωσία και Αθήνα να αναγνωρίζουν τους κινδύνους, ιδιαίτερα γιατί το ζήτημα για τις Βρυξέλλες και τα κράτη – μέλη είναι εδώ και χρόνια σε δεύτερη μοίρα.

Επιδίωξη για την ελληνική διπλωματία είναι η υπογραφή μίας αναθεωρημένης αμυντικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ, που ήδη προετοιμάζεται. Οι δύο πλευρές είναι στη διαδικασία ανταλλαγής απόψεων και η οριστικοποίηση του κειμένου επιδιώκεται μέχρι το τέλος του καλοκαιριού ώστε να υπογραφεί από τον αμερικανό ΥΠΕΞ, Αντονι Μπλίνκεν στην Αθήνα.

Η επιρροή

Στους στόχους της Αγκυρας είναι η διατήρηση επιρροής στη Λιβύη, αλλά και η παγίωση του τουρκολιβυκού μνημονίου. ΕΕ και διεθνής κοινότητα έχουν ξεκαθαρίσει ότι θέλουν αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων – και της Τουρκίας – από τη Λιβύη και διενέργεια εκλογών κάτι που τόνισε και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ στη μεταβατική κυβέρνηση Ντμπεϊμπά κατά την επίσκεψή του στην Τρίπολη. Ωστόσο τα συμφέροντα της ΕΕ δεν είναι ενιαία, με δυνάμεις που ήταν εξαιρετικά ισχυρές στη Λιβύη στο παρελθόν, να θέλουν να επιστρέψουν, διεκδικώντας τον δικό της χώρο.

Οπως τονίζουν ανώτατες διπλωματικές πηγές η κατάσταση στη Λιβύη είναι και θα παραμείνει εξαιρετικά ρευστή μέχρι την εκλογική αναμέτρηση και την ανάδειξη της νέας κυβέρνησης, ανάλογα με τις δυνάμεις που θα επικρατήσουν. Σημειώνουν δε την έλλειψη δικαιοδοσίας της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά για υπογραφή – ή ακύρωση – συμφωνιών που δεσμεύουν τη χώρα, όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο. 

Δεδομένων αυτών οι κινήσεις της Αθήνας, που ξεκίνησε από το μηδέν και επιχειρεί να οικοδομήσει τις βάσεις για το μέλλον, βήμα – βήμα, εδραιώνοντας την παρουσία της στη χώρα με στόχο να αποτρέψει τετελεσμένα, χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα σημαντικές. Ως εκ τούτου και η έναρξη κάποιων συνομιλιών το επόμενο διάστημα, σε επίπεδο έρευνας προθέσεων για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών δεν πρέπει να θεωρούνται απίθανες.

Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να προεξοφλήσει ότι η διάδοχη κατάσταση δεν θα διατηρήσει το μνημόνιο, έστω και επιχειρώντας κινήσεις ισορροπίας προς την ελληνική πλευρά. Σημαντικό για την ελληνική πλευρά ότι ο πρωθυπουργός της Λιβύης, Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά μπροστά στον Ερντογάν, «έκλεισε το μάτι» στην Αθήνα τονίζοντας ότι πρέπει να υπάρξει συνεννόηση και με τις άλλες χώρες της περιοχής και ότι γίνονται προσπάθειες διαύλων επικοινωνίας.

Η Αίγυπτος

Σημαντικός παράγοντας για την Αθήνα είναι και η Αίγυπτος, με τις συχνές επισκέψεις Δένδια στο Κάιρο να αποδεικνύουν προσπάθεια αποφυγής δυσάρεστων εκπλήξεων και σφράγιση των στεγανών. Η ελληνική πλευρά εμφανίζεται διατεθειμένη δε να δώσει προβάδισμα στη συνεννόηση με την Αίγυπτο, έναντι της Λιβύης. Η προκατάληψη εναντίον της Αγκυρας από το Κάιρο, και τη δυσπιστία απέναντι στην Τουρκία και η ιδεολογική σύνδεση του Ερντογάν με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, θεωρείται ότι καθιστά εξαιρετικά δύσκολη μία προσέγγιση Αιγύπτου – Τουρκίας. Στη διπλωματία ωστόσο τίποτα δεν χαρακτηρίζεται αδύνατο και ο αστερίσκος για το τι θα πράξει τελικά η Αίγυπτος παραμένει, με την Αθήνα να θέλει να αποκλείσει ένα ενδεχόμενο «διπλό παιχνίδι» του Καΐρου, με την πρώτη συνάντηση τουρκικών και αιγυπτιακών αντιπροσωπειών να αναμένεται – σύμφωνα με τον Τσαβούσογλου – τον Μάιο.

Σε αυτό το πλαίσιο εξελίξεων ενδιαφέρον έχει εάν τελικά μία διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο θα καταστεί εφικτό να προχωρήσει και να συμπεριλάβει όλους τους παίκτες της περιοχής και με ποιους όρους. Ο συμμαχικός άξονας που χτίζει η Αθήνα με Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αίγυπτο, Ισραήλ και άλλες αραβικές χώρες της περιοχής της δίνουν ένα πρώτο προβάδισμα έναντι της Τουρκίας που τείνει να αυτοαπομονώνεται. Ο ΥΠΕΞ ετοιμάζεται για νέο διπλωματικό μαραθώνιο μετά το Πάσχα με τις κινήσεις της ελληνικής πλευρά να προκαλούν τα αντανακλαστικά της Αγκυρας. Η Αθήνα εντάσσει την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στη ρητορική της, με τις εξελίξεις το επόμενο διάστημα να αναμένονται πυκνές και την κινητικότητα που εμφανίζει η διπλωματία να μένει να αποδειχθεί αν θα μετατραπεί σε συγκεκριμένα βήματα που θα προκαλέσουν εξελίξεις, ανάλογα και με τις συνθήκες.

Ο Ερντογάν περίμενε το τηλεφώνημα Μπάιντεν

Επειτα από μήνες καθυστέρησης, που για την Αγκυρα έχει ιδιαίτερη σημασία, χθες αναμενόταν να πραγματοποιηθεί τελικά το πρώτο τηλεφώνημα του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, στον τούρκο ομόλογό του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όπως ανέφεραν πληροφορίες του τουρκικού πρακτορείου ΑΝΚΑ. Η συνομιλία αναμενόταν να πραγματοποιηθεί στη σκιά και των αντιδράσεων που έχει προκαλέσει στην Τουρκία η πληροφορία ότι ο Μπάιντεν σήμερα σε ομιλία του θα αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Και καταγραφόταν ως κίνηση στο πλαίσιο της τήρησης των ισορροπιών με τις δύο πλευρές να βρίσκονται σε μία δύσκολη φάση της σχέσης τους.