Αφγανιστάν – Πώς οι ΗΠΑ βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν μια μεγάλη ήττα

Οι εικόνες που μας έρχονται από το Αφγανιστάν, σε συνδυασμό με την αμηχανία που κυριαρχεί στις δυτικές πρωτεύουσες έρχονται να υπογραμμίσουν πόσο επικίνδυνο είναι να χαράσσεται πολιτική με βάση ρητορικές και όχι με βάση την πραγματική εκτίμηση της κατάστασης.

Το Αφγανιστάν είναι μια χώρα που έχει ταπεινώσει και άλλες φορές αυτοκρατορίες. Το κατάλαβαν οι Βρετανοί τον προπερασμένο αιώνα, αλλά και οι σοβιετικοί τον περασμένο. Είναι μια χώρα ιδιαίτερα στρατηγική, αλλά και με μεγάλες εσωτερικές αντιθέσεις και δεν είναι εύκολο να την ελέγξει κανείς.

Άλλωστε, αυτό προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν οι ίδιοι οι αμερικανοί όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 κατάλαβαν ότι η εμπλοκή των σοβιετικών στο Αφγανιστάν μπορούσε να εξελιχθεί στο δικό τους Βιετνάμ και άρχισαν να εξοπλίζουν τους αντάρτες μουτζαχεντίν που πολεμούσαν εναντίον των σοβιετικών.

Μόνο που με αυτόν τον τρόπο έκαναν σταδιακά το Αφγανιστάν ένα μεγάλο στρατόπεδο εκπαίδευσης τζιχανιστών, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που θα αποτελούσαν αργότερα την Αλ Κάιντα. Ακόμη και οι Ταλιμπάν ξεκίνησαν σαν ένα από τα ισλαμιστικά ρεύματα που πολεμούσαν τους σοβιετικούς.

Μια πρώτη γεύση του τιμήματος που έχουν τέτοιες συμμαχίες που φτιάχνονταν με τη λογική «ο εχθρός του εχθρού μου είναι δικός μου φίλος» την πήραν οι αμερικανοί όταν οι Ταλιμπάν πήραν την εξουσία στη δεκαετία του 1990, εγκαθίδρυσαν μια πολύ αυστηρή εκδοχή «ισλαμικού νόμου» και προσέφεραν όντως καταφύγιο σε τζιχαντιστές.

Και βέβαια το πιο πικρό μάθημα το διδάχτηκαν οι ΗΠΑ όταν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 μέλη της Αλ Κάιντα, οργάνωσης που αφετηρία είχε τους ξένους μαχητές που βρέθηκαν στο Αφγανιστάν στο πλευρό των μουτζαχεντίν και είχε βάσεις στο Αφγανιστάν, πραγματοποίησαν τις πιο μεγάλες επιθέσεις σε αμερικανικό έδαφος που έγιναν ποτέ. 

Η αλαζονεία των ΗΠΑ

Η απάντηση των ΗΠΑ το 2001 δεν ήταν απλώς μια προσπάθεια να χτυπηθεί η Αλ Κάιντα στις βάσεις της στο Αφγανιστάν.

Ήταν και μια προσπάθεια των ΗΠΑ να δείξουν ότι μπορούν να πάνε σε μια χώρα, να χρησιμοποιήσουν πρώτα την τεράστια πολεμική τους ισχύ για να τσακίσουν τον αντίπαλό τους και μετά να αναλάβουν να «οικοδομήσουν ένα έθνος» (nation-building) δηλαδή να ανασυγκροτήσουν πλήρως την κοινωνία των πολιτών και τους πολιτικούς θεσμούς μιας χώρας, ώστε να την κάνουν να είναι κοντά σε μια «φιλελεύθερη δημοκρατία».

Φυσικά σε όλη αυτή την αλαζονική πεποίθησή τους, απλώς δεν υπολόγισαν ότι τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι, ότι οι χώρες δεν ανασυγκροτούνται με F-16 αλλά με τη δράση των ίδιων των κοινωνιών και ότι η δημοκρατία δεν «εξάγεται» από τους πεζοναύτες.

Ως αποτέλεσμα τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν με βάση τους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν ήταν ιδιαίτερα βάναυσος, οι Ταλιμπάν μπορεί να ηττήθηκαν αρχικά και η Αλ Κάιντα να έχασε τις βάσεις της, όμως κάθε άλλο παρά ήρθε η ειρήνευση στη χώρα.

Μπορεί να διαμορφώθηκαν μεταβατικές κυβερνήσεις, να φτιάχτηκαν κόμματα και να έγιναν εκλογές, να λειτούργησαν πλήθος ΜΚΟ που ανέλαβαν να διαμορφώσουν «κοινωνία των πολιτών», να ξοδεύτηκαν δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια στην εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των κυβερνητικών αφγανικών δυνάμεων, αλλά οι Ταλιμπάν δεν εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο.

Η χώρα μπήκε σε μια φάση μεγάλων εμφύλιων συγκρούσεων, ενώ τα αισθήματα για την παρουσία των ξένων ένοπλων δυνάμεων πάντα παρέμειναν αντιφατικά: γιατί μπορεί να υπάρχουν αυτοί που είδαν σε αυτές την εγγύηση ότι δεν θα επιστρέψουν οι Ταλιμπάν, όμως για άλλους δεν έπαυαν να είναι οι δυνάμεις κατοχής.

Κάποια στιγμή οι αμερικανοί άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι δεν θα ήταν εύκολο να λύσουν το θέμα στρατιωτικά, ή ότι για το κάνουν αυτό θα έπρεπε να έχουν μια συνεχή και διαρκή στρατιωτική παρουσία με μεγάλο κόστος. Και μπορεί να διατηρούσαν πάντα μια υπεροπλία, ιδίως από αέρος, όμως αυτή δεν αρκούσε.

Αυτό οδήγησε σε μια λογική να εξασφαλιστεί μια πολιτική μετάβαση που να καταστήσει περιττή την ξένη στρατιωτική παρουσία. Αυτό οδήγησε σε διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις διαφορετικές παρατάξεις του Αφγανιστάν συμπεριλαμβανομένων των Ταλιμπάν αλλά και σε συνομιλίες και των αμερικανών με τους Ταλιμπάν.

Ήδη όλες αυτές οι συζητήσεις ήταν μια ένδειξη ότι οι αμερικανοί συνειδητοποιούσαν ότι δεν μπορούσαν να κάνουν πολλά και ότι το αρχικό τους όραμα ότι θα «αναμόρφωναν» το Αφγανιστάν είχε αποτύχει.

Τώρα η ελπίδα ήταν ότι θα μπορούσε να υπάρξει μια συμφωνία για την μοιρασιά της εξουσίας, έτσι που οι Ταλιμπάν να συμμετέχουν αλλά να μην είναι κυρίαρχοι και ότι το ανάχωμα στην επέλασή τους θα ήταν οι ένοπλες δυνάμεις και οι αστυνομικές δυνάμεις του Αφγανιστάν στην εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των οποίων οι αμερικανοί είχαν επενδύσει σημαντικά. 

Οι αμερικανοί δεν ήθελαν εκκένωση με ελικόπτερα, αλλά αυτό βρέθηκαν να κάνουν

Όμως, τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν έτσι. Δεν εξελίχτηκαν καν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που είχε ανακοινώσει ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν για αποχώρηση μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου 2021.

Οι κυβερνητικές δυνάμεις κατέρρευσαν νωρίτερα καθώς τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων προτιμούσαν να κάνουν συμφωνίες με τους Ταλιμπάν παρά να συγκρούονται και η Καμπούλ έπεσε στα χέρια των Ταλιμπάν, ολοκληρώνοντας έτσι μια πορεία ανακατάληψης της χώρας.

Το αποτέλεσμα ήταν οι αμερικανοί να τρέχουν να κάνουν αυτό που ήθελαν να αποφύγουν: να εκκενώνουν την πρεσβεία τους με ελικόπτερα και να σπεύδουν να ενισχύσουν την ασφάλεια του αεροδρομίου για να μπορέσουν να διαχειριστούν τη μαζική αποχώρηση πρώτα και κύρια όλων εκείνων των Αφγανών που δεν θέλουν να μείνουν σε μια χώρα που μάλλον θα την κυβερνά πλέον ένα από τα πιο επιθετικά και αυστηρά ισλαμιστικά κινήματα.

Και έτσι εκεί που οι αμερικανοί (όπως και υπόλοιποι δυτικοί σύμμαχοί τους) ήλπιζαν είκοσι χρόνια πριν ότι θα μπορούσαν κάποτε να δείξουν ότι μπορούσαν να «ξαναφτιάξουν μια χώρα», συνέβη το ακριβώς αντίθετο: βρέθηκαν να βλέπουν να επιστρέφουν στην εξουσία αυτοί ακριβώς για την εκδίωξη των οποίων ξεκίνησε ο πόλεμος στο Αφγανιστάν.

Και έτσι οι ΗΠΑ καταλήγουν να υφίστανται μια ταπεινωτική ήττα, σε εκείνη ακριβώς τη σύγκρουση που αρχικά χρησιμοποίησαν για να αποδείξουν την πρωτοκαθεδρία τους και να στείλουν το μήνυμα ότι αποτελούν τον μόνο πραγματικό ηγεμόνα του πλανήτη. 

Με τη σκέψη στον λαό του Αφγανιστάν

Όσο για τον ίδιο τον λαό του Αφγανιστάν, αυτός παραμένει το μεγάλο θύμα.

Έζησε την καταπίεση των Ταλιμπάν, υπέστη τους βομβαρδισμούς και την κατοχή των δυτικών και τώρα βλέπει τους Ταλιμπάν να επιστρέφουν χωρίς καμιά εγγύηση ότι δεν κινηθούν εκδικητικά απέναντι σε όρους θεωρήσουν «συνεργάτες» των δυτικών.

Γι’ αυτό και εύλογα πολλοί περιμένουν ότι θα υπάρξει νέο προσφυγικό κύμα από αυτή τη χώρα, το οποίο θα προσκρούσει στις αντιμεταναστευτικές πολιτικές των χωρών που σε μεγάλο βαθμό ευθύνονται για την κατάσταση που επικρατεί στο Αφγανιστάν.

MUST READ

LIVE: Ολυμπιακός – Μαρούσι

Η σκέψη μας ας είναι αυτές τις ώρες με αυτούς τους ανθρώπους. Και ας πρυτανεύσει η αλληλεγγύη και όχι ο κυνισμός.