Τα πέντε στοιχεία που θα καθορίσουν τον κόσμο μετά την πανδημία

Ο νέος κορωνοϊός έχει ωθήσει τον πλανήτη στο μέλλον. Μπορεί βέβαια να ήταν μία… βίαιη ώθηση, αλλά πολλοί έχουν υποστηρίξει πως η υγειονομική κρίση απλά επίσπευσε αλλαγές που ήδη βρίσκονταν στα σκαριά.

Αναλύοντας τους παράγοντες που τροφοδοτούν αυτήν την κίνηση προς τα εμπρός, ο Μάρτιν Γουλφ των Financial Times συνοψίζει τους πέντε παράγοντες που μας σύστησε η πανδημία και τους οποίους θα βλέπουμε να συνεχίζουν να επηρεάζουν τον κόσμο το 2025, και αργότερα.

Τεχνολογία

Πρώτος παράγοντας φυσικά η τεχνολογία. Η τεχνολογία και οι τηλεπικοινωνίες εξακολουθούν να αναδιαμορφώνουν την οικονομία και τις ζωές μας.

Πλέον η ευρυζωνικότητα, μαζί με το Zoom και άλλες παρόμοιες πλατφόρμες βίντεο και λογισμικά, έχουν επιτρέψει σε ένα τεράστιο αριθμό ατόμων να εργάζεται από το σπίτι.

Μέχρι το 2025 είναι πιθανό αρκετές από αυτές τις αλλαγές της τηλεργασίας να έχουν αντιστραφεί, αλλά όχι με ολοκληρωτικό τρόπο. Ο κόσμος θα μπορεί και θα του επιτρέπεται να εργαστεί μακριά από το γραφείο.

Και αυτή η αλλαγή θα συμπεριλάβει αναπόφευκτα τόσο εργαζόμενους που δουλεύουν στην πατρίδα τους, αλλά και εργαζόμενους που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο εξωτερικό, αυξάνοντας έτσι αυτό που θα χαρακτηρίζαμε ως «εικονική μετανάστευση».

Ανισότητες

Ο δεύτερος παράγοντας ονομάζεται ανισότητες. Πολλοί υψηλά αμειβόμενοι είχαν και πριν την πανδημία τη δυνατότητα να εργαστούν μακριά από το γραφείο την ώρα που οι περισσότεροι δεν μπορούσαν. Στις δυτικές χώρες, πολλοί από αυτούς που έχουν πληγεί από την πανδημία αποτελούν μειονότητες, ενώ όσοι ήταν ήδη επιτυχημένοι εξακολουθούν να ευημερούν κατά την υγειονομική κρίση.

Πιθανό είναι επομένως πως μέχρι το 2025 δεν θα έχουν μειωθεί αυτές οι ανισότητες που η πανδημία έκανε ακόμα πιο ορατές. Οι δυνάμεις άλλωστε που τις έχουν εδραιώσει είναι πολύ ισχυρές. Πιο πιθανό έτσι είναι να παρατηρηθούν μικρές βελτιώσεις.

Αυτή η υπόθεση, ωστόσο, της διατήρησης των ανισοτήτων υποδεικνύει πως θα εξακολουθήσουν να πρωταγωνιστεί στην πολιτική ζωή ο λαϊκισμός που γνωρίσαμε στο πρόσφατο παρελθόν.

Χρέος

Ο τρίτος παράγοντας είναι οικονομικός και αφορά στο χρέος. Συνολικά τα χρέη έχουν αυξηθεί παντού τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Όποτε κάποια κρίση έχει διακόψει την δυνατότητα του ιδιωτικού τομέα να δανείζεται, αναλαμβάνουν την πρόσθετη δουλειά οι κυβερνήσεις. Αυτό είδαμε να γίνεται στην παγκόσμια οικονομική κρίση, αυτό είδαμε να γίνεται και στην υγειονομική κρίση.

Η πανδημία έχει οδηγήσει στην αύξηση του δανεισμού τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα. Σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο, η αναλογία του παγκόσμιου χρέους προς την παγκόσμια παραγωγή εκτοξεύθηκε από το ήδη υψηλό 321% στο τέλος του 2019 στο 362% στο τέλος του φετινού Ιουνίου. Τέτοια τεράστια και ξαφνική αύξηση δεν έχει ξανασυμβεί εν καιρώ ειρήνης.

Το τέλος της παγκοσμιοποίησης

Ο τέταρτος παράγοντας αφορά στην παγκοσμιοποίηση και πιο συγκεκριμένα στο τέλος της. Σε ένα ρεαλιστικό μέλλον σαφώς και δεν θα διακοπούν οι διεθνείς συναλλαγές, ωστόσο, οι συναλλαγές ενδέχεται να αποκτήσουν περισσότερο τοπικό και εικονικό χαρακτήρα.

Μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, το εμπόριο έπαψε να αυξάνεται ταχύτερα από την παγκόσμια παραγωγή, όπως συνέβαινε τις προηγούμενες δεκαετίες. Αντίθετα, ακολούθησε τον ρυθμό της παγκόσμιας παραγωγής.

Αυτή η επιβράδυνση αποδόθηκε στην απουσία των ευκαιριών, στο φρένο που μπήκε στην απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου και στον αυξανόμενο προστατευτισμό. Ο κοροναϊός ενίσχυσε αυτές ακριβώς τις τάσεις με αποτέλεσμα οι εφοδιαστικές αλυσίδες να θέλουν να επαναπατριστούν, ή τουλάχιστον να αποδεσμευτούν από την Κίνα.

Η υγειονομική κρίση ενισχύει επίσης την περιφερειοποίηση, ειδικά στην Ασία. Ενδεικτική είναι η συμφωνία για την Περιφερειακή Συνολική Οικονομική Εταιρική Σχέση (RCEP), η οποία ενισχύει τους εμπορικούς δεσμούς δέκα χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας με την Αυστραλία, την Κίνα, την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία και την Νότια Κορέα.

Πολιτικές εντάσεις

Και τέλος, ο πέμπτος παράγοντας αφορά στις πολιτικές εντάσεις. Μια διάσταση αφορά στην «θιγμένη» αξιοπιστία της φιλελεύθερης δημοκρατίας, με την άνοδο του αυταρχισμού σε πολλές χώρες και την αυξανόμενη δύναμη του γραφειοκρατικού δεσποτισμού της Κίνας.

Μια άλλη διάσταση αφορά στην άνοδο του λαϊκισμού σε πολλές δυτικές χώρες, και κυρίως στις ΗΠΑ. Παρόλο που η νίκη του Τζο Μπάιντεν αντιπροσωπεύει μια ήττα για τον λαϊκισμό, το μεγάλο μερίδιο των ψηφοφόρων του Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει εξαφανιστεί.

Ωστόσο, ίσως η πιο σημαντική εξέλιξη στο γεωπολιτικό πεδίο αφορά στις αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Η διαμάχη αυτή αναγκάζει τις χώρες να διαλέξουν πλευρά.

Και πάλι ο Covid-19  επιτάχυνε τη διάσπαση, την απομάκρυνση. Ο Τραμπ κατηγόρησε την Κίνα για την πανδημία και παρόλο που ο ίδιος φεύγει από την εξουσία, πολλοί Αμερικανοί πολίτες ασπάζονται την άποψή του.

Πώς θα είναι τελικά ο κόσμος μετά την πανδημία;

Πώς θα διαμορφωθεί επομένως το σκηνικό το 2025; Με λίγη τύχη, οι οικονομίες θα έχουν ανακάμψει από το σοκ που προκάλεσε η πανδημία. Ωστόσο, πολλές θα είναι πιο φτωχές συγκριτικά με την απόδοσή τους προτού ο νέος κοροναϊός κάνει την εμφάνισή του στον κόσμο.

Η μεγαλύτερα όμως πρόκληση εντοπίζεται στην αναγκαιότητα για παγκόσμια συνεργασία, η οποία δεν υπάρχει. Η διατήρησης μιας δυναμικής παγκόσμιας οικονομίας, η εξασφάλιση της παγκόσμιας ειρήνης και η διαχείριση των παγκόσμιων κοινών δεν ήταν ποτέ εύκολη υπόθεση.

Μια εποχή, ωστόσο, όπου θα επικρατούν ο λαϊκισμός και οι διαμάχες μεταξύ των κρατών σίγουρα δεν θα βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Ζούμε όλοι σε περίοδο αναταραχής. Η πανδημία το ανέδειξε αυτό, αλλά δεν το προκάλεσε. Οι προκλήσεις είναι τεράστιες και μέχρι το 2025 θα «παίζονται» ακόμα.