Η Λίβερπουλ, η αλλοίωση στα Γιάννενα, το «point of contact», ο Κασπάροφ, η νοημοσύνη του Deep Blue και η νοημοσύνη του/των VAR

Στις 11 Μαΐου του 1997, ο πλανήτης σοκαρίστηκε. Ο Γκάρι Κασπάροφ, ο γκραν μετρ του σκακιού, νικήθηκε από τη… μηχανή. Ο Deep Blue, ο υπολογιστής-θαύμα που δημιούργησε η ΙΒΜ που μπορούσε να παίζει σκάκι και είχε τη δυνατότητα επεξεργασίας περίπου 200.000.000 κινήσεων το δευτερόλεπτο, σόκαρε τον κορυφαίο ίσως σκακιστή όλων των εποχών.

Ο Deep Blue νίκησε στον έκτο αγώνα και στον γύρο μπαράζ τον Κασπάροφ (σ.σ. στους πέντε αγώνες ήταν ισόπαλοι με 2½-2½), έτσι το τελικό σκορ ήταν 3½–2½, με αποτέλεσμα το τεχνολογικό θαύμα να γίνει η πρώτη σκακιστική μηχανή που νίκησε τον παγκόσμιο πρωταθλητή σκακιού σε ένα τουρνουά υπό κανονικές συνθήκες διεξαγωγής αγώνων και κανονικά χρονικά όρια για κάθε παίκτη. Ηταν η πρώτη φορά που η τεχνητή νοημοσύνη επικράτησε του ανθρώπου, ανοίγοντας την πόρτα στο μέλλον. Ή μήπως όχι;

Η νίκη του Deep Blue αποτελεί έως και σήμερα αμφισβητείται έντονα. Μετά τον αγώνα ο Κασπάροφ υποστήριξε ότι «διέκρινα βαθιά νοημοσύνη και δημιουργικότητα στις κινήσεις της μηχανής», και μάλιστα ισχυρίστηκε ότι στον δεύτερο αγώνα, πίσω από τις κινήσεις του υπολογιστή κρύβονταν άνθρωποι σκακιστές (γκραν μάστερς), κάτι που ήταν ενάντια στους κανόνες του αγώνα. Η IBM μπορεί να αρνήθηκε ότι ο Deep Blue έκλεβε, λέγοντας ότι η μόνη ανθρώπινη παρέμβαση στη μηχανή γινόταν στο μεσοδιάστημα των αγώνων, ωστόσο όταν ο Κασπάροφ απαίτησε αντίτυπα των αρχείων καταγραφής του Deep Blue, η εταιρεία τα δημοσίευσε μετά από χαρακτηριστική καθυστέρηση. Επίσης, όταν Κασπάροφ ζήτησε να γίνει και τρίτη σειρά αγώνων, η IBM αρνήθηκε και πάλι, αποσυναρμολογώντας τον Deep Blue.

Τι σχέση έχει η παραπάνω ιστορία με το ποδόσφαιρο και τη σημερινή εποχή; Μεγάλη. Διότι είναι η απάντηση στους ισχυρισμούς όλων εκείνων που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για την τεχνολογική αρτιότητα του VAR. Το VAR δεν έχει νοημοσύνη, δεν είναι «Deep Blue» (έστω και… πειραγμένο). Είναι ένα εργαλείο που το χρησιμοποιούν ανθρώπινα χέρια, με σκοπό (υποτίθεται) να γίνει πιο δίκαιο το ποδόσφαιρο και να μην προκύπτουν αδικίες.

Το VAR δεν επιλέγει μόνο του το point of contact. Δεν παίζει σκάκι, όπως ο Deep Blue, δεν έχει την ικανότητα να ελέγχει 200 εκατομμύρια θέσεις το δευτερόλεπτο, όπως το τεχνολογικό θαύμα της IBM. Είναι ένα πρόγραμμα, που χαράσσει γραμμές τρισδιάστατες ή δισδιάστατες στην περίπτωση των οφσάιντ, με σημείο αναφοράς εκείνο που επιλέγει ο διαιτητής. Όπως το σημείο επαφής του Κώστα Φορτούνη στα Γιάννενα. Το σημείο επαφής της μπάλας το πόδι του επιθετικού που ετοιμάζεται να σεντράρει στα Ιωάννινα επελέγη με τον εξής επιστημονικό τρόπο: «Λίγο πιο αριστερά, λίγο πιο δεξιά, εκεί. Είναι οφσάιντ…». Οι διάλογοι από το VAR είναι κατατοπιστικοί, αν και «πετσοκομμένοι», καθώς από τα 4 λεπτά της εξέτασης του VAR, ακούσαμε το πολύ δύο.

Κι αν υποθέσουμε ότι ο Ολυμπιακός έχει κάποιο λόγο να θεωρεί αφερέγγυους τους Ελληνες διαιτητές, τότε τι μπορεί να πει κανείς για τη Λίβερπουλ; Και την Premier League. Ακριβώς δύο εβδομάδες μετά το αίσχος των Ιωαννίνων, το VAR έδειξε και στο κορυφαίο επίπεδο ότι αποτελεί ένα εργαλείο που αλλοιώνει αγώνες και πρωταθλήματα, όταν οι χειριστές του, είτε είναι αδαείς (που δεν είναι) είτε απλά θέλουν να δουν κάτι άλλο από την πραγματικότητα. Για τους δικούς τους λόγους. Με τη διαφορά ότι όλοι εκείνοι που φώναζαν και χλεύαζαν τον Ολυμπιακό -και το έκαναν και μετά το τέλος του αγώνα Εβερτον-Λίβερπουλ – ξαφνικά… εξαφανίστηκαν μετά την επίσημη διαμαρτυρία των Reds στην Premier League. Εκαναν ότι δεν είδαν και δεν άκουσαν. Διότι δεν βολεύει το αφήγημα. Και το αφήγημα που πουλάει η προπαγάνδα είναι ότι «ο Ολυμπιακός κλαίγεται για τη διαιτησία, για να την επηρεάσει».

Ποια είναι η αλήθεια; Ο Ολυμπιακός δεν κλαίγεται. Ξεμπροστιάζει αυτά που γίνονται στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Και ειδικά στο κομμάτι της διαιτησίας. Από τη στιγμή που κρίνει ότι ένα συγκεκριμένο σύστημα ανθρώπων ελέγχουν την κατάσταση, αποφασίζει να τους εκθέσει. Να αναδείξει τον λόγο όσων γίνονται. Διότι, τόσο ο Μαρκ Κλάτενμπεργκ όσο και η κωμική διοίκηση της ΕΠΟ, προφανώς έχουν την αίσθηση ότι έχουν να κάνουν με «φυτά». Με άνοες, που θα πείθονται από φαιδρότητες, περί της τεχνολογικής αρτιότητας και της αδιαμφισβήτητης ακρίβειας του VAR.

Του VAR, που η μόνη… νοημοσύνη που διαθέτει (σ.σ. ως εργαλείο που είναι, ως ένα τεχνολογικό «κατσαβίδι» που πρέπει να διορθώνει τα κακώς κείμενα των διαιτητών) είναι αυτή που του προσφέρουν οι χειριστές του. Οι διαιτητές VAR και AVAR…