Τραγωδίες, φάρσες, ο… Μαρξ και το ελληνικό ποδόσφαιρo

Ότι η ιστορία μοιάζει να είναι κυκλική, να επαναλαμβάνεται, το είχαν πει, κάπως έτσι ή κάπως αλλιώς, πολλοί πριν από τον Μαρξ. Εκείνος όμως το διατύπωσε στην πιο πολυφορεμένη μορφή του αποφθέγματος.

Στο άρθρο του «Η 18 η Μπρυμαίρ του Λουί Ναπολεόν», που δημοσιεύθηκε το 1852 στo γερμανόφωνο μηνιαίο περιοδικό «Η Επανάσταση», που εκδιδόταν στη Νέα Υόρκη, ο Μαρξαναφέρεται στον ανιψιό του Μεγάλου Ναπολέοντα, Λουδοβίκο. Αλλά αντλεί τίτλο από το πραξικόπημα που άνοιξε το δρόμο στο διάσημο θείο του, ώστε να ανακηρυχθεί εν τέλει Αυτοκράτορας και το οποίο εκδηλώθηκε στις 9 Νοεμβρίου του 1799 (18 η Μπρυμαίρ με βάση το πρωτότυπο ημερολόγιο της Γαλλικής Επανάστασης).

Συμπληρώνοντας τον Ένγκελς, που είχε γράψει ήδη σε κάποια προηγούμενη στιγμή ότι «όλα τα σπουδαία, παγκόσμιας σημασίας ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα, μοιάζουν, τρόπος του λέγειν, να παρουσιάζονται δύο φορές», ο Μαρξ προσθέτει: «Ξέχασε να προσθέσει: την πρώτη φορά ως τραγωδία, τη δεύτερη φορά ως φάρσα…»

Ότι μια ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται, στις μέρες μας, στο ελληνικό ποδόσφαιρο, δεν είναι, λοιπόν, «είδηση». Η είδηση –ή, τέλος πάντων, το ζητούμενο για τη μελλοντική ιστορική ανάλυση- είναι αν επαναλαμβάνεται ως τραγωδία ή ως φάρσα.

Οι χρονικογράφοι του παρόντος, αποκλείεται να συμφωνήσουν ως προς αυτό. Οι μεν θα επιμείνουν πως όσα συμβαίνουν είναι «πρωτοφανή». Οι δε, είτε θα αρνηθούν τα πάντα είτε θα αντιτείνουν ως δικαιολογία κάποιου είδους, ότι το εγχειρίδιο δε γράφτηκε τώρα, αλλά εδώ και πολλά χρόνια. Κάποιοι θα μιλήσουν για «νέο σύστημα». Κάποιοι «για παλιό και δοκιμασμένο που άλλαξε αφεντικό». Κάποιοι θα πουν «σύστημα; Ποιο σύστημα;».

Ένας ουδέτερος παρατηρητής, ένας οπαδός του Παναθηναϊκού, για παράδειγμα, πιθανότατα θα πει ότι τώρα ζούμε την επανάληψη-φάρσα. Γι’ αυτό, θα σου πει, και όλα τα «σκάνδαλα» του σήμερα, θυμίζουν κάτι που έχει ήδη συμβεί. Γι’ αυτό και όλη η επιχειρηματολογία «εναντίον», είναι γραμμένη και ξαναγραμμένη εκατοντάδες φορές, μια εύκολη υπόθεση, κάτι που κατεβάζεις από το ράφι του σούπερ μάρκετ. Γι’ αυτό και όλη η «υπέρ» επιχειρηματολογία μυρίζει επίσης μπαγιατίλα και αλλοτινή σαθρότητα…

Όμως και ο οπαδός του Παναθηναϊκού ζει στο τώρα, άρα την πολυτέλεια της πραγματικής ουδετερότητας, της πραγματικής απόστασης από τα πράγματα, δεν την έχει. Είπαμε: μόνον ο παροιμιώδης (και πολλάκις κακοποιηθείς και από τους αθλητικούς συντάκτες) «ιστορικός του μέλλοντος» θα έχει αυτή την πολυτέλεια. Οι υπόλοιποι, άποψη μπορούμε βεβαίως να έχουμε, αλλά τη βαρύτητα μιας ιστορικής έρευνας δεν την έχει.

Όποιος τώρα ευνοείται θα βγάλει το υποδεκάμετρο και τις σημειώσεις του και, είτε πειστικά είτε όχι, πάντως κάποια επιχειρήματα υπέρ του θα βρει. Όποιος τώρα αδικείται, θα κάνει το ίδιο. Ο φαύλος κύκλος παραμένει άρρηκτος και μέσα του κάνουμε ακόμη γύρω-γύρω- όλοι, με τον «Μανώλη» να αλλάζει κάθε τόσο.

Προσωπική μου εκτίμηση –κι αυτή χωρίς ιστορική βαρύτητα, βεβαίως- είναι ότι επειδή οι συγκυρίες δεν είναι πια ίδιες, αυτός ο φαύλος κύκλος θα σπάσει κάποια στιγμή, ίσως και σύντομα. Προς τα ‘κει μοιάζει να οδεύουμε, ακόμη κι αν, αυτονόητα, υπάρχουν ακόμη αντανακλαστικές αντιδράσεις από ένα status quo που δε θα παραδώσει εύκολα το πνεύμα του, ούτε θα αποσύρει τα νύχια του από τις σάρκες που ως τώρα το συντηρούν θέλουν δε θέλουν.

Τέτοια φαινόμενα αναπόφευκτα θα παρουσιάζονται κάθε τόσο. Αλλά στο τέλος, δε γίνεται αλλιώς πια, η κατάσταση θα αλλάξει. Στις μέρες μας, τις δύσκολες οικονομικά, η άξεστη νεοπλουτίλα της εποχής του Σημιταριού, π.χ., δεν μπορεί να έχει εφαρμογή, όχι για καιρό. Ούτε η ξεδιάντροπη ταύτιση της κρατικής μηχανής με συγκεκριμένα, τα ίδια και τα ίδια, συμφέροντα μπορεί να ευδοκιμήσει στην εποχή μας ως παγιωμένη κατάσταση. Η διαφθορά μπορεί να υφίσταται ακόμη, αλλά τρόπο όχι μόνο διακυβέρνησης, αλλά και ζωής και σκέψης του καθενός, δεν υπάρχει πια το περιθώριο να είναι.

Σήμερα, επίσης, ζούμε την εποχή που όλοι έχουμε μέτρο σύγκρισης, οπότε οι τριχιές είναι τριχιές –και όποιος πάει να τις κάνει τρίχες, γίνεται αστείος. Και, επιπλέον, το «σύστημα» (είτε είναι νέο είτε το παλιό-αλλιώς) μπορεί να παραμένει και τώρα σε εγρήγορση. Αλλά, πλέον, υπάρχει βούρδουλας απ’ έξω και κάποια στιγμή αρχίζει τις ξυλιές στους άτακτους πωπούς.

Ότι θα αλλάξουν, υποχρεωτικά, τα πράγματα, λοιπόν, μοιάζει σχεδόν βέβαιο. Μέχρι τότε, ωστόσο, μοιάζει περίπου με ιστορικό δεδομένο ότι η Ελλάδα παραμένει, προς το παρόν, η μοναδική αφρικανική χώρα της Ευρώπης. Κι αφού μιλάμε για ιστορικά δεδομένα, να πούμε κι αυτό: δε συμβαίνει πάντοτε, αλλά συμβαίνει πολύ συχνά στο ποδόσφαιρο, τη λύση σε «Γόρδιους Δεσμούς» να τη δίνει το ίδιο το παιχνίδι. Στο χορτάρι… Κρατείστε το ως σημείωση ενόψει του αποψινού ντέρμπι. Μπορεί να φανεί χρήσιμη…