Όσα μας έμαθε η Rita του Netflix για το εκπαιδευτικό σύστημα της Δανίας

Παρόλο που έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα οι κινηματογραφικές σοδειές από την Σκανδιναβία να σχετίζονται συνήθως με το noir, το αστυνομικό, το θρίλερ, η Rita πρόκειται για ένα σήριαλ που απέχει χιλιόμετρα από το nordic noir. Καταβροχθίζεται απολαυστικά, σεζόν την σεζόν (5 στο σύνολό τους) με πολύ χαμόγελο, γέλιο για εκείνους που «πιάνουν» το σκανδιναβικό χιούμορ και αρκετά δάκρυα συγκίνησης και πίκρας.

Δεν θα ταυτιστούν όλες και όλοι με την Rita, την αριστοκρατική αυτή αλήτισσα με τα μακριά, ατίθασα μαλλιά, το τσιγάρο μονίμως στο χέρι ή το στόμα και τα σέξι καρό της πουκάμισα. Όμως όλες και όλοι θα μπουν στην θέση της μία ή και περισσότερες φορές. Μετά από δύσκολα και περιπετειώδη παιδικά χρόνια, έγινε μητέρα τριών παιδιών, χώρισε και ζει αδέσμευτη-σχεδόν-μια δεύτερη, σχεδόν ατέρμονη εφηβεία, από το άνετο μετερίζι των 40 plus. Είναι δασκάλα σε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου, είναι γλωσσού όπου χρειάζεται, πανέξυπνη, ευρηματική, δουλευταρού και υποστηρικτική με τους ανθρώπους-και ειδικά τους μαθητές-που την έχουν ανάγκη.

Το σήριαλ παρακολουθεί την ζωή της στον επαγγελματικό στίβο και εκτός: οι εραστές της, τα μακαρόνια με κέτσαπ (η σπεσιαλιτέ της!), η παλιά της καλύτερη φίλη με την οποία ξανασμίγει μετά από χρόνια, η μητρότητα (ένας δρόμος που δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα), η σύνδεσή της με μια συνάδελφό της δασκάλα με την οποία φαινομενικά δεν έχουν τίποτα κοινό, μέχρι που την τελευταία σεζόν θα βρεθούν «συγκάτοικοι στην τρέλα» και τόσα άλλα aspects.

Το σήριαλ επίσης ρίχνει μια αρκούντως διειδυτική ματιά στην μικρο-μεσοαστική κοινωνία δύο μικρών πόλεων στην Δανία, έξω από την Κοπεγχάγη. Η ομοφυλοφιλία, οι ψυχικές ασθένειες, ο εκφοβισμός, η απιστία, η πολυγαμία, ο έρωτας, το νοιάξιμο για το περιβάλλον, τα άχγη και οι φοβίες των μικρών παιδιών είναι θέματα που δεν ξεφεύγουν από την σειρά, με τα περισσότερα να παρουσιάζονται από αρκετές σκοπιές.

Η πρωταγωνίστρια, η Mille Dinesen, κέρδισε βραβεία για την συγκλονιστική της ερμηνεία ως Rita και αναμένεται να παίξει σύντομα σε κάποια διεθνούς εμβέλειας παραγωγή. Θα πεθαίναμε να την δούμε σε κάτι «μεγαλύτερο».

Θα μπορούσαμε, γενικώς, να γράφουμε ατελείωτα κείμενα με ψυχογραφήματα της Rita, ως γυναίκας, μάνας, ερωμένης, το συγκεκριμένο κείμενο, όμως, είναι αφιερωμένο στην εκπαίδευση και, δη, στο δανέζικο εκπαιδευτικό σύστημα, για το οποίο έχουμε ακούσει ουκ ολίγα στην Ελλάδα, καθώς συγκαταλέγεται σταθερά μες στα κορυφαία της Ευρώπης.

Το κλείσιμο των σχολείων

Στην Δανία, μόνο το 2010 έκλεισαν 126 σχολεία λόγω περικοπών-η χώρα του ευρωπαϊκού Βορρά δεν έμεινε ανεπηρέαστη από την κρίση που έπληξε τον ευρωπαϊκό κόσμο. Το 30% των δήμων είχε ήδη αποφασίσει από το 2009 το κλείσιμο σχολείων, ενώ την ίδια χρονιά κατατέθηκαν 25 αιτήσεις για άδεια λειτουργίας ιδιωτικών σχολείων και το 2010 έχουν ήδη κατατεθεί 65 αιτήσεις άδειας.

Επλήγησαν περισσότερο οι επαρχίες και οι δήμοι με τον λιγότερο αριθμό κατοίκων, ενώ κόπηκαν αρκετά δρομολόγια δημοτικών συγκοινωνιών, με τα κόμιστρα διακομιδής των μαθητών στο σχολείο τους να αυξάνονται. Επίσης, την τελευταία δεκαετία αυξήθηκε κατά 50% ο αριθμός των μαθητών ανά τάξη. Κάποια στιγμή, είχαν κυκλοφορήσει (όχι στην Ελλάδα) ρεπορτάζ για γυμνάσια στην Κοπεγχάγη, όπου οι καρέκλες δεν επαρκούσαν για όλους τους μαθητές.

Παρόμοιες περικοπές έγιναν στα πανεπιστήμια και στους παιδικούς σταθμούς, αλλά και σε τομείς κοινωνικών παροχών.

Αυτή η υπαρκτή παραγματικότητα δεν άφησε ασυγκίνητο τον δημιουργό της σειράς Christian Torpe. Μίλησε για το θέμα του κλεισίματος των σχολείων και τον αγώνα κάποιων-όχι όλων φυσικά- των εκπαιδευτικών εναντίον σε αυτές τις αυθαίρετες αποφάσεις του εκάστοτε δήμου.

Μπαίνοντας στο σύμπαν του σχολικού γίγνεσθαι στην Δανία, αναθεωρήσαμε περί της άποψης ότι όλα λειτουργούν ρολόι. Σίγουρα, η οργάνωση του συστήματος είναι μεγαλύτερη από ό, τι στην Ελλάδα, αλλά ευτράπελα συμβαίνουν σε όλα τα σχολεία του κόσμου. Οι μαθητές στην Δανία βρίσκονται στο επίκεντρο και προστατεύονται πάρα πολύ-ακόμα κι όταν φταίνε για κάτι 100%, όπως είδαμε στο επικό επεισόδιο που ένας δάσκαλος υφίστατο συνεχές bullying από την ίδια του την τάξη, η οποία καθοδηγείτο από έναν μαθητή, που ποτέ δεν έμαθε από τους γονείς του τι σημαίνει σεβασμός στον δάσκαλο.

Βέβαια, η σχέση μαθητή και δασκάλου στην Δανία δεν είναι αυτή ακριβώς που έχουμε κατά νου στην Ελλάδα. Τα παιδιά στη Δανία δεν αποκαλούν τους δασκάλους τους ως “κυρίους” ή “κυρίες”, αντίθετα τους φωνάζουν με το μικρό τους όνομα. Σημαντικό για το δανέζικο εκπαιδευτικό σύστημα είναι να μάθουν τα παιδιά πώς να λύνουν τα προβλήματα που τους δίνονται μέσω της κριτικής σκέψης, αντί να απομνημονεύουν όγκους πληροφοριών.

Πώς λειτουργούν τα πράγματα στο δανέζικο σύστημα εκπαίδευσης

1.Όλα τα παιδιά στη Δανία έχουν πρόσβαση στα δημόσια σχολεία folkeskole (σχολείο των ανθρώπων) μέχρι να γίνουν 16 ετών. Έπειτα οι γονείς μπορούν να επιλέξουν να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία, είτε επειδή είναι μικρότερα ή είτε επειδή έχουν μια συγκεκριμένη εκπαιδευτική προσέγγιση.

2.Οι μη προνομιούχοι φοιτητές πλήρους φοίτησης στη Δανία μπορούν, να λάβουν ένα κρατικό βοήθημα, το Statens Uddannelsestøtte ή SU (υποστήριξη περιορισμένου εισοδήματος) όπως και να βρουν δουλειά, ώστε να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Είδαμε στην σειρά ότι ο μικρότερος γιος της Ρίτα βρίσκει δουλειά, για να καταφέρει να σπουδάσει αυτό που θέλει. Συγκεκριμένα, διδάσκει τα παιδιά του νηπιαγωγείου στο σχολείο όπου φοιτούσε και ο ίδιος! Είναι σύνηθες, φυσικά, για τους Δανούς να αρχίζουν να εργάζονται πάνω στο αντικείμενο σπουδών τους, ενώ βρίσκονται ακόμη στη διαδικασία της εκπαίδευσης. Αυτό γίνεται είτε με την πρακτική άσκηση (η οποία πληρώνεται κανονικά!), είτε με την δυνατότητα που τους δίνεται να διατελέσουν ως μαθητευόμενοι δίπλα σε κάποιον επαγγελματία.

3.Όπως στην Ελλάδα, οι Δανοί μαθητές λαμβάνουν στο τέλος της τριετούς τους εκπαίδευσης στο λύκειο το απολυτήριό τους με το οποίο μπορούν να κάνουν αίτηση στο ανώτερο εκπαιδευτικό σύστημα σε ερευνητικά πανεπιστήμια ή σε επαγγελματικές ακαδημίες, τα οποία είναι κυρίως πρακτικά. Σε αντίθεση όμως με την δική μας χώρα, στην Δανία οι μαθητές δεν παίρνουν βαθμούς πριν την ηλικία των δεκατριών ετών, ώστε να μην ωθούνται στο να συγκρίνονται συνεχώς με τους άλλους.

Η εκπαιδευτική προσέγγιση της Δανίας αποφεύγει την βαθμολόγηση των μαθητών, όπως επίσης και τις επίσημες εξετάσεις. Αντ ‘αυτού, τα παιδιά εργάζονται σε ομάδες και διδάσκονται να αποδομούν τις κοινωνικές νόρμες, ώστε να μπορέσουν να τις κατανοήσουν καλύτερα.

4.Οι μαθητές ηλικίας έξι έως δεκαέξι ετών στη Δανία παρακολουθούν υποχρεωτικά μαθήματα ενσυναίσθησης.  Για μια ώρα την εβδομάδα τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα ενσυναίσθησης, τα οποία τα ενθαρρύνουν να ασχοληθούν με το ευ ζην των άλλων, να ακούν τον διπλανό τους με στόχο να τον κατανοήσουν καλύτερα και να ξεπεράσουν τα στεγανά που γίνονται προκαταλήψεις όσο μεγαλώνουμε. Με την βοήθεια εικόνων αναπαριστούν διαφορετικά συναισθήματα όπως η θλίψη, ο φόβος, η χαρά, η απογοήτευση, καλούνται να περιγράψουν τα συναισθήματα των άλλων με δικά τους λόγια και να εκφράσουν και τα δικά τους. Αυτά τα μαθήματα είναι η ευκαιρία να εκφράσουν τα συναισθήματά τους δημόσια και να ακούσουν κι εκείνα των άλλων.

Αυτή η άσκηση γίνεται με τον εξής στόχο: να εξηγήσουν αυτό που αισθάνεται ο άλλος, και να μην κρίνουν ποτέ τα συναισθήματά του, σχολιάζει η Jessica Joelle Alexander, ειδική συνεργάτης στη συγγραφή του βιβλίου «Ο δανέζικος τρόπος να είσαι γονιός».

Δεν είδαμε μάθημα ενσυναίσθησης κάπου συγκεκριμένα στην σειρά, αλλά σε πολλά επεισόδια παρακολουθήσαμε σκηνές κατά τις οποίες ο δάσκαλος μιλά με τα παιδιά για τα συναισθήματά τους, και για τα δικά του. Συγκεκριμένα, στην τελευταία σεζόν, είναι συναρπαστικό το σύστημα της Γιόρντις με τα χειροποίητα αυτοκόλλητα διάθεσης που χρησιμοποιούν καθημερινά τα παιδιά για να υποδηλώσουν πώς νιώθουν. Άλλωστε, δεν γίνεται να είμαστε και κάθε μέρα χαρούμενοι και γελαστοί!

5.Μαθήματα αποτυχίας: Οι Δανοί μαθαίνουν στα παιδιά τους να τολμούν και να μη φοβούνται το λάθος. Η αποτυχία στη Δανία αποτελεί την πρώτη απόπειρα μάθησης. Κάποια στιγμή, η Γιόρντις συμβουλεύει μκια πολύ επιμελή μαθήτριά της να μην το παρακάνει-φυσικά, εν προκειμένω, είχαμε μια εξαίρεση στον δανέζικο κανόνα, γιατί το συγκεκριμένο παιδί αντλούσε πραγματική ευχαρίστηση από την μελέτη.

6. Τα πράγματα στο σχολείο (και στο σπίτι, ως έναν βαθμό) λέγονται με το όνομά τους στη Δανία, αυθεντικά και αληθινά. Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, θάνατος και άλλα φλέγοντα ζητήματα είναι ενσωματωμένα  στο εθνικό σχολικό πρόγραμμα της Δανίας. Βλέπουμε σε ένα επεισόδιο την υπερβολή της διευθύντριας να βάλει τα παιδιά να εκφραστούν σχετικά με τον θάνατο ενός δασκάλου ζωγραφίζοντας και σε άλλο τον…εξοπλισμό για το μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης που η Ρίτα αποφεύγει να διδάξει.

Αυτά είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Στην διάρκεια της σειράς, είδαμε δημόσια σχολεία με εξαιρετικές εγκαταστάσεις, που ίσως ούτε ιδιωτικά στην χώρα μας διαθέτουν. Εντάξει, οι τουαλέτες ήταν μουντζουρωμένες και γραμμένες, αλλά και πού δεν γίνεται αυτό; Είδαμε φιλότιμους δασκάλους και δασκάλες, διευθυντές και διευθύντριες να θυσιάζουν προσωπικό τους χρόνο για να στέρξουν μαθητές που το έχουν ανάγκη, να κατεβάζουν καινοτόμες ιδέες για την βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, να συνεργάζονται μεταξύ τους και να μιλούν με πραγματικό ενδιαφέρον στους γονείς των μαθητών.

Όλοι μας είχαμε έστω έναν καλό, ξεχωριστό δάσκαλο στην ζωή μας να θυμόμαστε. H Ρίτα λέει και ξαναλέει ότι ο λόγος που έγινε δασκάλα είναι «για να προστατεύει τα παιδιά από τους γονείς τους»-άλλωστε, κι η ίδια βοηθήθηκε σημαντικά από μια δασκάλα, όταν ήταν μπερδεμένη και θυμωμένη έφηβη.

Στην σειρά βλέπουμε γονείς που αγαπούν τα παιδιά τους, άλλους που νομίζουν ότι τα αγαπούν φορτώνοντάς τα με δικές τους, ουσιαστικά, φιλοδοξίες, άλλους που είναι αδιάφοροι και απομακρυσμένοι από εκείνα και άλλους που δεν σέβονται το έργο των δασκάλων και συχνά βάζουν εμπόδια στο έργο τους. Η Ρίτα τα βγάζει πέρα με όλους-ή σχεδόν. Δεν σημαίνει ότι η ίδια δεν κάνει λάθη ή δεν είναι ευάλωτη ή ευεπίφορη σε πάθη, όμως είναι δίκαιη, ξέρει να ακούει, δεν είναι εγωίστρια και αντιμετωπίζει το επάγγελμά της ως λειτούργημα

Οι μαθητές της την λατρεύουν και την σέβονται, ενώ εκείνη συχνά είναι αρκετά αυστηρή και κοφτή μαζί τους, πάντα όμως σύμμαχός τους όταν την χρειάζονται. Δεν επαινεί μόνο τον καλό μαθητή, αλλά και τον αδύναμο. Δίνει ευκαιρία σε ένα παιδί από χαμηλόμισθη οικογένεια να ανταγωνιστεί σε ένα εικονικό debate το πλουσιόπαιδο της τάξης και γιο της δημάρχου της περιοχής. Φτιάχνει έναν ειδικό χώρο για παιδιά που δεν έχπυν στο σπίτι τους το περιβάλλον που χρειάζονται για διάβασμα και μελέτη. Πλησιάζει μέχρι αγκαλιάς την θυμωμένη μαθήτρια που νιώθει παρείσακτη και βρίζει, γιατί δεν έχει το κουράγιο να πει ότι φοβάται και νιώθει μόνη. Φιλοξενεί έναν μαθητή όταν οι γονείς του χρειάζεται να φύγουν για ένα διάστημα από την χώρα. Και τόσα, μα τόσα άλλα.

MUST READ

Νοοτροπία, επιλογές, ρεπό και μεταγραφές…

Αλήθεια, Δανία πότε πάμε;