Μήπως τελικά ο Ολυμπιακός είναι καταδικασμένος;

Στα (λίγα) χρόνια που ασχολούμαι συστηματικά με το μπάσκετ, έχω παρακολουθήσει πολλάκις διάφορους αξιόλογους και μη δημοσιογράφους/αναλυτές του αθλήματος, να εξάρουν μέσα από δημόσιες τοποθετήσεις ή κείμενα τους την τεράστια σημασία του περίφημου «μομέντουμ».

Σύμφωνα λοιπόν με την επικρατούσα άποψη, ο τρόπος με τον οποίο μια ομάδα «κλείνει» τη σεζόν επηρεάζει τις επιδόσεις της στα playoffs. Οι συνεχόμενες νίκες στα τελευταία παιχνίδια υποδηλώνουν πως ο σύλλογος έχει «φορμαριστεί», οι παίκτες έχουν βρει πια τον ρυθμό τους και η ψυχολογία τους βρίσκεται στα ύψη. Με άλλα λόγια το μομέντουμ που δημιουργείται από τα συνεχόμενα θετικά αποτελέσματα, αυξάνει με κάποια μαγική διεργασία (που κανείς ποτέ δεν μας εξηγεί) τις πιθανότητες του οργανισμού να επιβιώσει στις μάχες της postseason και τελικά, να προκριθεί στο F4.

Πάρτε για παράδειγμα τον φετινό Ολυμπιακό. Εάν υποθέσουμε ότι θα κερδίσει τον αγώνα της επόμενης εβδομάδας, τότε ο συνολικός απολογισμός του στις τελευταίες πέντε αναμετρήσεις θα είναι τρεις ήττες και μόλις δύο νίκες. Με βάση το εν λόγω επιμέρους ρεκόρ και τον «καθρέπτη» του γηπέδου , υπάρχουν πολλοί που ισχυρίζονται πως οι Ερυθρόλευκοι δεν «αξίζουν» να προχωρήσουν στην διοργάνωση, καθώς η είσοδος τους στην οκτάδα ισοδυναμεί περίπου με καταστροφή, καταποντισμό, σίγουρη «σκούπα», σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες επτά πληγές του Φαραώ. Οι Πειραιώτες δεν έχουν καταφέρει να χτίσουν το κατάλληλο μομέντουμ – κατά συνέπεια ο αποκλεισμός τους στα playoffs, μοιάζει σχεδόν δεδομένος.

Η συγκεκριμένη έννοια φαντάζει ως ένα από τα πιο παγιωμένα δόγματα που επικρατούν στον επαγγελματικό μπάσκετ και αναπαράγεται ανελλιπώς, κάθε μα κάθε χρόνο. Το γεγονός βέβαια ότι εδράζεται αποκλειστικά στις διαισθητικές εντυπώσεις των ανθρώπων του αθλήματος, χωρίς φυσικά να υποστηρίζεται από επιστημονικά στοιχεία, θα πρέπει κανονικά να μας προβληματίσει. Τελικά πόσο σημαντικό είναι το μομέντουμ; Υπάρχει τρόπος να εξετάσουμε την αλήθεια του ισχυρισμού;

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα θα καταφύγουμε στην μαθηματική ανάλυση του συντελεστή συσχέτισης, η οποία αποτελεί την ενδεδειγμένη μέθοδο αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων. Ο συντελεστής συσχέτισης συμβολίζεται με το αγγλικό γράμμα «r» και αντιπροσωπεύει ένα μέτρο της βαρύτητας των κοινών παραγόντων μεταξύ δύο μεταβλητών. Αναζητά την στατιστική σχέση που τις συνδέει. Εξ’ ορισμού, λαμβάνει τιμές στο διάστημα [-1,1]. Διακρίνεται στις εξής περιπτώσεις:

*Όταν η τιμή του είναι ίση με 1, έχουμε τέλεια συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβλητές

*Αντίθετα όταν r=0, τότε υπάρχει ατελής συσχέτιση, δηλαδή η μία μεταβλητή δεν επηρεάζει καθόλου την άλλη.

*Το θετικό πρόσημο υποδηλώνει θετική συσχέτιση – όταν αυξάνεται το ένα μέγεθος, αναμένουμε να αυξάνεται και το άλλο.

*Ακριβώς το ανάποδο συμβαίνει με το αρνητικό πρόσημο – όταν αυξάνεται το ένα μέγεθος, το άλλο μειώνεται και αντίστροφα.

Όπως αντιλαμβάνεστε όσο η τιμή του r πλησιάζει το 1, τόσο πιο ισχυρή είναι η συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβλητές. Για παράδειγμα αναμένουμε θετική ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του ύψους και της ηλικίας ενός ατόμου. Όσο μεγαλώνουμε τόσο το ύψος μας θα αυξάνεται (μέχρι ενός ορίου). Από την άλλη η συσχέτιση της διασκέδασης και της μελέτης, θα είναι πιθανότατα αρνητική. Όσο περισσότερες ώρες διασκεδάζουμε, τόσο λιγότερος χρόνος μας απομένει για διάβασμα.

Υπόσχομαι ότι δεν θα σας κουράσω παραπάνω με μαθηματικές λεπτομέρειες. Απλώς να θυμάστε το εξής: ο συντελεστής συσχέτισης δεν προσφέρεται για αιτιώδεις, αυθαίρετες ερμηνείες από την πλευρά μας. Επειδή έχουμε ανακαλύψει μια στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ δύο μεγεθών, αυτό δεν επιβεβαιώνει την θεωρία μας για την δυνητική συμπεριφορά τους. Το r δεν αναφέρεται στις αιτίες πραγματοποίησης ενός γεγονότος – αποτελεί απλώς την αναλογία (κλάσμα) των κοινών προς τις καθοριστικές παραμέτρους δύο μεταβλητών.

Υπολογισμός συντελεστή συσχέτισης για την Ευρωλίγκα

Έστω λοιπόν ότι ορίζουμε ως χ τον αριθμό νικών μιας ομάδας στους τελευταίους πέντε αγώνες της κανονικής περιόδου. Το ψ θα αντιπροσωπεύει το αν αυτή κατόρθωσε να προκριθεί στο F4 της Ευρωλίγκας. Στην περίπτωση μας δηλαδή, ο κοινός παράγοντας είναι φυσικά το περίφημο μομέντουμ. Οι καθοριστικοί μπορεί να είναι το πλεονέκτημα έδρας, το ιδιαίτερο ταλέντο των αντιπάλων, οι τραυματισμοί, η τυφλή τύχη κτλ.  Η υπόθεση που εξετάζουμε περιγράφει πως ένας σύλλογος με αρκετά επιτυχημένα αποτελέσματα πέντε αγωνιστικές πριν την έναρξη της postseason, θα έχει περισσότερες πιθανότητες να φτάσει μέχρι το F4 εξαιτίας της επιρροής του μομέντουμ.

Με βάση τις παραπάνω συνθήκες, υπολόγισα τον συντελεστή συσχέτισης για τους οκτώ οργανισμούς που συμμετείχαν στα playoffs τα προηγούμενα έξι έτη της διοργάνωσης (δεν έχει νόημα να πάμε πιο πίσω, καθώς τότε το σύστημα της Ευρωλίγκας ήταν διαφορετικό και προκρινόντουσαν οι μόνο οι ομάδες με θετικά ρεκόρ). Ο μέσος όρος των έξι r που προκύπτουν, ισούται με 0,22. Το νούμερο είναι εξαιρετικά χαμηλό – βρίσκεται υπερβολικά κοντά στο μηδέν. Δύο μάλιστα χρονιές, ο συντελεστής συσχέτισης λαμβάνει αρνητικές τιμές – με άλλα λόγια οι ομάδες με τις λιγότερες νίκες στα τελευταία πέντε μας, ήταν εκείνες που επιβίωσαν στην postseason. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως το μομέντουμ δεν επιδρά σχεδόν καθόλου στις πιθανότητες πρόκρισης στο F4. Τα δύο μεγέθη είναι οριακά άσχετα μεταξύ τους και οι αιτίες επιτυχίας πρέπει να αναζητηθούν αλλού.

MUST READ

Νοοτροπία, επιλογές, ρεπό και μεταγραφές…

Το μομέντουμ – μαζί με ότι αυτό συνεπάγεται –  επηρεάζει απειροελάχιστα την αγωνιστική απόδοση ενός συλλόγου στα playoffs. Δεν έχει καμία σημασία πότε θα κατακτήσεις τις 15-16 νίκες που απαιτούνται για την είσοδο στην οκτάδα. Ο Ολυμπιακός μπορεί να αγκομαχά σήμερα, όμως τίποτα δεν του απαγορεύει να παρουσιαστεί ανταγωνιστικός στα νοκ άουτ παιχνίδια. Το μομέντουμ αποτελεί απλώς ένα μύθο.