Ο Μάνος Ελευθερίου, ο Πρόεδρος ο Σάκης και η Κάτια

ΟΛΟ για θανάτους γράφω τελευταία. Γιά φίλους, όπως ο Χάρρυ Κλυνν, ο Νίκος Παρίσης, ο Διαμαντής. Για τον Παύλο Γιαννακόπουλο, τον Σωκράτη Jr. Τη Πέμπτη κηδέψαμε τον Κώστα Παπαδημητρίου.

Τη Κυριακή πέθανε ο Μάνος Ελευθέριου. Ήσυχος άνθρωπος. Χωρίς μεγαλοστομίες. Έχει μεγάλη σημασία αυτό. Ότι είχε να πει, το έλεγε με τα έργα του. Η προσφορά του, τεράστια. Δεν υπάρχει Έλληνας που να μην έχει τραγουδήσει στίχους του. Από τα «λόγια και τα χρόνια», μέχρι το «ναύτης βγήκε στη στεριά».

Ο Έλληνας είναι απαίδευτος. Ακούει τον «παλιό στρατιώτη» και λέει τραγούδι του Νταλάρα. Αγνοεί ότι το τραγούδι ανήκει συν δημιουργό: Συνθέτη και στιχουργό. Άσε που ο Κώστας Λαμνάτος το λέει καλύτερα. Η δε Καίτη Ντάλη, όταν το είπε, το έσκισε.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ είναι τραγικό. Να πεθαίνει ένας τόσο σημαντικός άνθρωπος και η συντριπτική πλειοψηφία να αγνοεί την ύπαρξή του. Να αγνοεί το έργο του. Η μήπως ξέρουν οι Έλληνες, τι έχει γράψει ο Νίκος Γκάτσος; Αξίζει αυτός, ο λαός να έχει αυτούς τους δημιουργούς;

Προφανώς και όχι. Και προφανώς αυτοί οι πνευματικοί άνθρωποι, δεν έγραφαν για το κοινό. Για το εαυτό τους έγραφαν. Δεν έγραφαν για να πουλήσουν. Και να πλουτίσουν. Πλούσιος, πολύ πλούσιος, έγινε από τα τραγούδια των άλλων ο Νταλάρας.

ΤΕΡΑΣΤΙΟ το έργο που αφήνει πίσω του ο Μάνος Ελευθέριου. Και σε ποιότητα και σε ποσότητα. Ποίηση, μυθιστορήματα, διηγήματα, ιστορικά, μελέτες-λευκώματα, παιδικά, θεατρικά και σχεδόν 500 τραγούδια. Είναι μάταιο ν αρχίζεις να απαριθμείς: «Σ αυτή τη γειτονιά», «η σούστα πήγαινε μπροστά», «παραπονεμένα λόγια», «ο Αμλετ της σελήνης», «είναι αρρώστια τα τραγούδια», «θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες», «μη χτυπάς σ ένα σπίτι κλειστό», είναι κάποια από τα πολλά.

Όποιος δεν φροντίζει να γνωρίζει από μόνος του, μη σώσει και μάθει ποτέ. Οι δάσκαλοι σε μαθαίνουν γράμματα. Όλα τα άλλα οφείλεις να τα βρίσκεις μόνος σου. Αν εσύ αντί γιά το χρυσάφι επιλέγεις τα σκατά, είσαι άξιος της τύχης σου.

ΧΡΥΣΑΦΙΑ και διαμάντια, έγραφε ο Μάνος Ελευθερίου. Που μελοποίησαν εξαιρετικοί συνθέτες: Θεοδωράκης, Χατζηδάκης, Ζαμπέτας, Σπανός, Ξαρχάκος, Μικρούτσικος, Μαρκόπουλος, Κουγιουμτζής, Μούτσης, Κελαιδόνης, Μαχαιρίτσας, Ανδριόπουλος, Νικολοπουλος κλπ.

Δεν υπάρχει «πρόγραμμα» χωρίς τραγούδια του Ελευθερίου. Θυμάμαι, τον είχα δει, ένα πρωί το χειμώνα στη Πανεπιστημίου, στο ύψος της Βουκουρεστίου. Φόραγε παλτό, περπατούσε αργά και αθόρυβα, κρατώντας σε μία νάυλον σακούλα τη πραμμάτεια του. «Μες στη φοβερή ερημία του πλήθους», όπως έχει πει ο ποιητής. Άγνωστος μεταξύ αγνώστων.

Η άγνοια είναι που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ψηλά χαμηλά. Ο Ωνασης, παντρεύτηκε τη Μαρία Κάλλας. Οι σημερινοί πλούσιοι, κάνουν παρέα με το Ρουβά. Και τον Νταλάρα. Θα πάει ο Τσίπρας, στη κηδεία του Μάνου Ελευθέριου; Δύσκολο.

Δε νομίζω, να αισθάνεται ότι (του) έχει κάποια υποχρέωση. Αυτό που εκτιμάς, στον Ελευθέριου είναι η στάση ζωής του. Απλός. Αθόρυβος. Ταπεινός. Γλυκός. Μακρυά από την εξουσία. Να ασχολείται με τη δουλειά του. Και μόνο. Να πηγαίνει να κάνει εκπομπές στο ραδιόφωνο. Για ένα χιλιάρικο το μήνα. Για να συμπληρώσει τη σύνταξη των 600 ευρώ.

Ο Ελευθέριου, ήταν αριστερός. Όχι σαν τον Κατρούγκαλο και τον Φλαμπουράρη. Είχε γράψει στίχους γιά τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και το Νίκο Πλουμπίδη. Κανονικός αριστερός, όπως προκύπτει από τη στάση ζωής του. Καμία σχέση με Σύριζα και άλλες αηδίες. Θα μου πείτε, τώρα στα στερνά έδωσε τραγούδι του, στον Ψινάκη.

Όταν είσαι, ο Ελευθέριου, φτιάχνεις ότι στιχάκια γουστάρεις, τα δίνεις όπου γουστάρεις και δεν έχεις να δώσεις πουθενά λογαριασμο. Όπως έγραψε οκτώ τραγούδια γιά τον Βασίλη τον Τερλέγκα. Γιατί, όπως έχει πει ο Ζωρζ Πιλαλί, τα σκυλάδικα, δεν σβήνουν αναμνήσεις.

ΚΙ όπως συμβαίνει πάντα, πέσανε όλοι με τα μούτρα να πούνε δύο καλές κουβέντες για τον εκλιπόντα. Από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρωθυπουργό, μέχρι το Βενιζέλο, το Λοβέρδο και τον Άδωνι Γεωργιάδη.

Με τον Προκόπη Παυλόπουλο να τονίζει ότι «ο Μάνος Ελευθερίου, ανήκει στη χορεία των Μεγάλων Πνευματικών μας ανθρώπων». Και τον Π. Παυλόπουλο, να έχει αποδείξει εμπράκτως, την εκτίμησή του, στους μεγάλους πνευματικούς ανθρώπους που υπηρετούν τις τέχνες και τον πολιτισμό. Όταν κάλεσε στο Προεδρικό Μέγαρο, το Σάκη Ρουβά και τη Κάτια Ζυγουλη γιά να τους ευχηθεί βίον ανθόσπαρτον.

Ο Μάνος Ελευθερίου θεωρούσε σαν καλύτερο τραγούδι του, τη Μαρκίζα. Εγώ θα έβαζα τους δρόμους του Βερολίνου. Εδω, «άφησες πόρτα ανοιχτή» σε μουσική και ερμηνεία Βασίλη Τερλέγκα.