Ο μέγας Μίκης και ο λούμπεν Θεοδωράκης

Έγινε μεγάλος ντόρος με την ομιλία στο Σύνταγμα που αφορούσε το όνομα της γειτονικής χώρας. Η ομιλία αυτή δικαιολογημένα ενόχλησε ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας και κυρίως εκείνους που προέρχονται από την Αριστερά.

Ο Μίκης εμφανίστηκε σε ένα συλλαλητήριο που ήταν πρωτίστως πολιτική πρωτοβουλία της Δεξιάς, σε ένα θέμα που κυρίως αναδεικνύεται από δεξιόστροφες απόψεις και μίλησε σε ένα ακροατήριο που περιλάμβανε τη Χρυσή Αυγή και αρκετούς πολιτικούς απογόνους εκείνων που «χτυπούσαν τον Αντρέα στην ταράτσα», εκφωνώντας μια ομιλία που σε μεγάλο βαθμό θύμιζε ρητορική της άκρας Δεξιάς (π.χ. όταν μίλησε για «εθνομηδενιστές» και «αριστερό φασισμό»). Η ομιλία του καταγγέλθηκε στα κοινωνικά δίκτυα από τους αριστερούς και χαιρετίστηκε από χρυσαυγίτες όπως ο υπόδικος Κασιδιάρης.

Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα με την οργή που προκάλεσε η ομιλία του Μίκη. Και το πρόβλημα δεν είναι η κριτική σε αυτά που είπε –αυτή ήταν απόλυτα δικαιολογημένα εφόσον η ομιλία φάλτσαρε άσχημα σε κατεύθυνση εθνικιστική και πατριδοκάπηλη. Το πρόβλημα ήταν ότι διάφοροι πρακτικά αισθάνθηκαν προδομένοι επειδή ο συνθέτης Μίκης, με τα τραγούδια που όλοι αγαπήσαμε πήγε και μίλησε με αυτό τον τρόπο σε αυτό το συλλαλητήριο.

Δεν είναι μόνο ότι αρκετοί που αισθάνθηκαν προδομένοι μάλλον δεν είχαν προσέξει τις προηγούμενες πολιτικές ακροβασίες του Θεοδωράκη, όπως π.χ. όταν ήταν βουλευτής και υπουργός Επικρατείας της κυβέρνησης Μητσοτάκη και ουσιαστικά όχι μόνο νομιμοποιούσε τη δολοφονία Τεμπονέρα αλλά και συκοφαντούσε τους μαθητές που τότε έκαναν καταλήψεις.

Πάνω από όλα το πρόβλημα είναι η πεποίθησή τους ότι επειδή ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένας τεράστιος μουσικοσυνθέτης, με έργο παγκόσμιας εμβέλειας και μάλιστα έργο ταυτισμένο με την αριστερά και εν γένει αυτό που θα λέγαμε προοδευτική παράταξη, θα έπρεπε να είναι ένας άνθρωπος με μια αντίστοιχα αριστερή τοποθέτηση. Και το πρόβλημα της πεποίθησής τους είναι δομικό. Η ιδιότητα του σπουδαίου συνθέτη και του σπουδαίου πολιτικού δεν είναι ταυτόσημες. Κάποιος μπορεί να είναι σπουδαίος συνθέτης και ταυτόχρονα να είναι σχεδόν λούμπεν στις πολιτικές του απόψεις. Και ο Θεοδωράκης είναι μια τέτοια περίπτωση.

Τι να κάνουμε δεν κάνουν όλοι οι άνθρωποι για όλες τις δουλειές. Στην περίπτωση του Θεοδωράκη ήδη πριν από τη δικτατορία θεωρήθηκε ότι το καλλιτεχνικό έργο θα μεταφραζόταν σε πολιτική σοβαρότητα και ήδη από τότε τα σημάδια δεν ήταν πάντα ενθαρρυντικά. Αν θυμηθούμε την αμφιθυμική του σχέση με το ΚΚΕ, τη στροφή προς τη Νέα Δημοκρατία το 1989 κύρια από μίσος προς το ΠΑΣΟΚ, την μετέπειτα εκ νέου στροφή προς το Συνασπισμό, ή την προσπάθειά του αργότερα να ηγηθεί του αντιμνημονιακού κινήματος με τη διαμόρφωση της «Σπίθας» (ενός συνονθυλεύματος που συνδύαζε αντιμνημονιακή ρητορική, εθνικισμό και θεωρίες συνωμοσίας).

Και δυστυχώς παρότι όντως δεν κάνουν όλοι οι άνθρωποι για όλες τις δουλειές, για κάποιο λόγο στην Αριστερά, αυτή που τώρα γκρινιάζει (ή κλαίει και οδύρεται) για την παρουσία του στο εθνικιστικό συλλαλητήριο, αποτέλεσε από σημείο αναφοράς έως σημαία σωτηρίας. Από το ΚΚΕ που του έδωσε βήμα και σημαντικές θέσεις, μέχρι τον ίδιο τον Τσίπρα που επένδυσε στην αντιμνημονιακή συσπείρωση γύρω από ένα πρόσωπο σαν το Θεοδωράκη κάποια στιγμή.

Μόνο που όλα αυτά απλώς τροφοδοτούσαν την ιδιότυπη μεγαλομανία του Θεοδωράκη χωρίς ταυτόχρονα να τον μετατοπίζουν πολιτικά. Ακόμη περισσότερο, ενίσχυσαν και νομιμοποιούσαν τα πιο αρνητικά στοιχεία του λόγου και έδιναν διαρκές συγχωροχάρτι στο πλήθος πολιτικών φάλτσων του. Αν κάτσει κάποιος και κάνει τον κόπο να κοιτάξει όλη αυτή την διαδρομή, θα μείνει έκπληκτος από το πόσες φορές έχει κάνει τοποθετήσεις που καμιά σχέση δεν έχουν με την αριστερά.

Αντίθετα –και αυτό είναι ένα ιδιότυπο παράδοξο–, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο πολιτογραφημένος ως δεξιός, όταν μιλούσε, σε αυτά που έλεγε, π.χ. για το ρατσισμό, ήταν πολύ πιο αριστερός επί της ουσίας από τον Μίκη. Και ας μη διεκδίκησε ποτέ πολιτικό ρόλο. Ίσως γιατί ο Χατζιδάκις όταν μιλούσε ήταν γιατί ήθελε να πει κάτι γιατί το θεωρούσε σημαντικό, ενώ ο Θεοδωράκης γιατί πιστεύει ότι τα πλήθη πρέπει να τον ακούσουν. Ο Χατζιδάκις είχε αυτό που λείπει από αρκετούς πολιτικούς, ήτοι τοποθετήσεις που έβγαιναν από ουσιαστικό στοχασμό, ενώ στην περίπτωση του Θεοδωράκη έχουμε το κλασικό φαινόμενο του πολιτικού που κατά βάση κινείται από φιλοδοξία και έχει ως κριτήριο το πόσο τον επευφημούν.

Τι να κάνουμε… Δεν είναι ικανοί όλοι για όλα. Υπήρξαν ποδοσφαιριστές που κένταγαν πάνω στο χορτάρι και όταν τους εξέλεξαν στην βουλή ή στην ευρωβουλή ήταν για γέλια και για κλάματα. Απλώς, καλώς ή κακώς, δεν τους κάναμε ούτε σύμβολα του λαού μας ούτε αυτόκλητους ηγέτες.

Ας συνεχίσουμε λοιπόν να ακούμε τα τραγούδια του Μίκη. Σε τελική ανάλυση δεν του ανήκουν, αλλά όντως ανήκουν σε αυτούς που τα αγαπάνε και τα τραγουδούν. Και ας αφήσουμε τον πολιτικό Θεοδωράκη στο ιδιότυπο λούμπεν παραλήρημά του.

Ευχαριστούμε Μίκη που μας μεγάλωσες (καθόρισες) και μας μεγαλώνεις (καθορίζεις).

https://www.youtube.com/watch?v=L12DXp1ZXS8