Το σκάνδαλο Novartis είναι μεγάλο και πραγματικό

Για άλλη μια φορά ζούμε ένα παράδοξο. Αντί να καθόμαστε να συζητάμε την ουσία μιας υπόθεσης που αποκτά μεγάλη βαρύτητα στη δημοσιότητα, ασχολούμαστε με το γιατί έσκασε τώρα και εάν υπάρχει επικοινωνιακή εκμετάλλευση από τη μεριά της κυβέρνησης. Αυτό ακριβώς γίνεται και με το σκάνδαλο Novartis. Η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση για «επικοινωνιακή εκμετάλλευση», αντί να ασχοληθούμε με την ουσία του ζητήματος.

Και η ουσία είναι ότι υπάρχει σκάνδαλο Novartis. Εδώ και αρκετό καιρό είναι γνωστό ότι υπάρχει ποινική διερεύνηση για τις πρακτικές της συγκεκριμένης φαρμακοβιομηχανίας που είναι ένας πραγματικό γίγαντας με τζίρο δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο.

Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι ήδη από τη δεκαετία του 1990 οι φαρμακοβιομηχανίες στην Ελλάδα χρησιμοποίησαν κάθε δυνατό μέσο για να αυξήσουν τον τζίρο τους. Στην αρχή ήταν οι κάθε είδους παροχές στους γιατρούς ανάλογα με το εάν συνταγογραφούσαν τα σωστά φάρμακα (από συμμετοχές σε συνέδρια, μέχρι ακριβά πληρωμένα ταξίδια).

Έπειτα, όταν άρχισαν οι κυβερνήσεις να προσπαθούν να μειώσουν τη φαρμακευτική δαπάνη που είχε «πιάσει κόκκινο», η έμφαση δόθηκε στην απόκτηση καλών σχέσεων με τις κυβερνήσεις. Αυτό έγινε πιο έντονο όταν η Τρόικα έβαλε στο στόχαστρο την υπερβολική φαρμακευτική δαπάνη που το 2009 έφτασε τα 5,1 δισεκατομμύρια ευρώ και κατά κεφαλήν τα 681 ευρώ ετησίως.

Τώρα όταν μιλάμε για τις φαρμακοβιομηχανίας, δεν μιλάμε απλώς για κάποιες «επιχειρήσεις». Μιλάμε για εταιρείες-γίγαντες με τεράστια ικανότητα επιρροής και τζίρο παγκοσμίως που ξεπερνά το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Τα φάρμακα έχουν ακριβό κόστος έρευνας και ανάπτυξης και συχνά και παραγωγής.

Την ίδια στιγμή, όμως, μπορούν να έχουν τεράστια έσοδα, ιδίως από φάρμακα για συστηματικές θεραπείες (ογκολογικά, αντιϋπερτασικά, φάρμακα για χρόνιο πόνο). Είναι φάρμακα ακριβά, που τα καλύπτουν τα δημόσια και ιδιωτικά ασφαλιστικά ταμεία, από τα οποία ο ασθενής θα αγοράζει σταθερά ένα και περισσότερα κουτιά κάθε μήνα και των οποίων η αγορά μπορεί να είναι πολλά εκατομμύρια ασθενείς μόνο στον αναπτυγμένο κόσμο.

Το να είναι το δικό σου φάρμακο, το φάρμακο αναφοράς σε ορισμένες περιπτώσεις καρκίνων, αυτό που κυρίως θα συνταγογραφούν οι γιατροί, σημαίνει επιπλέον έσοδα εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων ή και δισεκατομμυρίων. Το 2015 η Novartis είχε πωλήσεις 4,658 δισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο από τις πωλήσεις των ογκολογικών σκευασμάτων Glivec και Gleevec.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η εταιρεία με έδρα την Ελβετία αντιμετωπίζει καταγγελίες για παράνομες μεθόδους κατευθυνόμενης συνταγογράφησης. Την αρχή της χρονιάς παρόμοιο σκάνδαλο ξέσπασε μετά από ανώνυμες καταγγελίες που μιλούσαν για παρόμοιες μεθόδους της εταιρείας στην Τουρκία —ενώ παλαιότερα η Κίνα και η Νότια Κορέα συγκαταλέγονταν στις αγορές όπου η εταιρεία χρησιμοποιούσε μεθόδους χρηματισμού με σκοπό το καλύτερο πλασάρισμά της στην χρυσοφόρο αγορά του φαρμάκου.

Το 2015 η εταιρεία συμφώνησε να πληρώσει 390 εκατομμύρια δολάρια ως συμβιβασμό σε αγωγή εναντίον της για παράνομες μεθόδους προώθησης φαρμάκων όπως το Exjade (917 εκατομμύρια δολάρια σε πωλήσεις το 2015), το Gleevec, το Tasigna (1,632 δισεκατομμύρια δολάρια σε πωλήσεις) κ.ά.

Και βέβαια δεν είναι μόνη η Novartis σε αυτό το παιχνίδι. Το 2009 η Pfizer τιμωρήθηκε με πρόστιμο 2,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων επειδή εξαπατούσε το κοινό για τις παρενέργειες του παυσίπονου Bextra.

Το Νοέμβριο του 2011 η Merck πλήρωσε πρόστιμο 950 εκατομμυρίων ευρώ για παράνομη προώθηση του παυσίπονου Vioxx. Τον Ιούλιο του 2012 η GlaxoSmithKline πλήρωσε πρόστιμο 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων για παράνομη προώθηση φαρμάκων.

Το Δεκέμβριο του 2012 η Sanofi-Aventis πλήρωσε 109 εκατομμύρια δολάρια για αθέμιτες πρακτικές στην προώθηση φαρμάκων.

Το Νοέμβριο του 2013 η Johnson & Johnson έκανε συμβιβασμό να καταβάλει 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια, κατηγορούμενη για παράνομες πρακτικές προώθησης φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένης της χορήγησης αντιψυχωτικών φαρμάκων σε ασθενείς που δεν έπασχαν από σχιζοφρένεια.

Αντιλαμβάνεστε επομένως ότι εταιρείες όπως η Novartis έχουν στην πραγματικότητα ουκ ολίγα κίνητρα για να «σπρώξουν» χρήμα προς πολιτικούς ή στελέχη της διοίκησης εάν πρόκειται να κάνουν τη δουλειά τους.

Ειδικά η Ελλάδα φαίνεται πώς δεν ήταν σημαντικό μόνο ως ελληνική αγορά αλλά και ως κόμβος στον υπολογισμό της τιμής των φαρμάκων συνολικά στην Ευρώπη. Αυτό πιθανώς να έδινε και παραπάνω κίνητρα για να προσπαθήσουν οι υπεύθυνοι της εταιρείας να εξασφαλίσουν με κάθε τρόπο ευνοϊκή μεταχείριση από τις κυβερνήσεις και το υπουργείο Υγείας.

Άλλωστε, η ιστορία της Siemens έδειξε ότι όταν αποφασίζουν μεγάλες πολυεθνικές να σπρώξουν πολιτικό χρήμα, το κάνουν σε μεγάλη κλίμακα και συστηματικά.

Με αυτή την έννοια πρέπει να διερευνηθεί η υπόθεση. Ας γίνει η όποια επικοινωνιακή εκμετάλλευση, αλλά αυτό που χρειάζεται είναι διερεύνηση της υπόθεσης και προφανώς και ποινικός κολασμός όσων είναι υπεύθυνοι.

Όχι μόνο, ούτε και κυρίως, για να δούμε εάν όντως χρηματίστηκαν υπουργοί και πρωθυπουργοί, αλλά για να μπορέσει να υπάρξει ένα φραγμός σε αυτή την τεράστια οικονομική αιμορραγία στο χώρο της υγείας, όπου χρησιμοποιώντας αθέμιτα μέσα οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες θησαυρίζουν σε βάρος του δημόσιου συστήματος υγείας και του κρατικού προϋπολογισμού, αλλά ενίοτε και της υγείας και ζωής των ίδιων των πολιτών.