Τουρκία : Σοκ στην Αγκυρα από τις αμερικανικές κυρώσεις για τους S-400

Τριγμούς στη γεωπολιτική σκακιέρα στην Ανατολική Μεσόγειο προκαλούν οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της Τουρκίας για την αγορά των προηγμένων αντιαεροπορικών ρωσικών συστημάτων S-400. Η εξέλιξη αυτή, που προκάλεσε την οξύτατη αντίδραση της Αγκυρας και τα πυρά της Μόσχας, καταδεικνύει την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ να επανακάμψουν ενεργότερα σε μία περιοχή που παραδοσιακά εκτεινόταν στη «σφαίρα επιρροής» τους αλλά και να στείλουν ένα πρώτο μήνυμα στον Ερντογάν για την ενόχληση που προκαλεί η συμπόρευση του με τη Ρωσία και η ανεξέλεγκτη νεοοθωμανική πολιτική σε πολλαπλά μέτωπα.

Ικανοποίηση στην Αθήνα

Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επέβαλαν κυρώσεις εις βάρος του προέδρου Διεύθυνσης Αμυντικής Βιομηχανίας της τουρκικής Προεδρίας της Δημοκρατίας (SSB) Ισμαήλ Ντεμίρ και εναντίον τριών ακόμη Τούρκων εργαζομένων, σύμφωνα με ανακοίνωση που αναρτήθηκε στον επίσημο ιστότοπο του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών. Η απόφαση αυτή έγινε δεκτή από την Ελλάδα με ανακούφιση ύστερα από το ψαλίδισμα των προσδοκιών της Αθήνας στην Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ. 

Με ανακοίνωσή του το υπουργείο Εξωτερικών αναφέρει πως «η Ελλάδα, χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, παρατηρεί με ικανοποίηση την σημερινή ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ σχετικά με την επιβολή κυρώσεων» στην Τουρκία. «Η Ελλάδα, χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, παρατηρεί με ικανοποίηση την σημερινή ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ σχετικά με την επιβολή κυρώσεων εναντίον της Διεύθυνσης Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, στον Πρόεδρο της, καθώς και άλλα στελέχη της, σε εφαρμογή του Τμήματος 231 του Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA)».

Τιμωρητικά μέτρα

Οι κυρώσεις εντάσσονται στα τιμωρητικά μέτρα της Ουάσινγκτον ενάντια στην απόκτηση των ρωσικών συστημάτων αεροπορικής άμυνας S-400 από την Τουρκία. Η πολυαναμενόμενη κίνηση της Ουάσινγκτον εξόργισε την Άγκυρα και δυνητικά μπορεί να βλάψει την τουρκική οικονομία, που ήδη πλήττεται από την πανδημία του κοροναϊού.

Αμέσως μετά την ανακοίνωση των κυρώσεων, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Πομπέο κάλεσε την Τουρκία να επιλύσει άμεσα το πρόβλημα με τους S-400 σε συντονισμό με τις ΗΠΑ.

Ο Πομπέο

Ο Πομπέο επιβεβαίωσε πως οι αμερικανικές κυρώσεις περιλαμβάνουν πάγωμα περιουσιακών στοιχείων και περιορισμούς χορήγησης ταξιδιωτικών θεωρήσεων στον πρόεδρο της Διεύθυνσης Αμυντικής Βιομηχανίας της τουρκικής Προεδρίας της Δημοκρατίας SSB, Ισμαήλ Ντεμίρ και εναντίον τριών ακόμη Τούρκων εργαζομένων της.

Σε ανάρτηση του στο Twitter o Πομπέο δήλωσε τα εξής: “Παρά τις προειδοποιήσεις μας, η Τουρκία προχώρησε στην αγορά και τη δοκιμή του συστήματος S-400 από τη Ρωσία. Οι σημερινές κυρώσεις στο SSB της Τουρκίας δείχνουν ότι οι ΗΠΑ θα εφαρμόσουν πλήρως το #CAATSA. Δεν θα ανεχθούμε σημαντικές συναλλαγές με την Ρωσία στον αμυντικό τομέα.”

Απείλησε με αντίποινα η Τουρκία

Αναμφίβολα, η αμερικανική κίνηση έχει τη σημασία της καθώς έρχεται λίγα 24ωρα μετά από την άνευρη απόφαση της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να μεταθέσει, ουσιαστικά, κάθε απόφαση για λήψη περιοριστικών μέτρων εναντίον της Άγκυρας για το 2021, με το βλέμμα στραμμένο στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε την Ουάσιγκτον να σκεφθεί ξανά την απόφαση αυτή και να υπαναχωρήσει από τη διάπραξη ενός λάθους. Προειδοποίησε μάλιστα και για αντίποινα όπως και όταν τα κρίνει σκόπιμα.

Οι κυρώσεις είχαν ουσιαστικά προαναγγελθεί από την περασμένη Παρασκευή μέσα από διαρροές προς το Reuters και το Bloomberg

Δυσφορία στη Μόσχα

Σκληρή απάντηση στις κυρώσεις των ΗΠΑ στην Τουρκία για του S-400 έδωσε ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ. Ερωτηθείς για τις κυρώσεις ο Λαβρόφ απάντησε πως η εν λόγω απόφαση από πλευράς των Ηνωμένων Πολιτειών δείχνει ασέβεια στο διεθνές δίκαιο, όπως αναφέρει το Interfax. 

«Φυσικά, είναι μια ακόμη εκδήλωση αλαζονικής στάσης απέναντι στο διεθνές δίκαιο και της χρήσης παράνομων μονομερών βίαιων μέτρων που έχουν χρησιμοποιήσει οι ΗΠΑ αριστερά και δεξιά για πολλά χρόνια, ακόμη και δεκαετίες. Και φυσικά, δεν βελτιώνει τη διεθνή θέση των ΗΠΑ , νομίζω» είπε ο Λάβροφ.

«Το θέμα της επιβολής κυρώσεων στις ΗΠΑ για την αγορά των S-400 δεν ήρθε στο φως τώρα» εξήγησε για να καταλήξει πως «οι ΗΠΑ μιλούν για αυτό για περισσότερο από ένα χρόνο, οπότε δεν προκαλεί έκπληξη».

Τι προβλέπουν οι κυρώσεις

Στο πλαίσιο λοιπόν των προβλέψεων του Τμήματος (Section 231) του CAATSA, επιβάλλονται πλήρεις κυρώσεις και περιορισμοί στην έκδοση θεωρήσεων στον Ισμαήλ Ντεμίρ, επικεφαλής της Προεδρίας Αμυντικών Βιομηχανιών (SSB) που είναι αρμόδια για όλο το αμυντικό πρόγραμμα της Τουρκίας και υπάγεται απευθείας στον κ. Ερντογάν, καθώς επίσης στον αντιπρόεδρό της Φαρούκ Γιγίτ, στον Σερχάτ Τζένκογλου, επικεφαλής του τμήματος Αεροπορικής Άμυνας και Διαστήματος, όπως επίσης στον Μουσταφά Αλπέρ Ντενίζ, υπεύθυνο προγραμμάτων στην Περιφερειακή Διεύθυνση Αεροπορικών Αμυντικών Συστημάτων της SSB.

Όπως προβλέπει το σχετικό Τμήμα 231 του CAATSA, πρέπει να επιβληθούν τουλάχιστον πέντε από τα συνολικά 12 μέτρα που αυτό προβλέπει. Σε αυτό το πλαίσιο και από τη στιγμή που η ρωσική εταιρεία ROE περιλαμβάνεται στη Λίστα Καθορισμένων Προσώπων επί των οποίων μπορούν να μπορούν να επιβληθούν τα σχετικά μέτρα, ο υπουργός Εξωτερικών, σε συνεργασία με τον υπουργό Οικονομικών, αποφάσισαν τις ακόλουθες κυρώσεις:

Πρώτον, την απαγόρευση χορήγησης συγκεκριμένων αδειών εξαγωγών και εγκρίσεων για κάθε αγαθό και τεχνολογίας που θα μπορούσε να μεταφερθεί στην SSB.

Δεύτερον, την απαγόρευση χορήγησης δανείων και πιστώσεων από αμερικανικούς χρηματοοικονομικούς θεσμούς προς την SSB, ύψους ως και 10 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως,

Τρίτον, την απαγόρευση βοήθειας από την αμερικανική Τράπεζα Εξαγωγών – Εισαγωγών για εξαγωγές προς την SSB,

Τέταρτον, την απαίτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες να εκφράσουν αντίθεση σε δάνεια που θα ωφελούσαν την SSB από διεθνείς χρηματοοικονομικού θεσμούς και,

Πέμπτον, την επιβολή πλήρων κυρώσεων παρεμπόδισης και περιορισμών στην έκδοσης θεωρήσεων στα προαναφερθέντα πρόσωπα.

Επιπλέον, το Γραφείο Ελέγχου Περιουσιακών Στοιχείων Εξωτερικού (Office of Foreign Assets – OFAC) του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών προσέθεσε την SSB στη σχετική λίστα του, καθώς και τους προαναφερθέντες αξιωματούχους στον κατάλογο όσων προσώπων υπόκεινται σε πάγωμα κάθε περιουσιακού στοιχείου στις ΗΠΑ, ενώ αμερικανοί υπήκοοι υπόκεινται σε απαγόρευση να προχωρούν σε συναλλαγές με τα πρόσωπα αυτά.

Τα μέτρα που περιγράφονται κάτωθι δεν θα αφήσουν οικονομικά «ανάπηρη» την Τουρκία. Δεν αποκλείεται δε να αποτελούν και κομμάτι μίας εύστοχης τακτικής του Προέδρου Τραμπ να προκαταβάλλει την πιθανή επιβολή σκληρότερων κυρώσεων από την επερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν και «να πέσει στα μαλακά» ο καλός του φίλος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Το βέτο του Τραμπ

Στον αμυντικό προϋπολογισμό είχε προστεθεί τροπολογία που ουσιαστικά αφαιρούσε από τον αμερικανό Πρόεδρο την πρωτοβουλία των κινήσεων στην υπόθεση των κυρώσεων, υποχρεώνοντάς τον να τις επιβάλλει εντός 30 ημερών. Ο κ. Τραμπ έχει προαναγγείλει βέτο στον αμυντικό προϋπολογισμό αλλά όχι για τις κυρώσεις για την Τουρκία. Και ουσιαστικά έπραξε κάτι που μπορούσε και έπρεπε να είχε ήδη πράξει εδώ και καιρό.

Στην αντεπίθεση πέρασε η Τουρκία, λίγη ώρα μετά την ανακοίνωση κυρώσεων από τις ΗΠΑ για τους S-400. Με ανακοίνωση που εξέδωσε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών καταδικάζει την απόφαση και διαμηνύει ότι θα απαντήσει προβαίνοντας σε αντίποινα.

«H άρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να αποδεχτούν την πρότασή μας για την επίλυση του ζητήματος μέσω διαλόγου και διπλωματίας με τρόπο που αξίζει σε δυο συμμάχους και καταφεύγουν σε μονομερείς ενέργειες, είναι μια πράξη που στερείται κάθε είδους λογικής» αναφέρει η ανακοίνωση.

«Η Τουρκία θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα εναντίον αυτής της απόφασης» συμπληρώνει η ανακοίνωση, στην οποία τονίζεται πως η εν λόγω πράξη θα έχει αναπόφευκτα αρνητικές συνέπειες για τις σχέσεις των δύο χωρών.

Η Τουρκία υπογραμμίζει πως θα απαντήσει ανάλογα, όπως και όποτε κρίνει σκόπιμο. «Η Τουρκία δεν θα διστάσει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα που θεωρεί αυτή την την περίοδο» καταλήγει η ανακοίνωση.

Αναλυτικά η ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ:

Καταδικάζουμε και απορρίπτουμε τις μονομερείς κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών εξαιτίας της προμήθειας του συστήματος S-400. Οι συνθήκες που οδήγησαν την Τουρκία να αγοράσει τα εν λόγω συστήματα είναι γνωστές σε όλους.

Στην πραγματικότητα ο ίδιος ο πρόεδρος Τραμπ προσωπικά και σε πολλές περιπτώσεις είχε παραδεχτεί ότι η Τουρκία είχε δίκιο σε αυτό το ζήτημα. Από την άλλη πλευρά οι αξιώσεις από τις ΗΠΑ ότι το σύστημα αυτό θα δημιουργούσε πρόβλημα στο σύστημα του ΝΑΤΟ στερούνται κάθε τεχνολογικής βάσης. 

Η Τουρκία έχει προτείνει επανειλημμένα τη σύσταση τεχνικής ομάδας, όπου θα συμμετέχει και το ΝΑΤΟ προκειμένου να ασχοληθεί με το θέμα μακριά από πολιτικές προκαταλήψεις και πάνω σε μια αντικειμενική βάση. Ως εκ τούτου και εντός αυτού του πλαισίου, το γεγονός ότι οι ΗΠΑ επιλέγουν αυτή τη στιγμή να επιβάλλουν μονομερείς κυρώσεις, μη αποδεχόμενες την πρότασή μας να επιλυθεί το ζήτημα, μέσω διαλόγου και διπλωματίας, όπως αρμόζει σε δύο συμμάχους, είναι εντελώς απαράδεκτο.

Η Τουρκία θα αντιδράσει όταν κρίνει ότι είναι κατάλληλος χρόνος για να κάνει τα απαραίτητα βήματα. Από δω και στο εξής αναπόφευκτα δυσχαιρένουν οι σχέσεις των δύο χωρών. Θα υπάρξει απάντηση όταν κριθεί απαραίτητο. Ζητούμε από τις ΗΠΑ να επανεξετάσουν το τεράστιο λάθος που έκαναν και να κάνουν πίσω στην απόφαση για τις κυρώσεις.

«Δεν θα αλλάξουμε στάση»

Τη δική του απάντηση έδωσε λίγη ώρα αργότερα ο πρόεδρος της Διεύθυνσης Αμυντικής Βιομηχανίας της τουρκικής Προεδρίας της Δημοκρατίας (SSB), Ισμαήλ Ντεμίρ, το κύριο πρόσωπο στο οποίο απευθύνονταν οι κυρώσεις.

«Οι αποφάσεις των ΗΠΑ δεν πρόκειται να αλλάξουν τη στάση της Τουρκίας θα συνεχίσουμε την πορεία μας στην αμυντική βιομηχανία, υπό την ηγεσία του αρχηγού μας του Ταγίπ Ερντογάν με τον ίδιο τρόπο όπως κάναμε έως τώρα» έγραψε στο twitter.

Και νέα επίθεση κατά της Ελλάδας

Νέα απρόκλητη επίθεση στην Ελλάδα εξαπέλυσε η Τουρκία, η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ κατηγόρησε την Αθήνα ότι δρα «ενάντια στις σχέσεις καλής γειτονίας».

Λίγες ώρες μετά τις νέες προκλητικές Navtex, με τις οποίες ουσιαστικά ζητά αποστρατικοποίηση έξι νησιών του Αιγαίου, ο υπουργός Άμυνας της χώρας, Χουλουσί Ακάρ τόνισε πως η Ελλάδα «εκμεταλλεύεται το θέμα με τις Navtex».

«Αυτό που κάνει δεν είναι τίποτα άλλο από παρενόχληση και είναι ενάντια στις σχέσεις καλής γειτονίας. Αντί να συζητήσουν με την Τουρκία έχουν ελπίδες από την Ε.Ε και προσδοκίες από άλλους. Πρέπει να δουν πως αυτός ο δρόμους που ακολουθούν είναι αδιέξοδος».