Σε ποιο νησί του Αιγαίου βρίσκεται ο τρομακτικότερος βράχος του κόσμου

Στη νοτιοανατολική εσχατιά των Κυκλάδων. Εκεί που νόμιζες ότι όλα έσβησαν στο ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης, φωτίζεται μία νέα αρχή, σαν και αυτή που έφεξε ο Αιγλήτης Απόλλωνας με το φλεγόμενο βέλος του για να σώσει τους Αργοναύτες και να φανεί η Ανάφη.

Μια σωτήρια αίγλη της ανατολής πάνω στην Μονή της Καλαμιώτισσας στην κορυφή στον Κάλαμο, τον πελώριο βράχο. Εδώ είναι η Ανάφη, αφημένη στη μοναξιά της, αλλά ακόμη ‘γειτονική’ με τους λιγοστούς κατοίκους της.

Τόπος εξορίας, πρώτα και κύρια από την προσοχή των ανθρώπων, απλώνει τις αμμουδιές της στο Κλεισίδι, το Ρούκουνα και τους Αγίους Αναργύρους.
Πίσω από το πρώτο βλέμμα, την κάτασπρη γλυκιά και ήσυχη Χώρα και τον Ναό του Απόλλωνα, όπου σήμερα βρίσκεται η Μονή της Ζωοδόχου Πηγής, έρχεται η ματιά που κοιτάζει τις «κατοικιές», τη λαϊκή αρχιτεκτονική, τα αγροτικά κτίσματα με τα φουρνόσπιτα στην ενδοχώρα με τα περιβόλια της.

Από αυτό τον τόπο και οι περίφημοι κτιστάδες που μεταναστεύσανε στα μέσα του 19ου αιώνα και σφηνώσανε κάτω από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης τη δική τους συνοικία, τα «Αναφιώτικα» τον δικό τους πολιτισμό, ακμαίο στο υστέρημά του.

Μονή της Παναγιάς της Καλαμιώτισσας

Μοναδικό φως τα αστέρια. Στην «αίγλη του ουρανού», στην κορυφή του Καλάμου, του δεύτερου μεγαλύτερου βράχου της Μεσογείου μετά το Γιβραλτάρ, του πιο τρομακτικού κατά τον Γάλλο περιηγητή του 18ου αιώνα Τουρνεφόρ, είναι χτισμένο το μοναστήρι της Παναγιάς της Καλαμιώτισσας.

Ένας κόσμος πιο ορατός, χρωματιστός και μετρημένος με μια ορθογραφία θαλασσογραφίας. Το ίδιο το σχήμα του βράχου μιλά για την εμφάνισή του. Ότι αναδύθηκε δηλαδή μέσα από τη θάλασσα για να βοηθήσει τους Αργοναύτες για να βρουν λιμάνι.

Στα 460μ. υψόμετρο η ερειπωμένη Μονή ένας μονόχωρος τρουλαίος ναός, κρέμεται πάνω από τη θάλασσα, σώζει εσωτερικά ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αιώνα, έχει λιγοστά κελιά και μικρή δεξαμενή. Μαζεύει σύννεφα και ανέμους και από εδώ τα αστέρια του ουρανού αποσαφηνίζουν τις γραμμές των οριζόντων. Το μοναστήρι που χρονολογείται από το 1715, όπως μαρτυρά η εντοιχισμένη πλάκα στην πρόσοψη ενός κελιού εγκαταλείφθηκε κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και οι εικόνες μεταφέρθηκαν στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, στους πρόποδες του βουνού, που επίσης ονομάστηκε Καλαμιώτισσα.
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε κοντά στο μοναστήρι κρεμασμένη σε ένα καλάμι, γι’ αυτό και πήρε το όνομα Καλαμιώτισσα. Άλλη εκδοχή αναφέρει πως πήρε το όνομα του από το όρος Κάλαμος.

Σε μια κορυφή που δεν την κατακτάς, αλλά σε κατακτά εκείνη θα βρεθείτε από μονοπάτι που ξεκινά από την Μονή Ζωοδόχου Πηγής. Η υψομετρική διαφορά που θα καλύψετε είναι από τα 200μ. του κάτω Μοναστηριού στα 460μ. για το πάνω Μοναστήρι.

Χώρα

Σπίτια μονώροφα, με στρογγυλές ταράτσες, θολωτές πόρτες και θολωτά παράθυρα, πλακόστρωτα καλντερίμια, αυλές με γεράνια. Κτισμένη αμφιθεατρικά γύρω από τα ερείπια του βενετσιάνικου κάστρου η Χώρα στολισμένη με το φιλότιμο των κατοίκων της, κυκλαδίτικη στην εμφάνισή της, αλλά όχι στη βουή, είναι ο μόνος οικισμός του νησιού, πυκνοδομημένος που αριθμεί σήμερα περίπου 270 κατοίκους και απέχει 1,5χλμ από το λιμάνι.

Στενά σοκάκια φτιαγμένα από πέτρα, όμοια με τα Αναφιώτικα κάτω από την Ακρόπολη της Αθήνας οδηγούν στο δημοτικό σχολείο.
Τουριστικά μαγαζιά δεν υπάρχουν και μέσα από τις λιγοστές ταβέρνες θα οδηγηθείτε πιο πάνω στην κεντρική πλατεία και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου που κοιτά στο δυτικό κομμάτι του νησιού, στη Βαγιά και τη Σαντορίνη.

Το Κάστρο των Κρίσπι στην κορυφή του λόφου ήταν παρατηρητήριο προς το Κρητικό πέλαγος και τη Σαντορίνη. Οι εκκλησίες ενσωματωμένες στον οικισμό δεν ξεχωρίζουν από τα σπίτια και είναι όλες σχεδόν ίδιες, μονόχωρες και καμαροσκέπαστες. Ο Άγιος Νικόλαος και η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι οι μεγαλύτερες εκκλησιές.
Ο χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός, έχει τα περισσότερα ενοικιαζόμενα δωμάτια, μπαράκια και μαγαζιά στην κατάλληλη αναλογία δομημένη ανθρώπινα στις ανάγκες των κατοίκων της.

Οι Κατοικιές: Το νησί με τους 300 κατοίκους και τους 600 φούρνους

Συγκροτήματα αγροικιών μόνιμες σχεδόν κατοικίες των αναφιωτών αγροτών στο παρελθόν και περιστασιακά κατοικούμενες σήμερα. Οι «κατοικιές», οι αγροτικές κατοικίες των Αναφιωτών, των περίφημων κτιστάδων στις παρυφές των χωραφιών, αποτελούν μέρος μιας ανώνυμης αρχιτεκτονικής χωρίς συστηματική. Αυτό που τις κάνει να διαφέρουν από τις αγροικίες των άλλων νησιών των Κυκλάδων είναι οι μεγάλοι φούρνοι που χρησιμοποιούνταν για το ψήσιμο των κρίθινων παξιμαδιών, των λεγόμενων ‘παύλων’.

Οι περισσότερες γκρεμίστηκαν από τον σεισμό της Σαντορίνης το 1956 και ερήμωσαν. Πολλές ασβεστωμένες καινούργιες υπάρχουν σήμερα. Παλιές ερειπωμένες, εγκαταλειμμένες, από τα τελευταία κομμάτια της αγροτικής κυκλαδίτικης ζωής που έχουν παραμείνει ανέγγιχτα. Μεγάλος αριθμός από τις «κατοικιές», έχουν κηρυχθεί διατηρητέες.

Οι περισσότερες κατοικιές θα δείτε βρίσκονται στη Βαγιά, στη Βρύση και στη Καμένη Λαγκάδα. Ο παραδοσιακός φούρνος, ένα μικρό κτίσμα κυκλικής κάτοψης, στις αυλές των κατοικιών αποτελεί χαρακτηριστικό της Αναφιώτικης λαϊκής κατοικίας.

Οι πιο μεγάλοι φούρνοι έχουν εσωτερική διάμετρο περίπου τρία μέτρα, ενώ οι μικρότεροι ενάμισι. Οι μεγάλοι φούρνοι βρίσκονται συνήθως στις κατοικίες στις εξοχές. Οι Αναφιώτες λένε πως είναι το νησί με τους 300 κατοίκους και τους 600 φούρνους.

Μονή Ζωοδόχου Πηγής: Ο Ναός του Αιγλήτη Απόλλωνα

Στους πρόποδες του βράχου Κάλαμος στο ανατολικό άκρο, στο τέρμα του κεντρικού δρόμου, βρίσκεται το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, κτισμένο στον περίβολο του Αρχαίου Ναού του Απόλλωνα (το άγαλμα του Αιγλήτη Απόλλωνα εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο).

Ο ναός αποτελούσε το επίκεντρο της θρησκευτικής ζωής των αρχαίων κατοίκων και συνδεόταν με την λιθόστρωτη ιερά οδό 3χλμ με το πολιτικό κέντρο, το Καστέλι. Το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής (ή Μονή της Κάτω Καλαμιώτισσας) περιβάλλεται από υψηλό τείχος από λαξευμένες πέτρες που προέρχονται από τον αρχαίο ναό. Δεξιά της εισόδου βρίσκεται ο αρχαίος ναός του Απόλλωνα. Στο περίβολο υπάρχουν κελιά, αποθηκευτικοί χώροι και στο κέντρο της αυλής βρίσκεται το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής.

Το αρχαίο οικοδομικό υλικό, καλοδουλεμένοι πλίνθοι από μάρμαρο ή ντόπιο λίθο, χρησιμοποιήθηκε για τις εγκαταστάσεις του μοναστηριού, όπου εντοιχίστηκαν και αρκετές επιγραφές. Η Τράπεζα του μοναστηριού, στα δεξιά της εισόδου, αποτελεί μέρος αρχαίου οικοδομήματος. Στην αυλή του μοναστηριού σε μεγάλη έκταση υπάρχουν διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως σπόνδυλοι κιόνων. Η εκκλησία κτίστηκε το 1887, όπου και μεταφέρθηκε η εικόνα της Παναγίας της Καλαμιώτισσας από το πάνω Μοναστήρι, τη Μονή της Άνω Παναγίας της Καλαμιώτισσας. Μετά το σεισμό του 1956 υπέστη ζημιές.

Οι παραλίες του νησιού: Ο Ρούκουνας και οι άλλες

Συνώνυμο για πολλούς του νησιού, η πιο γνωστή παραλία του νησιού, η πρωτεύουσα άλλοτε εκατοντάδων ελεύθερων κατασκηνωτών. Ο Μεγάλος Ρούκουνας. Μεγάλη παραλία, ψιλή ξανθή άμμος, ελάχιστα βότσαλα, αρμυρίκια φυσική σκιά και δροσιά. Κατεξοχήν τόπος κατασκήνωσης. Ο άγραφος νόμος λέει στα δεξιά της παραλίας οι γυμνιστές, στα αριστερά οι ντυμένοι.

Οι περισσότερες παραλίες στο νησί βρίσκονται στην νότια πλευρά, είναι αμμουδερές και προσεγγίζονται από το μονοπάτι που ξεκινά από το Κλεισίδι (μαζί με τον Ρούκουνα οι πιο γνωστές παραλίες του νησιού). Από τον κεντρικό δρόμο Χώρας – Μοναστηρίου σε πολλά σημεία μπορείτε να αφήσετε το όχημά σας και να κατεβείτε περνώντας μέσα από ιδιωτικές περιοχές στις παραλίες. Σε καμία παραλία δεν φτάνει όχημα και καμία παραλία δεν είναι οργανωμένη.

Καστέλι: Η αρχαία πόλη

Στον λόφο Καστέλι, στην ανατολική πλευρά του νησιού σε ύψος 327μ. διακρίνονται τα ερείπια της πόλης-κράτους των Αναφαίων, που ιδρύθηκε πιθανότατα τον 8ο π.Χ. αιώνα από Δωριείς αποίκους. Η πόλη κατελάμβανε την κορυφή του λόφου και σώζονται τα ερείπια οικοδομημάτων. Ήταν οχυρωμένη με ισχυρό τείχος με σειρά πύργων ορατό και σήμερα.

Στην νοτιοανατολική πλαγιά του λόφου απλώνεται το νεκροταφείο της πόλης. Τα ευρήματα από τη ρωμαϊκή περίοδο, εποχή ακμής για το νησί είναι πλούσια και διεσπαρμένα στην περιοχή με εντυπωσιακή τη σαρκοφάγο που βρίσκεται δίπλα στο ιστορικό ξωκλήσι Παναγιά στο Δοκάρι. Είναι κτισμένη στους πρόποδες του βουνού στο λόφο Καστέλι, στην αρχαία πρωτεύουσα, στη θέση ταφικού συγκροτήματος. Δίπλα από το ξωκλήσι βρίσκεται η εντυπωσιακή σε ανάγλυφες παραστάσεις μαρμάρινη σαρκοφάγος ρωμαϊκής περιόδου, εποχή ακμής για το νησί.

Κατευθυνόμενοι βόρεια θα βρείτε την ιερά οδό. Το ξωκλήσι προσεγγίζεται από τον κεντρικό δρόμο Χώρας – Μοναστήρι, όπου θα δείτε πινακίδα για το μονοπάτι. Νοτιότερα από το Καστέλι, στον όρμο Καταλυμάτσα, βρίσκεται το επίνειο της πόλης και συνδεόταν με την πόλη με δρόμο παρακλάδι της ιεράς οδού. Η αρχαία πόλη δεν έχει ανασκαφεί ποτέ. Επιτύμβια γλυπτά, πολλά από τα οποία σώζονται σε καλή κατάσταση και άλλα ευρήματα βρίσκονται στην Αρχαιολογική συλλογή στην Χώρα.

Για να προσεγγίσετε το Καστέλι, θα ακολουθήσετε το μονοπάτι που ξεκινά από την σήμανση στον δρόμο Χώρας – Μοναστηρίου.

Ο Μαυροπετρίτης και ο Αιγαιόγλαρος

Στις απόκρημνες πλαγιές της Ανάφης όπως στον Κάλαμο και στις βραχονησίδες Φτενά, Μακριά και Παχιά φωλιάζει ο Μαυροπετρίτης, το γεράκι του Αιγαίου. Γνωστός και ως Βαρβάκι είναι ένα μεταναστευτικό πουλί που έρχεται στη Μεσόγειο τον Απρίλιο και επιστρέφει στα τέλη Οκτώβρη για να ξεχειμωνιάζει στη Μαγαδασκάρη και σε άλλα νησιά του Ινδικού. Φωλιάζει σε αποικίες, σε ακατοίκητες νησίδες και γκρεμούς κατοικημένων νησιών.

Στην Ελλάδα αναπαράγεται πάνω από το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού και θεωρείται το σημα ντικότερο είδος που φιλοξενεί η χώρα μας. Από τις μετρήσεις της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, η Ανάφη υπολογίζεται ότι φιλοξενεί περίπου 300 ζευγάρια, το 2,5% του πληθυσμού του είδους. Σε αυτή την περιοχή του Αιγαίου, ζει ακόμη και το σπάνιο είδος του Αιγαιόγλαρου, ένα είδος γλάρου με βαθύ κόκκινο ράμφος και μαύρα πόδια. Μοιάζει με τον Ασημόγλαρο αλλά είναι μικρότερος και ελαφρύτερος. Είναι το μόνο είδος γλάρου που βρίσκεται αποκλειστικά στη Μεσόγειο.

Στην Ελλάδα το είδος αναπαράγεται μόνο στο Αιγαίο και ο πληθυσμός του εκτιμάται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία στα 700-900 ζευγάρια. Στην Ανάφη, το είδος αναπαράγεται στις νησίδες γύρω από το νησί και ο πληθυσμός εκτιμάται σε 10-15 ζευγάρια. Τα ενήλικα πουλιά εγκαθίστανται στις αποικίες τους στα μέσα Απριλίου οπότε και γεννούν 2-3 αυγά σε φωλιές φτιαγμένες από χόρτα στο έδαφος. Η σημαντικότερη απειλή που αντιμετωπίζει το είδος, όπως και τα περισσότερα θαλασσοπούλια, είναι η μελλοντική αύξηση της στάθμης της θάλασσας από το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η οποία προβλέπεται να μειώσει τον διαθέσιμο χώρο για φώλιασμα.

Η ΕΟΕ διεξάγει πρόγραμμα ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των τοπικών αρχών, κατοίκων και τουριστών μέσω συναντήσεων, έντυπου υλικού και εγκατάστασης δύο κέντρων πληροφόρησης.