Η σιωπή των αμνών (και των ΜΜΕ)

Πριν από δύο μέρες έγραψα αναλυτικά για τους επιχειρηματικούς μπελάδες του Δημήτρη Μελισσανίδη, ο οποίος πρακτικά πετιέται έξω από τη ναυαρχίδα του επιχειρηματικού ομίλου της Aegean, δηλαδή την εισηγμένη στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης Aegean Marine Petroleum.

Η υπόθεση αυτή είναι γνωστή από καιρό και οι σχετικές με αυτήν ειδήσεις μπορούσαν εύκολα να βρεθούν σε πλήθος ξένων εφημερίδων οικονομικού περιεχομένου όπως και στις εξειδικευμένες για θέματα ναυτιλίας ιστοσελίδες, ενώ αρκετά στοιχεία ήταν ελεύθερα προσπελάσιμα καθώς εμπίπτουν στους κανόνες διαφάνειας των εισηγμένων εταιρειών.

Είναι επίσης προφανές ότι πρόκειται για σημαντική είδηση. Δεν είναι απλό γεγονός να έρχονται τα πάνω κάτω σε έναν όμιλο ο οποίος είναι από τους μεγάλους στην αγορά καυσίμων αλλά και στη διαχείριση ναυτιλιακών αποβλήτων, η ηγετική προσωπικότητα του οποίου είναι και μεγαλοπαράγοντας της ποδοσφαιρικής ομάδας που πήρε το πρωτάθλημα. Σε όποιο εγχειρίδιο δημοσιογραφίας και εάν ψάξετε, θα δείτε ότι πρόκειται για τον ορισμό της είδησης.

Και όμως αυτή την είδηση δεν την είδατε παρά σε ελάχιστα μέσα ενημέρωσης. Και ο λόγος που δεν την είδατε έχει να κάνει με μια άλλη σημαντική πλευρά της επιχειρηματικής δραστηριότητας του Δημήτρη Μελισσανίδη: αυτή που αφορά την ΟΠΑΠ ΑΕ και το διαφημιστικό προϋπολογισμό της.

Η ΟΠΑΠ ΑΕ είναι σήμερα ένας από τους μεγαλύτερους διαφημιζόμενους στην ελληνική μηντιακή αγορά. Το προϊόν που πουλάει, δηλαδή ο τζόγος, χρειάζεται συστηματική διαφήμιση και επειδή είναι μια ανταγωνιστική αγορά και επειδή η συνεχή διαφήμιση επιδιώξει να τονώσει τη διάθεση ενασχόλησης με μια δραστηριότητα που είναι εθιστική. Επιπλέον, η ΟΠΑΠ ΑΕ δεν είναι μόνο κερδοφόρα αλλά και με μεγάλη ρευστότητα, ακριβώς λόγω του είδους της δραστηριότητάς της. Αυτό την κάνει έναν πελάτη που τα περισσότερα ΜΜΕ δεν θα ήθελαν να χάσουν, ιδίως από τη στιγμή που κάνει μεγάλες «οριζόντιες» καμπάνιες σε όλα τα είδη μέσων μια που απευθύνεται σε μεγάλο φάσμα του κοινού.

Μάλιστα, η ΟΠΑΠ ΑΕ έχει μια ιδιαίτερα επιθετική στρατηγική που δεν περιορίζεται μόνο στην κλασσική διαφήμιση αλλά και σε αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «πληρωμένο περιεχόμενο», π.χ. για τα προγράμματα βοήθειας σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έχει και όπου οι σχετικές καταχωρήσεις συχνά εμφανίζονται ως άρθρα και όχι ως διαφημίσεις.

Με αυτό τον τρόπο ο Δημήτρης Μελισσανίδης εκ των πραγμάτων έχει καταφέρει να έχει μια εντυπωσιακά θετική μεταχείριση από τον ελληνικό Τύπο. Δεν είναι μόνο ότι αποσιωπώνται ειδήσεις που θα μπορούσαν να έχουν αρνητικό αντίκτυπο, αλλά και ότι με ανάλογα μονομερή τρόπο παρουσιάζονται και άλλες ειδήσεις που τον αφορούν.

Ας πάρουμε το παράδειγμα του γηπέδου της ΑΕΚ. Είναι γνωστό ότι στο πλαίσιο των καλών σχέσεων Μελισσανίδη με διάφορους κυβερνητικούς παράγοντες (Φλαμπουράτης, Δούρου, κ.λπ.) ξεμπλόκαραν διάφορα ζητήματα που υπήρχαν σε σχέση με το νέο γήπεδο της ΑΕΚ. Την ίδια στιγμή, όμως, οι κυβέρνηση δεν έδειξε την αντίστοιχη πρόνοια για να αντιμετωπιστούν προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας και σε σχέση με το γήπεδο, όπως π.χ. την ανάγκη να ξεμπλοκάρει η μετεγκατάσταση του αμαξοστάσιου των απορριμματοφόρων. Αποτέλεσμα της καθυστέρησης αυτής για την οποία δεν ευθύνεται ο Δήμος, αλλά άλλες δημόσιες υπηρεσίες, ήταν να προχωρήσει σε διάφορες καταγγελίες η «Δικέφαλος ΑΕ», με αποτέλεσμα να έχουμε έως και συλλήψεις δημοτικού υπαλλήλου και ενός αντιδημάρχου.

Πώς παρουσιάστηκαν αυτές οι εξελίξεις; Ως «παράνομη εισβολή στην “Αγία Σοφιά”», ως «προβλήματα που προκαλεί ο δήμαρχος», ως «παράνομες εργασίες στο Άλσος». Που είδατε να γράφονται πιο αναλυτικά τα δεδομένα, να σας εξηγούν γιατί βρέθηκε εξαιτίας καθυστερήσεων της διοίκησης και της κυβέρνησης να «παρανομεί» ο Δήμος; Πρακτικά σχεδόν πουθενά. Για ποιο λόγο; Γιατί στην πραγματικότητα ο Δημήτρης Μελισσανίδης χρησιμοποιεί τη διαφημιστική δαπάνη της ΟΠΑΠ ΑΕ όχι μόνο ως ασπίδα προστασίας για τις δικές του δραστηριότητες αλλά στην πραγματικότητα και ως τρόπο προώθησης των θέσεων της διοίκησης μιας ΠΑΕ. Δηλαδή, η διαφημιστική δαπάνη ενός από τους μεγαλύτερους παρόχους αθλητικού στοιχήματος στην Ελλάδα αξιοποιείται για την θετική δημοσιότητα μίας συγκεκριμένης ποδοσφαιρικής ομάδας. Όπως και να το δει κανείς πρόκειται για μια νέα διάσταση σε έννοιες όπως «αμεροληψία» ή «αποφυγή εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης».

Όμως, μέσα σε όλα αυτά γεννάται και ένα ερώτημα. Πόθεν η τόσο μεγάλη επιρροή του Δημήτρη Μελισσανίδη στην διαφημιστική πολιτική της ΟΠΑΠ ΑΕ; Αν το σκεφτούμε καλά δεν είναι ακριβώς μεγαλομέτοχος. Η κοινοπραξία Emma Delta απέκτησε το 33% της ΟΠΑΠ ΑΕ και το δικαίωμα ελέγχου. Σε αυτήν ο Μελισσανίδης είχε ένα μικρό σχετικά μερίδιο, εφόσον κυρίως τα χρήματα μπήκαν από τους ξένους επενδυτές, Τσέχους και άλλους. Ακόμη και εάν υποθέσει κανείς ότι σε πρώτη φάση «εξαργύρωσε» τις πολιτικές επαφές που είχε και που εξασφάλισαν την ιδιωτικοποίηση, κύρια τη γνωστή φιλία του με τον τότε πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, σήμερα είναι σαφές ότι με όρους πραγματικής μετοχικής σύνθεσης δεν είναι ακριβώς ο «ισχυρός άνδρα» της ΟΠΑΠ ΑΕ.

Οι βασικοί μέτοχοι και το μάνατζμεντ της ΟΠΑΠ ποια γνώμη έχουν για τον τρόπο που αξιοποιείται η διαφημιστική δαπάνη (που κατά βάση είναι «δικά τους λεφτά σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι του Μελισσανίδη); Πόσο θεμιτό είναι η παρουσία μιας τόσο μεγάλης εταιρείας (και με τόσο μεγάλη ιστορία…) στα ΜΜΕ να χρησιμοποιείται όχι για την προβολή αλλά και για τη χειραγώγηση των ΜΜΕ, για την εξαγορά σιωπής και για προσωπικές επιχειρηματικές και αθλητικές στρατηγικές;

Τα ερωτήματα αυτά, όπως και να το δει κανείς, απαιτούν απάντηση.