Τα τέρατα της διπλανής πόρτας και η δική μας συνενοχή

Ναι, στην κοινωνία υπάρχουν τέρατα. Πολλά μάλιστα.

Από συστηματικούς κακοποιητές και βιαστές, μέχρι ανθρώπους που εκδίδουν ανήλικα κορίτσια, μέχρι όλο το φάσμα των μορφών δολοφονικής βίας (που ευτυχώς κάποιες αρχίσαμε να τις αναγνωρίζουμε ως γυναικοκτονίες και όχι ως «εγκλήματα πάθους»).

• Διαβάστε επίσης: Προσοχή: Επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα την Τρίτη

Γιατί υπάρχουν;

Γιατί δεν έχουμε καταφέρει να φτιάξουμε μια κοινωνία με τέτοιες κοινωνικές σχέσεις που να μην κάνει τους ανθρώπους κακούς, θα πουν κάποιοι.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι, για τον έναν ή τον άλλο λόγο, καταλήγουν να δρουν και να σκέφτονται πέραν κάθε ηθικής, θα σκεφτούν κάποιοι άλλοι.

Γιατί δεν έχουμε καταφέρει να έχουμε ένα σύστημα αστυνόμευσης που έγκαιρα να επεξεργάζεται καταγγελίες και να αποτρέπει την μακρόχρονη ατιμώρητη δράση τέτοιων ανθρώπων, θα πρόσθετε κάποιος.

Όλα αυτά είναι σωστά.

Όμως, δεν συνυπολογίζουν τη δική μας βαθύτερη συνενοχή.

Γνωρίζω την αντίδραση: «μα τι θα μπορούσαμε να κάνουμε; Αφού δεν τα γνωρίζαμε όλα αυτά; Αφού “δεν έδιναν δικαίωμα”;».

Φοβάμαι ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

Ούτε και τόσο ανακουφιστικά για τη συνείδησή μας.

Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι – όπως κάποιες φορές αποδεικνύεται από την ίδια την ποινική διερεύνηση τέτοιων υποθέσεων – είναι συνήθως πολύ περισσότεροι «αυτοί που ήξεραν» και είτε ανέχονταν, είτε έλεγαν «που να μπλέξεις…».

Ούτε καν σε ορισμένες περιπτώσεις – όπως δείχνει και η διεθνής εμπειρία – η ενεργοποίηση μηχανισμών συγκάλυψης.

Είναι όλες οι φορές που εμείς «δεν είδαμε τα σημάδια».

Που μείναμε στην επιφάνεια των «κοινωνικών συμβάσεων».

Που θεωρήσαμε ότι εάν κάποιος είναι π.χ. πετυχημένος επαγγελματικά είναι και καλός άνθρωπος.

Που δεν δώσαμε σημασία στα σημάδια κακοποιητικών πρακτικών, που μπορεί να ήταν μπροστά μας.

Θα αναρωτηθείτε φαντάζομαι: «μα είναι δουλειά μας να εξετάζουμε με “ανακριτικό” βλέμμα όποιον συναναστρεφόμαστε; Θα οδηγηθούμε σε μια κατάσταση όπου όλοι θα καταγγέλλουν όλους; Θα “ρουφιανεύουμε” γείτονες και συναδέλφους;».

Θα απαντούσα ότι δεν είναι και δουλειά μας απλώς «να κοιτάμε από την άλλη».

Για να το πω αλλιώς: ο αποτελεσματικότερος μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου παραμένει η ίδια η κοινότητα.

Αυτή διαμορφώνει τελικά τους ηθικούς φραγμούς που τα άτομα εσωτερικεύουν, αυτή μπορεί να λειτουργήσει ως έγκαιρη ασπίδα προστασίας για το υποψήφιο θύμα, αυτή μπορεί, σε κάποιες περιπτώσεις τουλάχιστον, να βοηθήσει έναν άνθρωπο να μη γίνει τέρας.

Διαφορετικά, απλώς θα μετράμε όλο περισσότερα «τέρατα της διπλανής πόρτας».