Κάνουμε φάουλ ή παίζουμε «καθαρή» άμυνα; Part1

Πριν από λίγες εβδομάδες και συγκεκριμένα στην αναμέτρηση ανάμεσα στον Παναθηναϊκό και τη Ρεάλ Μαδρίτης, καλεστήκαμε για πολλοστή φορά να αναμετρηθούμε με ένα από τα πιο φλέγοντα ερωτήματα της επαγγελματικής καλαθοσφαίρισης. Βρίσκεσαι με 2-3 πόντους μπροστά στο σκορ και ο αντίπαλος έχει τη μπάλα. Κάνεις φάουλ ή παίζεις «καθαρή» άμυνα;

Οι Πράσινοι κατέφυγαν στη δεύτερη εκδοχή, καταλήγοντας όπως θα θυμάστε να χάσουν το ματς. Πως κρίνουμε την επιλογή τους; Βέβαια σε αυτές τις περιπτώσεις, το τελικό αποτέλεσμα δεν έχει καμία σημασία. Η ποιότητα της απόφασης είναι πάντοτε ανεξάρτητη και θα πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά.

Στη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε, ο Rick Pitino υποστήριξε με σθένος την ορθότητα της επιλογής του. Μάλιστα ισχυρίστηκε ότι όποιος διαφωνεί μαζί του, ουσιαστικά δεν γνωρίζει αρκετό μπάσκετ. Η ατάκα του ήταν χαρακτηριστική: « οφείλετε να μάθετε πως παίζετε το παιχνίδι». Μισό λεπτό όμως coach. Το μπάσκετ είναι ένα πεδίο στο οποίο αλληλεπιδρά, ένας μεγάλος αριθμός διαφορετικών επιστημών. Η κατανόηση του λοιπόν, προφανώς δεν μονοπωλείται από τους ανθρώπους που διάλεξαν να ασκήσουν το επάγγελμα του προπονητή. Σε γενικές γραμμές τέτοιου είδους δηλώσεις, είναι συχνά τουλάχιστον αμφισβητήσιμες.

Κατά την πάροδο των ετών, έχουν δημοσιευτεί μια σειρά από εργασίες που αποπειρώνται να απαντήσουν στο παραπάνω ερώτημα. Στη συντριπτική τους πλειονότητα αποτελούν αναλύσεις που βασίζονται στη στατιστική και στη θεωρία πιθανοτήτων. Μολονότι σαν προσπάθειες είναι κατά την γνώμη μου εξαιρετικά σοβαρές και ενδιαφέρουσες, δεν κατορθώνουν να ξεφύγουν από έναν επιζήμιο, καθολικό κανόνα. Εκ φύσεως τα μαθηματικά αδυνατούν να περιγράψουν ικανοποιητικά, καταστάσεις που συμπεριλαμβάνουν ανθρώπινα όντα.

Παράγοντες όπως η πίεση της στιγμής ή ο συναισθηματικός τους κόσμος (και δεκάδες άλλοι), δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν με ακρίβεια – παρά μόνο προσεγγιστικά. Η συμπεριφορά και οι αντιδράσεις τους, δεν υπακούν κατ΄ανάγκη σε εξισώσεις. Κατά συνέπεια η αυστηρά μαθηματική προσέγγιση σε συνθήκες σαν αυτή που συζητάμε, αποδεικνύεται μυωπική. Το κατηγορηματικό συμπέρασμα που εξάγεται από τα τελευταία περίπου 40 χρόνια έρευνας στο τομέα των οικονομικών, υπογραμμίζει ότι η υπερβολική έκθεση στα μαθηματικά οδήγησε τους οικονομολόγους στο να αποκοπούν, από τις δυνάμεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό των κοινωνικών σχηματισμών. Οι συνέπειες είναι φυσικά ανυπολόγιστες.

Τα θεμέλια της πολιτικής οικονομίας αλλά και κάθε επιστήμης που φιλοδοξεί να μελετήσει τον άνθρωπο, εδράζονται εμφανώς στην ψυχολογία.

Vilfredo Pareto, 1906 (Ιταλός οικονομολόγος/κοινωνιολόγος)

Ας δοκιμάσουμε λοιπόν να εξετάσουμε το ζήτημα υπό ένα διαφορετικό πρίσμα, διατηρώντας την πεποίθηση πως η αναζήτηση της «ορθής» απάντησης είναι μάλλον μάταιη. Δεν υπάρχει σωστή απάντηση σε αυτές τις περιπτώσεις, καθώς η τελική έκβαση εξαρτάται από δεκάδες παραμέτρους – ανάμεσα στις οποίες είναι και η τυφλή τύχη. Το εύστοχο σουτ – προσευχή του Ρούντι, κανονικά αρκεί για να μεταπείσει ακόμα και τους πιο δύσπιστους.

Πόσο πασχίζουμε για να υλοποιήσουμε τους στόχους μας;
Σε παλαιότερο κείμενο, έχουμε αναφερθεί ξανά στην περίφημη «αποστροφή ζημίας» (που εντάσσεται στη συνολικότερη θεωρία προοπτικής), προσπαθώντας να αναλύσουμε τις κινήσεις του Ολυμπιακού σχετικά με την Αδριατική λίγκα. Με δύο λόγια η σημαίνει ότι τα άτομα σιχαίνονται να χάνουν, σε περίπου διπλάσιο βαθμό από ότι χαίρονται να κερδίζουν.

Η αποστροφή ζημίας δεν είναι μια «κούφια» θεωρία – αντίθετα διαθέτει μακρά εξελικτική ιστορία και εν μέρει ευθύνεται, για την ίδια τη διαιώνιση του ανθρώπινου είδους. Ένα όν το οποίο αξιολογεί πολύ πιο σοβαρά τις πιθανές απειλές (μια άλλη έννοια για τη ζημία), είναι πολύ πιο πιθανό να επιβιώσει και στη συνέχεια να αναπαραχθεί. Η κουβέντα βέβαια δεν εξαντλείται αποκλειστικά εδώ. Η αποστροφή ζημίας επηρεάζει καθοριστικά την υλοποίηση των προσωπικών μας επιδιώξεων. Η αποτυχία επίτευξης ενός στόχου θεωρείται ζημιά, ενώ η υπέρβαση του κέρδος. Επομένως οι άνθρωποι αλλά και τα ζώα, πασχίζουν πολύ περισσότερο για να πετύχουν κάποιον στόχο παρά για να τον υπερβούν – ακόμα και όταν υπάρχουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις ώστε κάτι τέτοιο να επιτευχθεί, με ελάχιστο επιπλέον μόχθο.

Όλοι μας συχνά υιοθετούμε βραχυχρόνιες επιδιώξεις, δίχως να σκεφτόμαστε απαραίτητα το ενδεχόμενο υπέρβασης τους. Έτσι πολλές φορές ελαττώνουμε την προσπάθεια μας όταν τις επιτυγχάνουμε, με αποτέλεσμα ενίοτε να παραβιάζουμε την οικονομική λογική. Σίγουρα σας ακούγεται παράξενο, για αυτό επιτρέψτε μου να σας διηγηθώ ίσως το αγαπημένο μου πείραμα που σχετίζεται με το θέμα που συζητάμε.

Η παράτυπη συμπεριφορά των οδηγών ταξί
Οι οδηγοί ταξί της Νέας Υόρκης, συνήθως στοχεύουν σε ένα μηνιαίο ή ετήσιο εισόδημα – παρόλα αυτά ο σκοπός που καθοδηγεί την καθημερινή τους πρακτική, είναι οι ημερήσιες αποδοχές. Κάποιες μέρες η εν λόγω επιδίωξη υλοποιείται σχετικά εύκολα – όταν βρέχει ένα ταξί στη Νέα Υόρκη δεν παραμένει ελεύθερο για πολύ. Τον ήπιο όμως καιρό η δουλειά πέφτει, με τα αυτοκίνητα να περιφέρονται άσκοπα στους δρόμους, αναζητώντας διαρκώς πελάτες. Η ορθολογική οικονομική λογική υποδηλώνει ότι οι οδηγοί θα πρέπει να εργάζονται περισσότερες ώρες τις βροχερές ημέρες, αλλά κατά τις υπόλοιπες να αφήνουν στον εαυτό τους λίγο παραπάνω ελεύθερο χρόνο – ουσιαστικά να «αγοράζουν» τον χρόνο αυτό σε χαμηλότερη τιμή.

Το φαινόμενο της αποστροφής ζημίας, υπαγορεύει το αντίθετο: οι άνθρωποι που έχουν έναν συγκεκριμένο ημερήσιο στόχο, «υποχρεώνονται» να εργάζονται παραπάνω όταν η ζήτηση είναι μικρή και να πηγαίνουν ικανοποιημένοι νωρίτερα στο σπίτι τους, όταν οι μουσκεμένοι πελάτες παρακαλούν να μπουν σε ταξί. Τα ευρήματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα αναλυτικά αρχεία διαδρομών που αναγκαστικά διατηρούν, επιβεβαιώνουν τον εν λόγω ισχυρισμό. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν έχω προηγούμενα με τους οδηγούς ταξί. Οι μέθοδοι που ακολουθούν στην εργασία τους, βασίζονται στη συσσωρευμένη εμπειρία ενός ολόκληρου κλάδου που λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια.

MUST READ

Γκος στο «10»: «Τώρα βλέπετε τις πραγματικές δυνατότητές μας»

Παρόλα αυτά, ο παρεξηγημένος όρος «εμπειρία», συχνά οδηγεί σε δύσβατα μονοπάτια με υπολογίσιμο προσωπικό κόστος. Βέβαια η ευθύνη δεν είναι δική τους. Η αποστροφή ζημίας τους επιβάλλει να σταματήσουν την προσπάθεια, τη στιγμή που η καθημερινή τους επιδίωξη εκπληρώνεται. Στο δεύτερο μέρος του κειμένου, θα εξετάσουμε πως συνδέονται όλα αυτά με το ερώτημα της αρχής και την περίπτωση του Παναθηναϊκού.