Για την στελέχωση του φετινού Παναθηναϊκού και την υπόθεση της αποτελεσματικής αγοράς Part 1

Εδώ και μερικές εβδομάδες  – ειδικά μετά το παιχνίδι κόντρα στην Zalgiris – μαίνεται στους κόλπους της μπασκετικής κοινωνίας, μια πολυεπίπεδη κουβέντα που αφορά την φετινή στελέχωση του Παναθηναϊκού. Διάφοροι αναλυτές ή απλοί φίλαθλοι της ομάδας, καταφέρονται με πάθος ενάντια στις καλοκαιρινές επιλογές του Javi Pascual και των συνεργατών του, υπογραμμίζοντας σε κάθε κυριολεκτικά ευκαιρία τα λάθη της μεταγραφικής πολιτικής που ακολούθησε ο σύλλογος. Εσχάτως η εν λόγω κριτική έχει επιδεινωθεί δραματικά, καθώς η αγωνιστική εικόνα των Πρασίνων συνηγορεί διαρκώς προς αυτή την κατεύθυνση. Επιγραμματικά η συγκεκριμένη άποψη περιστρέφεται κυρίαρχα γύρω από τρεις άξονες:

* Οι αμφισβητήσιμες επιδόσεις στο περιφερειακό σουτ. Πρόκειται για ένα στοιχείο που αρκετοί είχαν επισημάνει πολύ πριν την έναρξη των επίσημων υποχρεώσεων. Το Τριφύλλι δεν διαθέτει κλασικούς σουτέρ – πλην Lojeski – στις θέσεις των πλαγίων, με αποτέλεσμα να βρίσκεται μόνιμα στον πάτο της σχετικής κατάταξης στην Ευρωλίγκα. Η τακτική της Zalgiris αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για το μέγεθος του προβλήματος.

* Πρόσφατα προέκυψαν δύο επιπλέον πυλώνες. Η αδυναμία στην Post άμυνα και η ελλιπής προστασία του ζωγραφιστού – κάτι που προεκτείνεται και στο κομμάτι του rebound. Εδώ στο στόχαστρο έχει μπει το δίδυμο Lasme/Gist, παρέα με την γενικότερη στελέχωση της frontcourt του οργανισμού (. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι συνολικά οι παίκτες του Παναθηναϊκού παραχωρούν εύκολα μέτρα στους αντιπάλους τους, όταν εκείνοι αποφασίζουν να επιτεθούν με πλάτη.

Για να μην παρεξηγηθώ θεωρώ την κριτική που περιγράψαμε σε μεγάλο βαθμό σωστή. Τα παραπάνω σφάλματα φαντάζουν να παίρνουν σιγά σιγά την μορφή χιονοστιβάδας, επηρεάζοντας αρνητικά τις πιθανότητες νίκης για την ομάδα. Οι περισσότεροι θα σταματούσαν την συζήτηση κάπου εδώ – ενδεχομένως κάποιοι να πρότειναν την διενέργεια ορισμένων διορθωτικών κινήσεων (πχ μεταγραφών), με σκοπό την βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης. Κατά την ταπεινή μου όμως γνώμη το πραγματικό ενδιαφέρον ξεκινά ακριβώς στο σημείο εντοπισμού των ανωμαλιών – ποιες είναι οι αιτίες δημιουργίας τους και πως συνδέονται με την υπόθεση της αποτελεσματικής αγοράς; Με αυτά τα ερωτήματα θα καταπιαστούμε στα δύο μέρη του παρόντος κειμένου.

Για την μεροληψία της ύστερης γνώσης

Πως είναι δυνατόν οι επαγγελματίες decision makers να υποπίπτουν σε τέτοιας κλίμακας λάθη; Έχετε αναρωτηθεί ποτέ κάτι αντίστοιχο; Γιατί ο Pascual – εν έτει 2018 – σχεδίασε το ρόστερ, ξεχνώντας επιδεικτικά το τρίποντο; – φυσικά η ευθύνη δεν είναι αποκλειστικά δική του. Για λόγους οικονομίας της κουβέντας θα επικεντρωθούμε στο πρόσωπο του. Θυμηθείτε ότι αναφερόμαστε σε οργανισμούς που επενδύουν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ στην αξιολόγηση αθλητών και στην ανίχνευση ταλέντων. Με άλλα λόγια: υπάρχει περίπτωση οι κρίσεις των εξωτερικών παρατηρητών του αθλήματος (αναλυτές/φίλαθλοι) να αποδεικνύονται ορθότερες; Προσωπικά ποτέ δεν καλυπτόμουν πίσω από την δημοφιλή λογική ‘’οι ειδικοί (προπονητές, γιατροί, scouters) απλώς δεν κάνουν καλά την δουλειά τους’’. Η κριτική των τριών αξόνων μοιάζει σήμερα ευλογοφανής – πάντοτε βέβαια υπό το πρίσμα της μεροληψίας ύστερης γνώσης (στην βιβλιογραφία θα το συναντήσετε και ως εκ των υστέρων πλάνη).

Το εν λόγω φαινόμενο απαντάται συχνά στον κόσμο των επιχειρήσεων. Ένα από τα δυσκολότερα θέματα που αντιμετωπίζει ένας διευθύνων σύμβουλος, είναι να καταφέρει να πείσει τους υφιστάμενους ότι πρέπει να αναλάβουν ρίσκα, εφόσον τα εκτιμώμενα κέρδη είναι αρκούντως υψηλά. Οι τελευταίοι ανησυχούν – δικαίως- πως αν το έργο δεν έχει ευτυχή κατάληξη, θα κατηγορηθούν για την ορθότητα της απόφασης τους. Η μεροληψία ύστερης γνώσης επιδεινώνει πολύ το συγκεκριμένο πρόβλημα – ο διευθύνων σύμβουλος οπλισμένος με το πλεονέκτημα της ύστερης γνώσης θα σκεφθεί λανθασμένα ότι η αιτία της αποτυχίας θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί από πριν. Συνεπώς θα καταλήξει να θεωρεί πως το δεδομένο εγχείρημα ήταν εξαρχής ανεπαρκώς διασφαλισμένο. Είναι πραγματικά απίθανο να εντοπίσεις την εκ των υστέρων πλάνη στον εαυτό σου, σε αντίθεση με το περιβάλλον.

Με δυο λόγια: Η μεροληψία της ύστερης γνώσης αφορά την τάση του ανθρώπινου μυαλού να θεωρεί προβλέψιμη την έκβαση ενός γεγονότος, αφού όμως πρώτα η έκβαση αυτή έχει συντελεστεί. Για να επιστρέψουμε στον Παναθηναϊκό, ας δεχθούμε ότι το ζήτημα του τριπόντου είχε προβλεφθεί στην ολότητα του. Τι γίνεται με τους υπόλοιπους πυλώνες; Ποιος εκτιμούσε την αγνώριστη έως τώρα παρουσία του διδύμου Lasme/Gist; Την απαράδεκτη άμυνα στο Post; Την ανοιχτή πληγή του rebound; Αν το πρόβλημα περιοριζόταν μονάχα στον τομέα του περιμετρικού σουτ, η αγωνιστική εικόνα του Τριφυλλιού θα ήταν σαφώς βελτιωμένη. Επιπλέον σε πιο βαθμό επηρεάζει ο κάθε άξονας ξεχωριστά την πιθανότητα νίκης του συλλόγου; Μην προσπερνάτε αψήφιστα την τελευταία ερώτηση. Έχουμε αναφερθεί ξανά στην ρήση του σπουδαίου Amos Tversky σχετικά με την σημασία των πιθανοτήτων: ‘’ Όταν οι άνθρωποι αναμετριόνται με πιθανολογικά ενδεχόμενα διαθέτουν τρεις αυτοματοποιημένες απαντήσεις. α) Θα συμβεί, β) δεν θα συμβεί, γ) μπορεί να συμβεί’’. Στην περίπτωση μας η πρόταση ‘’ ο Thomas είναι μάλλον μέτριος αμυντικός και συνεπώς θα αντιμετωπίσει προβλήματα στην Post άμυνα’’ στερείται οποιασδήποτε αξίας. Ο ορθολογικός τρόπος σκέψης επιβάλλει την ακόλουθη αλληλουχία ‘’ Ο Thomas είναι μάλλον μέτριος αμυντικός, συνεπώς θα αντιμετωπίσει προβλήματα στο Post κόντρα στο 70% των δυνητικών αντιπάλων’’. Όπως αντιλαμβάνεστε η δεύτερη φράση μπορεί να οδηγήσει τον οργανισμό στην επιλογή ενός διαφορετικού μπασκετμπολίστα (ο αριθμός είναι τυχαίος).

Για να προλάβω τους συνδικαλιστές, όλα αυτά δεν σημαίνουν πως πρέπει να μην ασκούμε  κριτική. Άλλωστε η σοβαρή αποτίμηση συνιστά μια διαδικασία που μας επιτρέπει να βελτιωνόμαστε και να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Πίσω όμως από την ειλικρινή αποτίμηση κρύβεται μια ακόμα βαθύτερη ιστορία. Οι αποφάσεις μας (σαν την στελέχωση ενός ρόστερ) εξουσιάζονται από την αβεβαιότητα. Η συνειδητοποίηση του γεγονότος αυτού αποτελεί διακύβευμα ύψιστης σημασίας – η αποδοχή της ύπαρξης της αντιπροσωπεύει το πρώτο απαραίτητο βήμα, ώστε μακροπρόθεσμα να καταλήγουμε συστηματικά σε λογικά συμπεράσματα. Είναι αδύνατον να προβλεφθούν όλοι οι παράγοντες που επιδρούν σε μια δεδομένη κατάσταση – πράγμα που ισχύει καθολικά για εμένα, εσάς αλλά και τον Javi Pascual. Για παράδειγμα ποιος γνωρίζει επακριβώς την χρονική στιγμή, στην οποία η προχωρημένη ηλικία του James Gist θα επιφέρει αλλαγές στην αγωνιστική του απόδοση;

Η εκ των υστέρων πλάνη είναι πάντοτε ένας κακός σύμμαχος – τέτοιου είδους νοητικά σφάλματα αποτελούν τις βασικές αιτίες των δυσλειτουργιών που παρατηρούνται συνολικά σε οποιαδήποτε αγορά του πλανήτη. Η βεβαιότητα με την οποία αναλύουμε σήμερα τα ζητήματα στα πράσινα μετόπισθεν, ενώ παράλληλα τα είχαμε υποτιμήσει ή παραλείψει στις καλοκαιρινές μας εκτιμήσεις (συγκριτικά με το τρίποντο) θα έπρεπε κανονικά να μας ανησυχήσει. Ο εν λόγω τρόπος σκέψης μας οδηγεί νομοτελειακά στην πεποίθηση ότι ενδεχομένως υπάρχει ένας λιγότερο αβέβαιος κόσμος, από αυτόν που πραγματικά βρίσκεται εκεί έξω. Διότι αν μπορούμε να εξηγήσουμε αύριο – χωρίς επιπλέον πληροφορίες εκτός από την έκβαση του ίδιου του γεγονότος (πχ. τις εμφανίσεις του Παναθηναϊκού) –  αυτό που αδυνατούσαμε να προβλέψουμε χθες, τότε η έκβαση μάλλον ήταν προκαθορισμένη και κατά συνέπεια έπρεπε να την διαβλέψουμε. Η αποτυχία μας συχνά αποδίδεται σε έλλειψη ευφυΐας ή λάθος υπολογισμούς. Μετανιώνουμε εσφαλμένα, επειδή δεν προβλέψαμε κάτι που μοιάζει τώρα αναπόφευκτο. Κάποτε πρέπει να μπει επιτέλους μια τελεία. Η αβεβαιότητα είναι πανίσχυρη – δεν μπορούμε να την νικήσουμε, παρά μόνο να την αποδεχτούμε και όπως θα δούμε στο δεύτερο μέρος, υπό προϋποθέσεις να την προσεγγίσουμε.

ΥΓ. Το δείγμα των αγώνων παραμένει εξαιρετικά μικρό, άρα καθόλου αντιπροσωπευτικό. Η παρατήρηση αυτή ενισχύει ακόμα περισσότερο το καθεστώς της αβεβαιότητας. Συχνά στην ζωή καλούμαστε να αποφασίσουμε, έχοντας στην διάθεση μας περιορισμένο αριθμό πληροφοριών.